Áhyggjufullir upplýsingafræðingar Anna Kristín Stefánsdóttir, Harpa Rut Harðardóttir, Irma Hrönn Martinsdóttir, Kristína Benedikz, Unnur Valgeirsdóttir og Vigdís Þormóðsdóttir skrifa 15. febrúar 2023 10:30 Upplýsing, fagfélag á sviði bókasafns- og upplýsingafræða hélt pallborðsumræður um stöðu stéttarinnar þann 26. janúar sl. Þar áttu orðið landsbókavörður, borgarbókavörður, framkvæmdastjóri Landskerfis bókasafna, formaður stéttarfélags bókasafns- og upplýsingafræðinga, prófessor í Upplýsingafræði Háskóla Íslands og verkefnastjóri á Landsbókasafni – Háskólabókasafni sem var fulltrúi áhyggjufullra upplýsingafræðinga. Tilefni fundarins voru áhyggjur stéttarinnar yfir endurteknum atvinnuauglýsingum í sérfræðistörf á bókasöfnum þar sem auglýst er eftir umsækjendum með háskólamenntun sem nýtist í starfi, fremur en að fara skýlaust fram á háskólamenntun í upplýsingafræði. Þessi þróun hefur vakið nokkurn ugg hjá stéttinni, sem þykir réttilega vegið að sínum hagsmunum. Skortur á fagmenntuðum upplýsingafræðingum Það sem forstöðumönnum var tíðrætt um á pallborðinu var að alla jafna sæki ekki nægilega margir hæfir upplýsingafræðingar um auglýstar stöður, eða jafnvel að engin umsókn berist frá upplýsingafræðingi. Því hafa forstöðumenn brugðið á það ráð að auglýsa eftir starfsfólki með háskólamenntun sem nýtist í starfi til þess að fá fleiri umsóknir og tryggja sig fyrir því að fá ekki á sig kærur frá faglærðum upplýsingafræðingum sem væru ekki metnir hæfir í starfið. Margar fagstéttir glíma við að stéttin sé fáliðuð en lausnin getur varla verið að stofnanir verji sig fyrir kærum með því að slá af kröfum um fagþekkingu. Nær væri að setja fagþekkingu í fyrsta sæti og efla hana með því að skapa hvata fyrir nýliðun í faginu. Það er fullkomlega eðlilegt að stofnun sé kærð fyrir að ráða ekki einstakling sem hefur sérmenntun í faginu umfram aðra; það er sú lagalega leið sem við höfum til að verja fagstéttir. Það er í raun ótrúlegt að forstöðumenn nýti sér þessa afsökun og velji þá leið að auglýsa eftir einstaklingi með hvaða háskólamenntun sem er í störf upplýsingafræðinga. Ef staðan er sú að það sé raunverulegur skortur á upplýsingafræðingum mætti líta á það sem raunverulegt sóknarfæri í markaðssetningu fyrir nám í upplýsingafræði við Háskóla Íslands. Einnig mætti nota þessi rök til þess að berjast fyrir betri launum stéttarinnar; samkvæmt þessu ættu þeir fáu upplýsingafræðingar sem eru í atvinnuleit að geta valið úr sérfræðistörfum og gert háar launakröfur í samræmi við sérfræðiþekkingu sína. Það er skammsýni að ráða fólk með aðra menntun í þessi sérfræðistörf, sem kemur á endanum niður á stéttinni, faginu og gæðum þess starfs sem unnið er á bókasöfnum. Það gefur auga leið að hvatinn fyrir því að leggja fyrir sig nám í upplýsingafræði minnkar ef önnur háskólamenntun er metin jöfn til að ganga í störf upplýsingafræðinga. Nám er fræðilegur grunnur Sú skoðun heyrðist á pallborðinu að það að þurfa að klára meistaranám til þess að fá að starfa sem upplýsingafræðingur væri óþarflega íþyngjandi og hamli nýliðun í stéttinni. Nám í upplýsingafræði var fært upp á meistarastig í byrjun aldarinnar, eins og fleiri námsgreinar á borð við náms- og starfsráðgjöf, blaða- og fréttamennsku og mannauðsstjórnun. En það eru nú um 10 ár síðan sú breyting var gerð og ef það er ekki raunhæft að færa námið aftur niður á grunn-námsstig, eða bæta við grunnnámi í upplýsingafræði, er öll umræða um að námsstigið sé íþyngjandi ekkert annað en fyrirsláttur til að afvegaleiða umræðu um stöðu stéttarinnar. Svona niðrandi umræða um framhaldsmenntun og óþarfa hennar heyrist varla þegar um er að ræða aðrar sérfræðistéttir með meistaramenntun, til að mynda þær sem taldar eru upp hér að ofan. Námið í upplýsingafræði er okkar fagmenntun og undirbýr okkur fyrir atvinnumarkaðinn. En eins og önnur sérfræðistörf er háskólamenntun hinn faglegi grunnur sem starfsreynsla síðan byggir á og skilar hæfum starfskrafti. Ef fagmenntunin er ekki til staðar, eða vanmetin kerfisbundið, molnar undan gæðum starfsemi bókasafna, hægt og örugglega. Fjölbreytt verkefni upplýsingafræðinga Störf upplýsingafræðinga eru mjög fjölbreytt. Þeir starfa á öllum skólastigum, sérfræðisöfnum, ráðuneytum og rannsóknarstofnunum. Starfssvið þeirra felur meðal annars í sér að skrá allan safnkost og rannsóknarafurðir þjóðarinnar og gera aðgengilegan. Auk þess er kennsla í upplýsingalæsi, svo sem að meta áreiðanleika heimilda og ábyrga notkun þeirra, veigamikill þáttur í starfinu. Mikilvægi upplýsingalæsiskennslu eykst í sífellu á tímum upplýsingaóreiðu og falsfrétta. Ekki má heldur gleyma öllum skjalastjórum landsins, en skjalastjórn er hluti af námi í upplýsingafræði. Eðlilega eru ýmis störf á bókasöfnum sem henta betur öðrum en upplýsingafræðingum, til að mynda hin mikilvægu störf bókavarða. En á meðan starfið felur í sér verkþætti eins og aðföng, skráningu, varðveislu, stjórnun, upplýsingaþjónustu, miðlun og öflun upplýsinga og upplýsingalæsi þá skýtur það skökku við að auglýsa ekki eftir manneskju sem hefur fjárfest í námi þar sem einmitt þessir verkþættir eru markvisst kenndir. Það var áhugavert að heyra sjónarmið forstöðumanna stærstu bókasafna landsins, en ljóst er að það hefði þurft lengri tíma til að gefa félagsmönnum tækifæri á að koma með spurningar og tjá sína skoðun. Okkur vantar upplýsingar úr grasrótinni; hvað upplýsingafræðingum finnst um stöðu stéttarinnar, atvinnuauglýsingar, atvinnutækifæri, námið, endurmenntun o.s.frv. Það er sárt að hugsa til þess að stærstu bókasöfn landsins standi ekki vörð um störf upplýsingafræðinga og virði ekki fagmenntun þeirra. Ef þau gera það ekki, hví ættu aðrir vinnuveitendur og sveitarfélög að gera það? Það er varhugaverð þróun að vanmeta sérfræðimenntun og opna sérfræðistörf fyrir fólki án viðeigandi menntunar. Slíkt kemur óhjákvæmilega niður á faglegum vinnubrögðum, nýsköpun og framþróun. Upplýsingafræðingar þurfa að standa vörð um sín sérfræðistörf og halda áfram að efla sitt fagnám, svo tryggja megi metnaðarfulla starfsemi bóka- og skjalasafna til framtíðar. Höfundar eru upplýsingafræðingar á háskólabókasafni. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bókasöfn Mest lesið „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun Skoðun Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Skoðun Skortur á metnaði í loftslagsmálum Svandís Svavarsdóttir,Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar Skoðun Orðræða mótar menningu – og menningin mótar okkur öll Jóhanna Bárðardóttir skrifar Skoðun Eitt spilakort, betri spilamenning – er skaðaminnkandi Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Upplýsing, fagfélag á sviði bókasafns- og upplýsingafræða hélt pallborðsumræður um stöðu stéttarinnar þann 26. janúar sl. Þar áttu orðið landsbókavörður, borgarbókavörður, framkvæmdastjóri Landskerfis bókasafna, formaður stéttarfélags bókasafns- og upplýsingafræðinga, prófessor í Upplýsingafræði Háskóla Íslands og verkefnastjóri á Landsbókasafni – Háskólabókasafni sem var fulltrúi áhyggjufullra upplýsingafræðinga. Tilefni fundarins voru áhyggjur stéttarinnar yfir endurteknum atvinnuauglýsingum í sérfræðistörf á bókasöfnum þar sem auglýst er eftir umsækjendum með háskólamenntun sem nýtist í starfi, fremur en að fara skýlaust fram á háskólamenntun í upplýsingafræði. Þessi þróun hefur vakið nokkurn ugg hjá stéttinni, sem þykir réttilega vegið að sínum hagsmunum. Skortur á fagmenntuðum upplýsingafræðingum Það sem forstöðumönnum var tíðrætt um á pallborðinu var að alla jafna sæki ekki nægilega margir hæfir upplýsingafræðingar um auglýstar stöður, eða jafnvel að engin umsókn berist frá upplýsingafræðingi. Því hafa forstöðumenn brugðið á það ráð að auglýsa eftir starfsfólki með háskólamenntun sem nýtist í starfi til þess að fá fleiri umsóknir og tryggja sig fyrir því að fá ekki á sig kærur frá faglærðum upplýsingafræðingum sem væru ekki metnir hæfir í starfið. Margar fagstéttir glíma við að stéttin sé fáliðuð en lausnin getur varla verið að stofnanir verji sig fyrir kærum með því að slá af kröfum um fagþekkingu. Nær væri að setja fagþekkingu í fyrsta sæti og efla hana með því að skapa hvata fyrir nýliðun í faginu. Það er fullkomlega eðlilegt að stofnun sé kærð fyrir að ráða ekki einstakling sem hefur sérmenntun í faginu umfram aðra; það er sú lagalega leið sem við höfum til að verja fagstéttir. Það er í raun ótrúlegt að forstöðumenn nýti sér þessa afsökun og velji þá leið að auglýsa eftir einstaklingi með hvaða háskólamenntun sem er í störf upplýsingafræðinga. Ef staðan er sú að það sé raunverulegur skortur á upplýsingafræðingum mætti líta á það sem raunverulegt sóknarfæri í markaðssetningu fyrir nám í upplýsingafræði við Háskóla Íslands. Einnig mætti nota þessi rök til þess að berjast fyrir betri launum stéttarinnar; samkvæmt þessu ættu þeir fáu upplýsingafræðingar sem eru í atvinnuleit að geta valið úr sérfræðistörfum og gert háar launakröfur í samræmi við sérfræðiþekkingu sína. Það er skammsýni að ráða fólk með aðra menntun í þessi sérfræðistörf, sem kemur á endanum niður á stéttinni, faginu og gæðum þess starfs sem unnið er á bókasöfnum. Það gefur auga leið að hvatinn fyrir því að leggja fyrir sig nám í upplýsingafræði minnkar ef önnur háskólamenntun er metin jöfn til að ganga í störf upplýsingafræðinga. Nám er fræðilegur grunnur Sú skoðun heyrðist á pallborðinu að það að þurfa að klára meistaranám til þess að fá að starfa sem upplýsingafræðingur væri óþarflega íþyngjandi og hamli nýliðun í stéttinni. Nám í upplýsingafræði var fært upp á meistarastig í byrjun aldarinnar, eins og fleiri námsgreinar á borð við náms- og starfsráðgjöf, blaða- og fréttamennsku og mannauðsstjórnun. En það eru nú um 10 ár síðan sú breyting var gerð og ef það er ekki raunhæft að færa námið aftur niður á grunn-námsstig, eða bæta við grunnnámi í upplýsingafræði, er öll umræða um að námsstigið sé íþyngjandi ekkert annað en fyrirsláttur til að afvegaleiða umræðu um stöðu stéttarinnar. Svona niðrandi umræða um framhaldsmenntun og óþarfa hennar heyrist varla þegar um er að ræða aðrar sérfræðistéttir með meistaramenntun, til að mynda þær sem taldar eru upp hér að ofan. Námið í upplýsingafræði er okkar fagmenntun og undirbýr okkur fyrir atvinnumarkaðinn. En eins og önnur sérfræðistörf er háskólamenntun hinn faglegi grunnur sem starfsreynsla síðan byggir á og skilar hæfum starfskrafti. Ef fagmenntunin er ekki til staðar, eða vanmetin kerfisbundið, molnar undan gæðum starfsemi bókasafna, hægt og örugglega. Fjölbreytt verkefni upplýsingafræðinga Störf upplýsingafræðinga eru mjög fjölbreytt. Þeir starfa á öllum skólastigum, sérfræðisöfnum, ráðuneytum og rannsóknarstofnunum. Starfssvið þeirra felur meðal annars í sér að skrá allan safnkost og rannsóknarafurðir þjóðarinnar og gera aðgengilegan. Auk þess er kennsla í upplýsingalæsi, svo sem að meta áreiðanleika heimilda og ábyrga notkun þeirra, veigamikill þáttur í starfinu. Mikilvægi upplýsingalæsiskennslu eykst í sífellu á tímum upplýsingaóreiðu og falsfrétta. Ekki má heldur gleyma öllum skjalastjórum landsins, en skjalastjórn er hluti af námi í upplýsingafræði. Eðlilega eru ýmis störf á bókasöfnum sem henta betur öðrum en upplýsingafræðingum, til að mynda hin mikilvægu störf bókavarða. En á meðan starfið felur í sér verkþætti eins og aðföng, skráningu, varðveislu, stjórnun, upplýsingaþjónustu, miðlun og öflun upplýsinga og upplýsingalæsi þá skýtur það skökku við að auglýsa ekki eftir manneskju sem hefur fjárfest í námi þar sem einmitt þessir verkþættir eru markvisst kenndir. Það var áhugavert að heyra sjónarmið forstöðumanna stærstu bókasafna landsins, en ljóst er að það hefði þurft lengri tíma til að gefa félagsmönnum tækifæri á að koma með spurningar og tjá sína skoðun. Okkur vantar upplýsingar úr grasrótinni; hvað upplýsingafræðingum finnst um stöðu stéttarinnar, atvinnuauglýsingar, atvinnutækifæri, námið, endurmenntun o.s.frv. Það er sárt að hugsa til þess að stærstu bókasöfn landsins standi ekki vörð um störf upplýsingafræðinga og virði ekki fagmenntun þeirra. Ef þau gera það ekki, hví ættu aðrir vinnuveitendur og sveitarfélög að gera það? Það er varhugaverð þróun að vanmeta sérfræðimenntun og opna sérfræðistörf fyrir fólki án viðeigandi menntunar. Slíkt kemur óhjákvæmilega niður á faglegum vinnubrögðum, nýsköpun og framþróun. Upplýsingafræðingar þurfa að standa vörð um sín sérfræðistörf og halda áfram að efla sitt fagnám, svo tryggja megi metnaðarfulla starfsemi bóka- og skjalasafna til framtíðar. Höfundar eru upplýsingafræðingar á háskólabókasafni.
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Eru stjórnarandstæðingar viljandi að misskilja samsköttun? Þórhallur Valur Benónýsson skrifar
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley Skoðun