10 kröfur leigjenda á Íslandi Vilborg Bjarkardóttir skrifar 22. nóvember 2021 08:00 Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Leigumarkaður Húsnæðismál Mest lesið ESB kærir sig ekkert um Íslandi í jólgjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson Skoðun Skoðun Skoðun ESB kærir sig ekkert um Íslandi í jólgjöf Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Að kjósa með nútíma hugsunarhætti Ragnhildur Katla Jónsdóttir skrifar Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Sjá meira
Stjórn Samtaka leigjenda á Íslandi vinnur að því að leggja fram frumvarp að kröfum leigjanda fyrir leigjendaþing sem haldið verður í febrúar eða mars á næsta ári. Tillögur stjórnar verða ræddar á félagsfundi Samtakanna, sem haldinn verður í Breiðfirðingabúð og á zoom kl. 14 næsta laugardag, 27. nóvember. Ef þú vilt styðja þessar kröfur og taka þátt í mótun þeirra ættir þú að ganga í Samtök leigjenda, en það má gera hér: Skráning félaga. Húsnæðiskerfið á Íslandi og þá sérstaklega leigumarkaðurinn er sá einstaki þáttur sem mest dregur niður lífskjör stærsta hópsins. Það er löngu orðið ljóst að óbreytt húsnæðisstefna bætir ekki ástandið heldur ýtir undir ágalla húsnæðiskerfsins. Til að bæta stöðuna og lyfta upp lífskjörum um 30 þúsund fjölskyldna á leigumarkaði og alls almennings leggur stjórn Samtaka leigjenda fram þessar tíu kröfur. 1. Heimili er grunnþörf og mannréttindi Það er frumskylda samfélagsins að sinna grunnþörfum íbúanna, fullorðinna sem barna. 2. Allir eiga að hafa aðgengi að ódýru og öruggu húsnæði Húsnæðismál eru grunnur allar velferðar. Það er sama hvað við gerum til að bæta stöðu þeirra sem standa illa, eru veik eða glíma við erfiðleika, ef fólk býr við okur, óöryggi og afkomukvíða þurrkast út öll áhrif af annarrar aðstoðar. Húsnæðisóöryggi og hár húsnæðiskostnaður er helsta forsenda fyrir fátækt barna. 3. Húsnæði er hluti af innviðum samfélagsins, ekki markaðsvara Byggja á upp heilbrigt húsnæðiskerfi sem þjónar öllum almenningi. Húsnæðiskerfið á ekki að vera leikvangur þau sem vilja hagnast mikið á skömmum tíma. Húsnæðiskerfið á að vera stöðugt og traust og skila lágri ávöxtun til langs tíma, en fyrst og fremst öryggi og hagsæld fyrir íbúanna. 4. Tryggja þarf nægt framboð af ódýru og öruggu leiguhúsnæði Eina leiðin til að tryggja ódýrt og öruggt húsnæði er að byggja íbúðir sem varðar eru fyrir braski og sveiflum á fasteigna- og fjármagnsmarkaði. Þessi hluti markaðarins er miklum mun minni á Íslandi en í nágrannalöndum okkar, þar sem betra jafnvægi er í húsnæðiskerfinu. Ríki, sveitarfélög, verkalýðsfélög, lífeyrissjóðir, samvinnufélög almennings, húsnæðisfélög almannasamtaka og aðrir aðilar geta og eiga að mæta þessari þörf. Auðvelda þarf sérstaklega að byggja upp byggingarsamvinnufélög leigjenda. Því stærri sem óhagnaðardrifni hluti húsnæðiskerfisins er því meira jafnvægi verður á öðrum hlutum hans. 5. Íbúðarhúsnæði þarf að vera íbúðarhæft Allt húsnæði sem leigt er út sem íbúðarhúsnæði þarf af vera íbúðarhæft og uppfylla kröfur fyrir umgjörð utan um gefandi heimilislíf. Leigjendur eiga að geta sótt um heimild til að lagfæra húsnæðið á kostnað leigusala ef það uppfyllir ekki kröfur og fá til þess stuðning opinberra aðila. Óíbúðarhæft húsnæði á ekkert erindi inn á leigumarkað. 6. Setja þarf þak á hversu dýr húsaleigu getur orðið Hið opinbera á að gefa út viðmiðunarverð og hámarksverð húsaleigu. Fólk sem kýs að leiga hærra ætti þá ekki rétt á afslætti á fjármagnstekjuskatti vegna leigutekna né öðrum stuðningi ríkisvaldsins við húsnæðiseigendur. Aðeins leigusalar sem leigja á sanngjörnu verði geta tilheyrt opinberu húsnæðiskerfi. Okur á að vera neðanjarðarstarfsemi ekki viðurkennd viðskipti. Greiðslufallstrygging á að vera hluti af leiguverð og leggja ber niður fyrirframgreiðslu og tryggingarfé frá leigjendum. 7. Banna þarf hækkanir á húsaleigu umfram hækkun á kostnaði leigusala Setja þarf í lög að óheimilt sé að hækka leigu umfram kostnað leigusala við viðhald, fjármögnun eða annað sem tengist rekstri húsnæðisins. Leiguverð á ekki að elta fasteignaverð eða kaupgetu almennings, þannig að leigusalar éti upp alla kaupmáttaraukningu launafólks. 8. Hækka ber húsnæðisbætur Alþjóðlegir mælikvarðar segja að eðlilegur húsnæðiskostnaður sé um 25% af ráðstöfunartekjum og að húsnæðiskostnaður umfram 40% af ráðstöfunartekjum sé verulega íþyngjandi. Þrátt fyrir núverandi húsnæðisbætur ber stærsti hluti leigjenda íþyngjandi húsnæðiskostnað. Þessir leigjendur bera því kostnaðinn af óheilbrigðu húsnæðiskerfi og greiðir fyrir galla þess með skertum lífskjörum. Eðlileg ráðstöfun er að hið opinbera beri þennan kostnað með því að hækka húsnæðisbætur. Hið opinbera hefur þá beinan hag af því að lagfæra kerfið, lækka verð og auka öryggi, til að draga úr kostnaði sínum við húsnæðisbætur. 9. Nota ber lög, reglugerðir, eftirlit, opinber framlög og skatta til að hemja húsnæðismarkaðinn Eftir margra ára tilraunir stjórnvalda um að láta óheftan markað um uppbyggingu húsnæðiskerfisins er ljóst að slíkt spennir upp húsnæðisverð, ýtir undir brask og grefur undan öryggi og lífskjörum almennings. Hinu opinbera ber því að beita öllum tiltækum ráðum til að hemja markaðinn, hrekja burt braskara og byggja upp stöðugt og réttlátt húsnæðiskerfi sem þjónar almenningi. Markmið á að vera að byggja upp formfast og öruggt kerfi. Ein leið er að skylda húsnæðiseigendur til að leggja íbúðir sínar inn í leigufélög til að tryggja löglega og faglega útleigu þeirra. 10. Styrkja þarf réttindabaráttu leigjenda Styrkja þarf samtök leigjenda svo þau geti sinnt hagsmuna- og réttindabaráttu fyrir hópinn. Enginn hópur á Íslandi býr við lakari kjör og réttindi í samanburði við sambærilegan hóp í nágrannalöndum okkar. Á vettvangi þar sem staða fólks er ójöfn er samtakamáttur og skipulögð barátta besta leiðin til að verja hin veiku gegn því að hin sterku misnoti stöðu sína. Við þekkjum jákvæðar afleiðingar af skipulagðri baráttu af vinnumarkaði en neikvæðar afleiðingar af skortinum á slíku á húsnæðismarkaði. Samtök leigjenda eiga að hafa samningsrétt um leiguverð og skilmála fyrir hönd félaga sinna og annara leigjenda á sama hátt og verkalýðsfélög hafa samningsrétt um launakjör. Styrkja þarf sérstaklega stöðu jaðarsettra hópa til að koma í veg fyrir mismunun á húsnæðismarkaði vegna uppruna, þjóðernis, stéttar, tungumáls, litarháttar, trúarbragða, lífs-, stjórnmálaskoðana, trúleysis, kyns, kynhneigðar, kynvitundar, kyntjáningar, kyneinkenna, aldurs, fötlunar, holdafars, líkamsgerðar, heilsufars, atgervis eða annarrar stöðu. Styrkja þarf réttarstöðu einstakra leigjenda gagnvart leigusölum. Leigjendur sem uppljóstra um lögbrot, okur, hótanir og annað óréttlæti af hálfu leigusala þurfa sérstaka vernd svo frásagnir þeirra leiði ekki til heimilisleysis. Höfundur er formaður stjórnar Samtaka leigjenda á Íslandi.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun