Áramótahugleiðingar orkuhagfræðings Jón Skafti Gestsson skrifar 29. desember 2022 15:00 Við áramót er jafnan ágætt að staldra við og líta um öxl og velta fyrir sér hvað gekk vel og hvað hefði mátt ganga betur. Á sama tíma er gott að horfa fram á við og taka lærdóm úr árinu sem er að líða. Árinu sem nú lýkur var viðburðaríkt þegar horft er til orkumála. Í upphafi árs voru skerðingar á afhendingu raforku, ráðuneyti orku og umhverfismála gaf út skýrslu um stöðu og áskoranir í raforkumálum, Hólasandslína 3 var spennusett með jákvæðum áhrifum fyrir Eyjafjörð, virkjanaleyfi var gefið út vegna Hvammsvirkjunar og mikil umræða var um vindorkunýtingu. Þá var rammaáætlun loks afgreidd frá Alþingi en líklegast hafa grimmdarlegar árásir Rússa á raforkukerfi Úkraínu vakið athygli flestra á raforkumálum. Árásir Rússa sýna svo ekki verður um villst hversu mikilvægt raforkukerfið er og hvernig grundvallarþarfir okkar eru orðnar háðar þessu kerfi. Vonandi tekst kollegum okkar hjá Ukrenergo áfram að viðhalda því afreki sem felst í því að halda raforkukerfi sínu nægjanlega gangandi til að tryggja í það minnsta aðgang að hita og vatni. Starfsmenn úkraínska orkufyrirtækisins Ukrenergo hafa unnið mikið afrek við að halda raforkukerfinu gangandi þrátt fyrir árásir Rússa.Aðsent Ég velti því fyrir mér hvort við höfum vanist því að líta á raforku sem sjálfsagðan hlut því hún hefur verið til staðar. En það eru verulegar líkur á því að við sem þjóð séum komin í ástand þar sem orkuskortur mun hamla okkur líkt og Landsnet varaði fyrst við árið 2019. Það var enda þannig að í janúar síðastliðnum kom til verulegra skerðinga á afhendingu raforku frá Landsvirkjun til viðskiptavina sinna. Þessar skerðingar áttu rætur að rekja til óheppilegrar stöðu í vatnsbúskap Landsvirkjunar annars vegar og hins vegar flutningskerfi Landsnets sem réði ekki við flytja nægjanlega orku milli landshluta til að koma í veg fyrir skerðingarnar. Þessa stöðu hefði verið hægt að fyrirbyggja hvort sem er með því að auka uppsett afl í virkjunum eða með styrkingu flutningskerfisins en okkur hjá Landsneti hefur gengið hægt að fá leyfi fyrir nauðsynlegum styrkingum. Orkuskipti eða orðin tóm Í mars gaf Ráðuneyti umhverfis- og orkumála út skýrslu um stöðu og áskoranir í loftslagsmálum. Þar var dregin upp mynd af því sem Ísland þarf að gera til að geta klárað sín orkuskipti, standa við alþjóðlegar skuldbindingar og jafnframt haldið áfram að bæta lífskjör í landinu. Óhætt er að segja að verkefnið sé bæði ærið og aðkallandi. Í skýrslunni kemur fram að á næstu 18-28 árum þarf að tvöfalda raforkuframleiðslu og óvissa um raforkuframboð og takmarkanir flutningskerfis hafi þá þegar áhrif á uppbyggingu atvinnustarfsemi. Þetta er mikið verk og metnaðarfullt. Það má því engan tíma missa ef við ætlum að ná settum markmiðum. Á þessu virðist ráðuneytið átta sig, enda kemur fram í skýrslunni áhersla á að auka þurfi skilvirkni undirbúnings- og leyfisveitingaferla og styrkja viðkomandi stofnanir þannig að fjárfestingar og verndarsjónarmið nái fram að ganga. „Vönduð málsmeðferð“ Á meðan Evrópusambandið vinnur sérstaklega að því að einfalda leyfisveitingaferli og flýta fyrir endurnýjanlegum orkuverkefnum eru tafir á leyfisveitingaferlum því miður orðin fastur liður í tilveru orkufyrirtækja hér á landi. Við hjá Landsneti höfum árum saman reynt að vekja athygli á því að opinberar stofnanir taka sér iðulega margfalt lengri tíma til að afgreiða mál en lög kveða á um. Þetta hefur auðvitað haft mjög skaðleg áhrif og haldið aftur af styrkingu raforkukerfisins og nú vakti það einnig athygli fyrr í þessum mánuði að Orkustofnun tók sér 18 mánuði í að afgreiða virkjanaleyfi Landsvirkjunar fyrir Hvammsvirkjun í stað þeirra 3-4 mánaða sem áður þekktist. Viku fyrir jól bárust okkur hjá Landsneti þau tíðindi að Sveitarfélagið Vogar hefðu enn einu sinni frestað ákvörðun um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2. Meira en tveimur árum eftir að umsókn Landsnets barst, 18 mánuðum eftir að öll hin sveitarfélögin á línuleiðinni höfðu gefið framkvæmdaleyfi og 14 mánuðum eftir að úrskurðarnefnd umhverfis og auðlindamála hafði ógilt síðustu málsmeðferð sveitarfélagsins á sama verkefni. Þetta er þvert á yfirlýst markmið ráðuneytisins um að auka skilvirkni undirbúnings og leyfisveitingaferla. Þá hlýtur það að vekja athygli að í báðum tilfellum voru þessar miklu tafir réttlættar með orðum um „vandaða málsmeðferð“. Rjúfum kyrrstöðuna Á meðan Suðurnesjalína 2 situr föst í leyfisveitingaferli varir óviðunandi ástand í raforkumálum á Suðurnesjum. Afhendingaröryggi þar stendur og fellur með einni línu því jarðhitavirkjanir HS-Orku geta ekki unnið raforku án tengingar við kerfið. Þetta hefur einnig haldið aftur af atvinnuþróun á svæðinu en Landsnet hefur þurft að hafna fjölda tengibeiðna frá væntanlegum viðskiptavinum á þessu svæði. Samfélagslegur kostnaður við þær tafir er fljótt reiknaður í milljörðum á ári. Árum saman heyrðust réttmætar áhyggjur Eyfirðinga af því að takmarkanir í flutningskerfinu í kringum Eyjafjörð væru að hefta atvinnuþróun, ekki ósvipað því sem nú er rætt um á Suðurnesjum. Nú heyrist minna af því enda var Hólasandslína spennusett í haust og mun betri staða í raforkumálum sigldi í kjölfarið. En áður en línan var spennusett var þegar hafinn undirbúningur við nýtt gagnaver og gróðurhús á Akureyri með það að markmiði að hefja starfsemi sem fyrst eftir að línan kæmist í gagnið. Suðurnesjamenn eða Eyfirðingar hafa því miður ekki einir búið við þessar takmarkanir. Byggðalínan sem er hryggjarstykkið í raforkukerfinu okkar er að verða 50 ára gömul og hönnuð fyrir allt annað samfélag. Hún er komin að enda líftíma síns og við sem þjóð þurfum að stækka flutningskerfið verulega og við þurfum að gera það strax. Ef við ætlum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar og skuldbindingar gagnvart loftslagi framtíðarkynslóða höfum við ekki tíma til að tefja verkefni árum saman í nafni „vandaðrar málsmeðferðar“. Höfundur er orkuhagfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Jón Skafti Gestsson Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Við áramót er jafnan ágætt að staldra við og líta um öxl og velta fyrir sér hvað gekk vel og hvað hefði mátt ganga betur. Á sama tíma er gott að horfa fram á við og taka lærdóm úr árinu sem er að líða. Árinu sem nú lýkur var viðburðaríkt þegar horft er til orkumála. Í upphafi árs voru skerðingar á afhendingu raforku, ráðuneyti orku og umhverfismála gaf út skýrslu um stöðu og áskoranir í raforkumálum, Hólasandslína 3 var spennusett með jákvæðum áhrifum fyrir Eyjafjörð, virkjanaleyfi var gefið út vegna Hvammsvirkjunar og mikil umræða var um vindorkunýtingu. Þá var rammaáætlun loks afgreidd frá Alþingi en líklegast hafa grimmdarlegar árásir Rússa á raforkukerfi Úkraínu vakið athygli flestra á raforkumálum. Árásir Rússa sýna svo ekki verður um villst hversu mikilvægt raforkukerfið er og hvernig grundvallarþarfir okkar eru orðnar háðar þessu kerfi. Vonandi tekst kollegum okkar hjá Ukrenergo áfram að viðhalda því afreki sem felst í því að halda raforkukerfi sínu nægjanlega gangandi til að tryggja í það minnsta aðgang að hita og vatni. Starfsmenn úkraínska orkufyrirtækisins Ukrenergo hafa unnið mikið afrek við að halda raforkukerfinu gangandi þrátt fyrir árásir Rússa.Aðsent Ég velti því fyrir mér hvort við höfum vanist því að líta á raforku sem sjálfsagðan hlut því hún hefur verið til staðar. En það eru verulegar líkur á því að við sem þjóð séum komin í ástand þar sem orkuskortur mun hamla okkur líkt og Landsnet varaði fyrst við árið 2019. Það var enda þannig að í janúar síðastliðnum kom til verulegra skerðinga á afhendingu raforku frá Landsvirkjun til viðskiptavina sinna. Þessar skerðingar áttu rætur að rekja til óheppilegrar stöðu í vatnsbúskap Landsvirkjunar annars vegar og hins vegar flutningskerfi Landsnets sem réði ekki við flytja nægjanlega orku milli landshluta til að koma í veg fyrir skerðingarnar. Þessa stöðu hefði verið hægt að fyrirbyggja hvort sem er með því að auka uppsett afl í virkjunum eða með styrkingu flutningskerfisins en okkur hjá Landsneti hefur gengið hægt að fá leyfi fyrir nauðsynlegum styrkingum. Orkuskipti eða orðin tóm Í mars gaf Ráðuneyti umhverfis- og orkumála út skýrslu um stöðu og áskoranir í loftslagsmálum. Þar var dregin upp mynd af því sem Ísland þarf að gera til að geta klárað sín orkuskipti, standa við alþjóðlegar skuldbindingar og jafnframt haldið áfram að bæta lífskjör í landinu. Óhætt er að segja að verkefnið sé bæði ærið og aðkallandi. Í skýrslunni kemur fram að á næstu 18-28 árum þarf að tvöfalda raforkuframleiðslu og óvissa um raforkuframboð og takmarkanir flutningskerfis hafi þá þegar áhrif á uppbyggingu atvinnustarfsemi. Þetta er mikið verk og metnaðarfullt. Það má því engan tíma missa ef við ætlum að ná settum markmiðum. Á þessu virðist ráðuneytið átta sig, enda kemur fram í skýrslunni áhersla á að auka þurfi skilvirkni undirbúnings- og leyfisveitingaferla og styrkja viðkomandi stofnanir þannig að fjárfestingar og verndarsjónarmið nái fram að ganga. „Vönduð málsmeðferð“ Á meðan Evrópusambandið vinnur sérstaklega að því að einfalda leyfisveitingaferli og flýta fyrir endurnýjanlegum orkuverkefnum eru tafir á leyfisveitingaferlum því miður orðin fastur liður í tilveru orkufyrirtækja hér á landi. Við hjá Landsneti höfum árum saman reynt að vekja athygli á því að opinberar stofnanir taka sér iðulega margfalt lengri tíma til að afgreiða mál en lög kveða á um. Þetta hefur auðvitað haft mjög skaðleg áhrif og haldið aftur af styrkingu raforkukerfisins og nú vakti það einnig athygli fyrr í þessum mánuði að Orkustofnun tók sér 18 mánuði í að afgreiða virkjanaleyfi Landsvirkjunar fyrir Hvammsvirkjun í stað þeirra 3-4 mánaða sem áður þekktist. Viku fyrir jól bárust okkur hjá Landsneti þau tíðindi að Sveitarfélagið Vogar hefðu enn einu sinni frestað ákvörðun um að veita framkvæmdaleyfi fyrir Suðurnesjalínu 2. Meira en tveimur árum eftir að umsókn Landsnets barst, 18 mánuðum eftir að öll hin sveitarfélögin á línuleiðinni höfðu gefið framkvæmdaleyfi og 14 mánuðum eftir að úrskurðarnefnd umhverfis og auðlindamála hafði ógilt síðustu málsmeðferð sveitarfélagsins á sama verkefni. Þetta er þvert á yfirlýst markmið ráðuneytisins um að auka skilvirkni undirbúnings og leyfisveitingaferla. Þá hlýtur það að vekja athygli að í báðum tilfellum voru þessar miklu tafir réttlættar með orðum um „vandaða málsmeðferð“. Rjúfum kyrrstöðuna Á meðan Suðurnesjalína 2 situr föst í leyfisveitingaferli varir óviðunandi ástand í raforkumálum á Suðurnesjum. Afhendingaröryggi þar stendur og fellur með einni línu því jarðhitavirkjanir HS-Orku geta ekki unnið raforku án tengingar við kerfið. Þetta hefur einnig haldið aftur af atvinnuþróun á svæðinu en Landsnet hefur þurft að hafna fjölda tengibeiðna frá væntanlegum viðskiptavinum á þessu svæði. Samfélagslegur kostnaður við þær tafir er fljótt reiknaður í milljörðum á ári. Árum saman heyrðust réttmætar áhyggjur Eyfirðinga af því að takmarkanir í flutningskerfinu í kringum Eyjafjörð væru að hefta atvinnuþróun, ekki ósvipað því sem nú er rætt um á Suðurnesjum. Nú heyrist minna af því enda var Hólasandslína spennusett í haust og mun betri staða í raforkumálum sigldi í kjölfarið. En áður en línan var spennusett var þegar hafinn undirbúningur við nýtt gagnaver og gróðurhús á Akureyri með það að markmiði að hefja starfsemi sem fyrst eftir að línan kæmist í gagnið. Suðurnesjamenn eða Eyfirðingar hafa því miður ekki einir búið við þessar takmarkanir. Byggðalínan sem er hryggjarstykkið í raforkukerfinu okkar er að verða 50 ára gömul og hönnuð fyrir allt annað samfélag. Hún er komin að enda líftíma síns og við sem þjóð þurfum að stækka flutningskerfið verulega og við þurfum að gera það strax. Ef við ætlum að standa við alþjóðlegar skuldbindingar okkar og skuldbindingar gagnvart loftslagi framtíðarkynslóða höfum við ekki tíma til að tefja verkefni árum saman í nafni „vandaðrar málsmeðferðar“. Höfundur er orkuhagfræðingur.
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar