„Afbrota forvarnir“ eru það njósnir? Davíð Bergmann skrifar 14. október 2022 20:00 Ég hef meira og minna helgað minni starfsævi forvörnum og meðferðavinnu með ungmennum eða síðan árið 1994 þegar ég hóf störf hjá Útideildinni og ég starfa en að forvörnum ungmenna í dag hjá Fjölsmiðjunni á Höfuðborgarsvæðinu. Ég skal alveg viðurkenna það hér að það fauk í mig þegar ég heyrði fyrst orðið afbrota forvarnir sér í lagi í hvaða samhengi það var sett. Dómsmálaráðherra landsins skellti þessu fram og mér fannst hann gjaldfella orðið forvarnir því það er notað í tengslum við forvirkar rannsóknar heimildir hjá lögreglu. Sem ég hélt að kallast njósnir á íslensku en ekki forvarnir. Eru það ekki miklu frekar sérstök aðgerð lögreglu en forvarnir. Af hverju köllum við ekki hlutina réttum nöfnum það þarf ekkert að setja þetta í annan búning og við höfum ekki efn á því að gjaldfella jafn sterkt orð eins og forvarnir með þessum hætti. Þegar ég heyrði orðið fyrst afbrota forvarnir rann í gegnum hugann á mér „Jæja nú á loksins að fara taka á vanda ungra afbrotamanna af alvöru“ Sem margir hafa bent á svo áratugum skiptir á og ég er einn af þeim, svo að þeir/þær og sér í lagi ungir afbrotamenn tengi við orsök og afleiðinga afbrota sinna. Þá kannski þeir/þær átti sig á því hvað það þýðir í raun að velja sér afbrota lífsstílinn. Tóku þið eftir orðinu sem ég valdi „velja sér“ Af hverju notaði ég það, jú vegna þess að við höfum öll val líka þeir sem velja afbrota brautina það er engin fæddur glæpamaður þetta er lærð hegðun. Fyrir 27 árum síðan var ég viðstaddur yfirheyrslu sem starfsmaður útideildarinnar sem var starfrækt af Unglingadeild Félagsmálastofnunnar Reykjavíkur. Sú yfirheyrsla er mér mjög minnisstæð fyrir það eitt hvernig móðirin reyndi að afsaka aðkomu barnsins að afbrotinu sem það framdi. „Æi hann hefur lent í svo slæmum félagsskap“ Sagði hún afsakandi, þá spurði ég drenginn „fórstu í flugvél og settir á þig fallhlíf og varst svo óheppinn að lenda í slæmum félagsskap“ Eflaust sagði hún þetta til að fegra drenginn sinn og gera minna úr hans hlutdeild í verknaðinum sem var engum til tekna og allra síst þessum dreng sem valdi neyslu og afbrotaveginn til framtíðar og hefur síðustu áratugi verið með annan fótinn í fangelsum landsins og hefur framið mjög alvarlega glæpi svo það hefur sett hroll að fólki. Nei þetta er eins og alltaf líkur sækir líkan heim í þessu eins og í öllu öðru. Ég ætla samt ekki að eyða orkunni minni meira í það að orðhöggvast yfir þessu heldur ætla ég að skrifa um þriðja stigs forvörn sem ég myndi kalla afbrota forvarnir með réttnefni og einbeita mér að ungmennum sem eru farin á afbrotabraut. Fyrir nokkrum dögum síðan kom fangelsismálastjóri fram í fjölmiðlum og sagði öll fangelsin væru full. Það væri ekki til menntað starfsfólk til að vinna í fangelsum landsins og þetta ástand skapaði hættulegt starfsumhverfi fyrir fangaverði og fanga líka. Eins myndu biðlistar aukast fyrir þá sem eiga eftir að afplána dóma sína. Þetta ætti ekki að koma okkur á óvart því við erum með allt niðrum okkur í fangelsismálum hér á landi, og það erum við líka með þegar kemur að vinnslu ungra afbrotamanna áður en þeir/þær fara inn í fangelsin og það hefur verið þannig í áratugi hér á landi þó svo það hafi verið reynt í áratugi að benta á það með litlum árangri. Hvað er þá til ráða að vopnvæða lögregluna er það svarið til lengri tíma litið? Ég treysti mér ekki að hafa skoðun á því en eitt veit ég að við getum gert svo miklu miklu betur í afbrota forvörnum hér á landi án þess að njósna og vopnvæða. Hvað með að búa til samvinnu milli aðila sem koma að afbrotum ungmenna með markvissari hætti eins og til að mynda með félagsmálayfirvöldum, lögreglu, fangelsismálayfirvöldum /fyrrverandi fangar sem hafa sagt skilið við afbrot og eru góðar fyrirmyndir, sjúkraflutningamenn, heilbrigðisþjónustunni og jafnvel tryggingafélög sem koma að bótarétti og að sjálfsögðu dómstólum landsins. Ég er sannfærður ef þetta væri útfært rétt það myndi draga úr afbrotatíðni til lengri tíma litið og útgjöldum til þess málaflokks og þjáningum fólks myndi minnka. Lögreglan þyrfti minna á vopnum á að halda í framtíðinni, en það er ekki raunhæft nema að það sé lagt nægt fjármagn í þetta verkefni strax í byrjun. Kannski var viðhorf móður drengsins í yfirheyrslunni fyrir 27 árum síðan að endurspegla viðhorf okkar til þessa málaflokks í dag. Ég árétta það hér við getum gert miklu miklu betur í þessum málaflokki. Þegar rannsóknir sína fram á það að ofbeldi sé að aukast í grunnskólum landsins og agaleysi og kennarar kvíða fyrir því koma til vinnu og jafnvel leggjast í kulnun þess vegna þá erum við á skrýtnum stað finnst mér. Eins að aukin hnífaburður meðal ungmenna eins og fréttir síðustu ára bera glöggt merki um og grófara ofbeldi eitthvað sem á að taka alvarlega og gera eitthvað í. Það að lögreglan telji sig geta ekki sinnt störfum sínum nema vera með taiserbyssum þá hljóta það að vera aðvörunarmerki kannski þarf að koma með aðra nálgun í þessum málaflokki. En þurfum við ekki að byrja á réttum enda? Höfundur er starfsmaður Fjölsmiðjunnar á Höfuðborgarsvæðinu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lögreglan Börn og uppeldi Davíð Bergmann Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Einu sinni enn Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Sjá meira
Ég hef meira og minna helgað minni starfsævi forvörnum og meðferðavinnu með ungmennum eða síðan árið 1994 þegar ég hóf störf hjá Útideildinni og ég starfa en að forvörnum ungmenna í dag hjá Fjölsmiðjunni á Höfuðborgarsvæðinu. Ég skal alveg viðurkenna það hér að það fauk í mig þegar ég heyrði fyrst orðið afbrota forvarnir sér í lagi í hvaða samhengi það var sett. Dómsmálaráðherra landsins skellti þessu fram og mér fannst hann gjaldfella orðið forvarnir því það er notað í tengslum við forvirkar rannsóknar heimildir hjá lögreglu. Sem ég hélt að kallast njósnir á íslensku en ekki forvarnir. Eru það ekki miklu frekar sérstök aðgerð lögreglu en forvarnir. Af hverju köllum við ekki hlutina réttum nöfnum það þarf ekkert að setja þetta í annan búning og við höfum ekki efn á því að gjaldfella jafn sterkt orð eins og forvarnir með þessum hætti. Þegar ég heyrði orðið fyrst afbrota forvarnir rann í gegnum hugann á mér „Jæja nú á loksins að fara taka á vanda ungra afbrotamanna af alvöru“ Sem margir hafa bent á svo áratugum skiptir á og ég er einn af þeim, svo að þeir/þær og sér í lagi ungir afbrotamenn tengi við orsök og afleiðinga afbrota sinna. Þá kannski þeir/þær átti sig á því hvað það þýðir í raun að velja sér afbrota lífsstílinn. Tóku þið eftir orðinu sem ég valdi „velja sér“ Af hverju notaði ég það, jú vegna þess að við höfum öll val líka þeir sem velja afbrota brautina það er engin fæddur glæpamaður þetta er lærð hegðun. Fyrir 27 árum síðan var ég viðstaddur yfirheyrslu sem starfsmaður útideildarinnar sem var starfrækt af Unglingadeild Félagsmálastofnunnar Reykjavíkur. Sú yfirheyrsla er mér mjög minnisstæð fyrir það eitt hvernig móðirin reyndi að afsaka aðkomu barnsins að afbrotinu sem það framdi. „Æi hann hefur lent í svo slæmum félagsskap“ Sagði hún afsakandi, þá spurði ég drenginn „fórstu í flugvél og settir á þig fallhlíf og varst svo óheppinn að lenda í slæmum félagsskap“ Eflaust sagði hún þetta til að fegra drenginn sinn og gera minna úr hans hlutdeild í verknaðinum sem var engum til tekna og allra síst þessum dreng sem valdi neyslu og afbrotaveginn til framtíðar og hefur síðustu áratugi verið með annan fótinn í fangelsum landsins og hefur framið mjög alvarlega glæpi svo það hefur sett hroll að fólki. Nei þetta er eins og alltaf líkur sækir líkan heim í þessu eins og í öllu öðru. Ég ætla samt ekki að eyða orkunni minni meira í það að orðhöggvast yfir þessu heldur ætla ég að skrifa um þriðja stigs forvörn sem ég myndi kalla afbrota forvarnir með réttnefni og einbeita mér að ungmennum sem eru farin á afbrotabraut. Fyrir nokkrum dögum síðan kom fangelsismálastjóri fram í fjölmiðlum og sagði öll fangelsin væru full. Það væri ekki til menntað starfsfólk til að vinna í fangelsum landsins og þetta ástand skapaði hættulegt starfsumhverfi fyrir fangaverði og fanga líka. Eins myndu biðlistar aukast fyrir þá sem eiga eftir að afplána dóma sína. Þetta ætti ekki að koma okkur á óvart því við erum með allt niðrum okkur í fangelsismálum hér á landi, og það erum við líka með þegar kemur að vinnslu ungra afbrotamanna áður en þeir/þær fara inn í fangelsin og það hefur verið þannig í áratugi hér á landi þó svo það hafi verið reynt í áratugi að benta á það með litlum árangri. Hvað er þá til ráða að vopnvæða lögregluna er það svarið til lengri tíma litið? Ég treysti mér ekki að hafa skoðun á því en eitt veit ég að við getum gert svo miklu miklu betur í afbrota forvörnum hér á landi án þess að njósna og vopnvæða. Hvað með að búa til samvinnu milli aðila sem koma að afbrotum ungmenna með markvissari hætti eins og til að mynda með félagsmálayfirvöldum, lögreglu, fangelsismálayfirvöldum /fyrrverandi fangar sem hafa sagt skilið við afbrot og eru góðar fyrirmyndir, sjúkraflutningamenn, heilbrigðisþjónustunni og jafnvel tryggingafélög sem koma að bótarétti og að sjálfsögðu dómstólum landsins. Ég er sannfærður ef þetta væri útfært rétt það myndi draga úr afbrotatíðni til lengri tíma litið og útgjöldum til þess málaflokks og þjáningum fólks myndi minnka. Lögreglan þyrfti minna á vopnum á að halda í framtíðinni, en það er ekki raunhæft nema að það sé lagt nægt fjármagn í þetta verkefni strax í byrjun. Kannski var viðhorf móður drengsins í yfirheyrslunni fyrir 27 árum síðan að endurspegla viðhorf okkar til þessa málaflokks í dag. Ég árétta það hér við getum gert miklu miklu betur í þessum málaflokki. Þegar rannsóknir sína fram á það að ofbeldi sé að aukast í grunnskólum landsins og agaleysi og kennarar kvíða fyrir því koma til vinnu og jafnvel leggjast í kulnun þess vegna þá erum við á skrýtnum stað finnst mér. Eins að aukin hnífaburður meðal ungmenna eins og fréttir síðustu ára bera glöggt merki um og grófara ofbeldi eitthvað sem á að taka alvarlega og gera eitthvað í. Það að lögreglan telji sig geta ekki sinnt störfum sínum nema vera með taiserbyssum þá hljóta það að vera aðvörunarmerki kannski þarf að koma með aðra nálgun í þessum málaflokki. En þurfum við ekki að byrja á réttum enda? Höfundur er starfsmaður Fjölsmiðjunnar á Höfuðborgarsvæðinu.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun