10 kröfur leigjenda á Íslandi Vilborg Bjarkardóttir skrifar 22. nóvember 2021 08:00 Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leigumarkaður Húsnæðismál Mest lesið Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Kæru smiðir, hárgreiðslufólk og píparar! Víðir Reynisson skrifar Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad skrifar Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson skrifar Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi.
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun