Heimili eiga ekki að keppa við stórnotendur um örugga orku Tinna Traustadóttir skrifar 16. mars 2023 11:02 Loksins, loksins er raforkuöryggi fyrir almenning komið á dagskrá stjórnvalda, með vinnu að laga- og reglugerðarbreytingum þar að lútandi. Við hjá Landsvirkjun höfum lengi talað fyrir mikilvægi þess að koma almenningi í var og nú er sú vegferð hafin. Við verðum að búa svo um hnútana að almenningur keppi ekki við stórnotendur um örugga orku. Stórnotendur hafa þegar tryggt sinn hag til langs tíma með samningum. Heimili og smærri fyrirtæki þurfa hins vegar að vera í forgangi. Tryggja þarf sama raforkuverð á landinu öllu og að viðskipti verði áfram með þeim hætti að verðbreytingar á þeim markaði verði hóflegar. Við hjá Landvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, höfum alltaf og munum alltaf setja í forgang að raforkuþörf samfélagsins sé sinnt. En við ein tryggjum ekki raforkuöryggi á landinu. Í skjóli frá átökum Nágrannaþjóðir okkar á meginlandi Evrópu hafa fengið að finna óþyrmilega fyrir afleiðingum stríðsins í Úkraínu. Þar treystu þjóðir mjög á gas frá Rússlandi en innflutningur á því hefur dregist mjög saman. Verð á raforku hefur ekki eingöngu hækkað mjög mikið, heldur hefur orkuöryggi verið ógnað. Raforkumarkaður á Íslandi hefur verið í skjóli frá þessum átökum. Áskoranir hér á landi eru hins vegar að við búum við uppselt kerfi, hér skortir yfirsýn yfir raforkumarkaðinn og fyrirkomulag heildsöluviðskipta þarf að endurskoða. Nú þurfa raforkufyrirtæki og stjórnvöld að snúa bökum saman. Staðan núna er sú að enginn einn aðili getur litið yfir markaðinn og svarað því með óyggjandi hætti að hve miklu leyti raforkuöryggi almennings hafi verið tryggt og til hversu langs tíma. Það er hægur vandi að ráða á þessu bót, einfaldlega með því að safna saman nauðsynlegum upplýsingum. Stærð heildsölumarkaðarins, þ.e. raforkuviðskipta heimila og smærri fyrirtækja, er fyrirsjáanleg og sveiflur litlar. Þó er óhætt að spá töluverðum vexti á næstu árum, vegna aukinnar eftirspurnar almennt og vegna orkuskipta. Í lokuðu raforkukerfi með endurnýjanlegum orkugjöfum er afar mikilvægt að framboð orku sé líka fyrirsjáanlegt. Sölu til almennings fylgir ábyrgð Hlutfall Landsvirkjunar á heildsölumarkaði er um 50%. Þar gerum við samninga við sölufyrirtæki, oft nokkur ár fram í tímann, sem selja orkuna áfram til almennings. Við höfum skuldbundið okkur til að afhenda orkuna og markaðurinn er fyrirsjáanlegur, eins og fyrr var nefnt. Hinn helmingur heildsölumarkaðarins kemur að langmestu leyti frá sölufyrirtækjum, sem hafa yfir eigin orkuvinnslu að ráða. Fyrirtækin eru sem sagt að vinna orku og selja hana milliliðalaust áfram til almennings. Engin trygging er hins vegar fyrir því að orkan frá þeim rati áfram þá leið. Einhver gætu ákveðið að breyta um kúrs. Í stað þess að selja heimilum og smærri fyrirtækjum gætu þessi orku-/sölufyrirtæki ákveðið að selja raforkuna frekar til gagnavera, til landeldis, til framleiðslu rafeldsneytis eða örþörungaframleiðslu, svo nærtæk dæmi séu tekin. Slíkt er auðvitað gott og gilt ef fyrirvari er nægur en það fylgir því bæði ábyrgð og skuldbinding að selja inn á markað fyrir almenning. Þar verður fyrirsjáanleiki að ríkja. Aðskiljum markaði Við verðum að aðskilja heildsölumarkað fyrir almenning frá raforkumarkaði fyrir stórnotendur. Lokaða kerfið okkar, þar sem við vinnum orku úr endurnýjanlegum orkugjöfum, er þess eðlis að við aukum ekki við framboð orku í einni svipan. Við getum ekki kynt kolaver eða sett kjarnorkuver í gang. Þess vegna verðum við að gæta þess vel að raforka, sem er seld inn á heildsölumarkaðinn, rati á rétta staði. Þetta verkefni verður sífellt meira krefjandi og hætta á leka á milli markaða eykst, þ.e. að orka sem ætluð er almenningi endi hjá stórnotendum, og ógni mögulega orkuöryggi almennings í leiðinni. Og því endurtek ég: Við verðum að búa svo um hnútana að almenningur þurfi ekki að keppa við stórnotendur um örugga orku. Landsvirkjun hefur undanfarið þurft að hafna vænlegum viðskiptavinum af þeirri ástæðu einni að orkan fyrir starfsemi þeirra er ekki til. Við slíkar aðstæður freistar það margra að leita á heildsölumarkaðinn og verða sér úti um nauðsynlega orku þar. Þessi hætta hefur aukist verulega eftir endursamninga við stórnotendur sem greiða nú verð mjög sambærilegt því sem almenningur greiðir. Sala Landsvirkjunar á heildsölumarkað er hins vegar ætluð heimilum og fyrirtækjum, öðrum en stórnotendum. Hæstbjóðandi má ekki ýta almenningi til hliðar á þeim markaði. Land endurnýjanlegrar orku hefur alla burði til að vera fyrirmynd annarra landa, sem nú keppast við að komast á sama stað hvað varðar nýtingu endurnýjanlegrar orku. Við getum tryggt raforkumarkað sem er fyrirsjáanlegur, bæði hvað varðar verð og örugga orkuafhendingu. Almenningur á að vera í forgangi, við eigum að tryggja sama raforkuverð um land allt og að verðhækkanir á heildsölumarkaði verði hóflegar. Höfundur er framkvæmdastjóri Sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tinna Traustadóttir Landsvirkjun Orkumál Mest lesið Helvítis Píratarnir Unnar Þór Sæmundsson Skoðun Heilbrigðiskerfi framtíðarinnar Victor Guðmundsson Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson Skoðun Að kjósa annað en Framsókn er að kjósa kyrrstöðu eða afturför í heilbrigðismálum Jóhann F. K. Arinbjarnarson Skoðun Ert þú að velja milli Samfylkingar og Viðreisnar? Sigurrós Elddís Huldudóttir Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir Skoðun Af hverju er ráðherra Sjálfstæðisflokksins að gjaldfella íslenska iðnnámið? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun Tæknitröll í heilbrigðiskerfið Lóa Jóhannsdóttir Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin 2 - lofað upp í ermina á sér Hjalti Þórisson Skoðun Stórsigur fyrir lífeyrisþega Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Skoðun Skoðun Að kjósa annað en Framsókn er að kjósa kyrrstöðu eða afturför í heilbrigðismálum Jóhann F. K. Arinbjarnarson skrifar Skoðun Lækkum álögur á fólk og fyrirtæki á landsbyggðinni Þorgrímur Sigmundsson skrifar Skoðun Tæknitröll í heilbrigðiskerfið Lóa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Valdeflandi endurhæfing Hugarafls styrkt í sessi Auður Axelsdóttir skrifar Skoðun Ert þú að velja milli Samfylkingar og Viðreisnar? Sigurrós Elddís Huldudóttir skrifar Skoðun Kjósum breytingar – Kjósum Pírata Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Þreyttur á vók? Símon Vestarr skrifar Skoðun Áskorun í minnkandi heimi Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Ný nálgun í heilbrigðismálum – bréf frá einstakling með ADHD Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Er þetta gott plan í heilbrigðismálum? Jón Ívar Einarsson skrifar Skoðun Einkaframtakinu þarf að fylgja ábyrgð Ástþór Jón Ragnheiðarson skrifar Skoðun Vindorkuver? Ekki svona, ekki núna! Eva Dögg Davíðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin 2 - lofað upp í ermina á sér Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Sögulegt tækifæri til breytinga með Samfylkingunni Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Hvernig getur þú stutt þjóðarmorð? Ingólfur Gíslason skrifar Skoðun Braggablús Ölmu Eyþór Kristleifsson skrifar Skoðun Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Af hverju að kjósa Viðreisn - C fyrir frelsi og frið Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Fleiri læk – betra skap Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Öflugt atvinnulíf undir forystu Sjálfstæðisflokksins Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Wybory islandzkie i sprawy polskie Maksymilian Haraldur Frach skrifar Skoðun Grasrótin í brennidepli undir forystu Ásmundar Einars Ólafur Magnússon skrifar Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar Skoðun 108 ár – hverjum treystir þú? Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Róluvallaráðherra Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Hveitipoki á fjörutíu þúsund Katrín Harðardóttir skrifar Skoðun Tími til að endurvekja frelsið Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Einkaframtakið í sinni fegurstu mynd Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Viðreisn vakti hjá mér von Pétur Björgvin Sveinsson skrifar Skoðun Er „woke-ismi“ genginn of langt? Tanja Mjöll Ísfjörð Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Loksins, loksins er raforkuöryggi fyrir almenning komið á dagskrá stjórnvalda, með vinnu að laga- og reglugerðarbreytingum þar að lútandi. Við hjá Landsvirkjun höfum lengi talað fyrir mikilvægi þess að koma almenningi í var og nú er sú vegferð hafin. Við verðum að búa svo um hnútana að almenningur keppi ekki við stórnotendur um örugga orku. Stórnotendur hafa þegar tryggt sinn hag til langs tíma með samningum. Heimili og smærri fyrirtæki þurfa hins vegar að vera í forgangi. Tryggja þarf sama raforkuverð á landinu öllu og að viðskipti verði áfram með þeim hætti að verðbreytingar á þeim markaði verði hóflegar. Við hjá Landvirkjun, orkufyrirtæki þjóðarinnar, höfum alltaf og munum alltaf setja í forgang að raforkuþörf samfélagsins sé sinnt. En við ein tryggjum ekki raforkuöryggi á landinu. Í skjóli frá átökum Nágrannaþjóðir okkar á meginlandi Evrópu hafa fengið að finna óþyrmilega fyrir afleiðingum stríðsins í Úkraínu. Þar treystu þjóðir mjög á gas frá Rússlandi en innflutningur á því hefur dregist mjög saman. Verð á raforku hefur ekki eingöngu hækkað mjög mikið, heldur hefur orkuöryggi verið ógnað. Raforkumarkaður á Íslandi hefur verið í skjóli frá þessum átökum. Áskoranir hér á landi eru hins vegar að við búum við uppselt kerfi, hér skortir yfirsýn yfir raforkumarkaðinn og fyrirkomulag heildsöluviðskipta þarf að endurskoða. Nú þurfa raforkufyrirtæki og stjórnvöld að snúa bökum saman. Staðan núna er sú að enginn einn aðili getur litið yfir markaðinn og svarað því með óyggjandi hætti að hve miklu leyti raforkuöryggi almennings hafi verið tryggt og til hversu langs tíma. Það er hægur vandi að ráða á þessu bót, einfaldlega með því að safna saman nauðsynlegum upplýsingum. Stærð heildsölumarkaðarins, þ.e. raforkuviðskipta heimila og smærri fyrirtækja, er fyrirsjáanleg og sveiflur litlar. Þó er óhætt að spá töluverðum vexti á næstu árum, vegna aukinnar eftirspurnar almennt og vegna orkuskipta. Í lokuðu raforkukerfi með endurnýjanlegum orkugjöfum er afar mikilvægt að framboð orku sé líka fyrirsjáanlegt. Sölu til almennings fylgir ábyrgð Hlutfall Landsvirkjunar á heildsölumarkaði er um 50%. Þar gerum við samninga við sölufyrirtæki, oft nokkur ár fram í tímann, sem selja orkuna áfram til almennings. Við höfum skuldbundið okkur til að afhenda orkuna og markaðurinn er fyrirsjáanlegur, eins og fyrr var nefnt. Hinn helmingur heildsölumarkaðarins kemur að langmestu leyti frá sölufyrirtækjum, sem hafa yfir eigin orkuvinnslu að ráða. Fyrirtækin eru sem sagt að vinna orku og selja hana milliliðalaust áfram til almennings. Engin trygging er hins vegar fyrir því að orkan frá þeim rati áfram þá leið. Einhver gætu ákveðið að breyta um kúrs. Í stað þess að selja heimilum og smærri fyrirtækjum gætu þessi orku-/sölufyrirtæki ákveðið að selja raforkuna frekar til gagnavera, til landeldis, til framleiðslu rafeldsneytis eða örþörungaframleiðslu, svo nærtæk dæmi séu tekin. Slíkt er auðvitað gott og gilt ef fyrirvari er nægur en það fylgir því bæði ábyrgð og skuldbinding að selja inn á markað fyrir almenning. Þar verður fyrirsjáanleiki að ríkja. Aðskiljum markaði Við verðum að aðskilja heildsölumarkað fyrir almenning frá raforkumarkaði fyrir stórnotendur. Lokaða kerfið okkar, þar sem við vinnum orku úr endurnýjanlegum orkugjöfum, er þess eðlis að við aukum ekki við framboð orku í einni svipan. Við getum ekki kynt kolaver eða sett kjarnorkuver í gang. Þess vegna verðum við að gæta þess vel að raforka, sem er seld inn á heildsölumarkaðinn, rati á rétta staði. Þetta verkefni verður sífellt meira krefjandi og hætta á leka á milli markaða eykst, þ.e. að orka sem ætluð er almenningi endi hjá stórnotendum, og ógni mögulega orkuöryggi almennings í leiðinni. Og því endurtek ég: Við verðum að búa svo um hnútana að almenningur þurfi ekki að keppa við stórnotendur um örugga orku. Landsvirkjun hefur undanfarið þurft að hafna vænlegum viðskiptavinum af þeirri ástæðu einni að orkan fyrir starfsemi þeirra er ekki til. Við slíkar aðstæður freistar það margra að leita á heildsölumarkaðinn og verða sér úti um nauðsynlega orku þar. Þessi hætta hefur aukist verulega eftir endursamninga við stórnotendur sem greiða nú verð mjög sambærilegt því sem almenningur greiðir. Sala Landsvirkjunar á heildsölumarkað er hins vegar ætluð heimilum og fyrirtækjum, öðrum en stórnotendum. Hæstbjóðandi má ekki ýta almenningi til hliðar á þeim markaði. Land endurnýjanlegrar orku hefur alla burði til að vera fyrirmynd annarra landa, sem nú keppast við að komast á sama stað hvað varðar nýtingu endurnýjanlegrar orku. Við getum tryggt raforkumarkað sem er fyrirsjáanlegur, bæði hvað varðar verð og örugga orkuafhendingu. Almenningur á að vera í forgangi, við eigum að tryggja sama raforkuverð um land allt og að verðhækkanir á heildsölumarkaði verði hóflegar. Höfundur er framkvæmdastjóri Sölu og þjónustu hjá Landsvirkjun.
Að kjósa annað en Framsókn er að kjósa kyrrstöðu eða afturför í heilbrigðismálum Jóhann F. K. Arinbjarnarson Skoðun
Af hverju er ráðherra Sjálfstæðisflokksins að gjaldfella íslenska iðnnámið? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun
Skoðun Að kjósa annað en Framsókn er að kjósa kyrrstöðu eða afturför í heilbrigðismálum Jóhann F. K. Arinbjarnarson skrifar
Skoðun United Silicon í Reykjanesbæ – víti til varnaðar fyrir Ölfus! Berglind Friðriksdóttir skrifar
Að kjósa annað en Framsókn er að kjósa kyrrstöðu eða afturför í heilbrigðismálum Jóhann F. K. Arinbjarnarson Skoðun
Af hverju er ráðherra Sjálfstæðisflokksins að gjaldfella íslenska iðnnámið? Böðvar Ingi Guðbjartsson Skoðun