Heggur sá er hlífa skyldi! Páll Matthíasson skrifar 6. september 2021 11:01 Um berserki gildir að gott er að hafa þá með sér í liði, en þeir eiga það líka til að slæma sverðinu í eigin bandamenn í öllum ákafanum. Í viðtali í nýjasta tölublaði Læknablaðsins ræðir hollvinur Landspítala, Kári Stefánsson, vanda spítalans af slíku kappi umfram forsjá. Þar er ýmislegt sem ég tel mig tilneyddan að gera athugasemd við, á sama tíma og ég vil ítreka þakkir spítalans til hans og Íslenskrar erfðagreiningar fyrir þeirra frábæru störf og stuðning á viðsjálverðum tímum. Sérstakar aðstæður starfsfólks spítalans Kári gerir að umtalsefni þreytu starfsfólks Landspítala og sýnir henni lítinn skilning. Nefnir hann sérstaklega starfsfólk rannsóknarstofanna en líka bráðamóttökunnar. Þar bregst honum bogalistin. Vissulega er margt starfsfólk Landspítala örþreytt og þar af er yfirgnæfandi meirihluti konur, sem við vitum að bera líka hitann og þungan af mörgum öðrum grunnþáttum þjóðfélagsins. Sú þreyta stafar af manneklu og þeirri staðreynd að eina leiðin til að bregðast við endurteknum bylgjum COVID-19 faraldursins hefur verið að starfsfólk LSH leggi á sig ómælda aukavinnu. Það fólk hefur staðið sig frábærlega og ég er ekki að gera lítið úr einstöku starfsfólki Íslenskrar erfðagreiningar, þótt ég bendi á að langtíma álag, ábyrgð og aðstæður allar eru ekki sambærilegar og ósanngjarnt að leggja að jöfnu. Landspítali getur ekki ákveðið hvenær hann tekur þátt í viðbragði heimsfaraldurs, það er hans skylda, alltaf, já alltaf. Ef það er ekki ný COVID-19 bylgja að kljást við, þá er starfsfólk spítalans í kapphlaupi til að vinna niður biðlista sjúklinga sem hafa lengst í nýjustu bylgjunni. Það er ekkert skjól. Á sama tíma býr starfsfólk við þá raunverulegu hættu að verða ákært fyrir mistök í starfi. Allt frá því 2014 hefur spítalinn þrýst endurtekið á stjórnvöld að breyta lagaumhverfi heilbrigðisstarfsfólks með Lög um samgönguslys frá 2013 að fyrirmynd. Þá er leitast við að læra af frávikum og óhöppum, án þess að leita sökudólga og deila sekt og sýknu. Það er nefnilega einn af grunnþáttum mannlegs eðlis, að gera mistök. Það er einnig eðli flókinnar heilbrigðisþjónustu að starfsfólk þarf endurtekið að taka erfiðar ákvarðanir byggðar á ófullnægjandi upplýsingum í rauntíma. Þess vegna er auðvelt að gagnrýna í baksýnisspeglinum.Lagaumhverfi sem miðar að því að læra af frávikum er mun vænlegra til að efla öryggismenningu, en það óþolandi ástand að velviljað fagfólk sem reynir að hlaupa sífellt hraðar eigi á hættu að vera dregið fyrir dómstóla, þegar það er að gera sitt besta. Þarna verða stjórnvöld að bregðast við. Starfsfólk Landspítala sem tjáir sig Kári ræðir í löngu máli lækna spítalans, kallar þá ósamstæða og sérgæslumenn. Það má vera að svo sé í einhverjum tilvikum, en ég hef ekki upplifað að það séu sérhagsmunir sem knýja áfram ábendingar lækna spítalans. Þvert á móti má minna á að samkvæmt siðareglum lækna þá ber þeim skylda til að láta vita ef þeir fá vitneskju um aðstæður sem þeir telja faglega óviðunandi. Það eru læknar og annað starfsfólk spítalans að gera. Ég og aðrir stjórnendur spítalans erum alla daga að senda minnisblöð, skýrslur, bænaskjöl og kröfur á stjórnvöld, en það er ekki von að starfsfólk viti af því öllu. Auk þess er skiljanlegt að fagfólk vilji leggja sitt lóð á vogarskálar þegar því finnst hægt ganga að efla vitund stjórnmálamanna. Auðvitað er sjálfsagt að leiðrétta staðreyndavillur í málflutningi ef þær koma fram, en mikilvægt hlutverk fagfólks, lækna sem annarra, er að láta vita af öryggisógnum. Spítalinn er að bæta upplýsingagjöf til þess að jafnt starfsfólk sem aðrir geti tekið þátt í umræðu um heilbrigðismál á grunni réttra upplýsinga. Skortur á stuðningi stjórnvalda Það þriðja sem Kári gerir að umtalsefni er að stjórnvöld hafi ekki staðið við bakið á spítalanum. Þar verð ég að vera sammála Kára að vissu leyti. Auðvitað hefur fé runnið til spítalans á undanförnum árum og velvilji til staðar víða um samfélagið. Eins og Gylfi Zoega hagfræðiprófessor bendir á í nýlegri grein í Vísbendingu (1), þá hefur það aukna fé samt ekki nýst til uppbyggingar nema að mjög óverulegu leyti, heldur farið í að greiða laun og í raun ber fjármögnun spítalans enn stór sár af niðurskurði í hruninu og var þó fjármögnunin ekki neitt til að hrópa húrra yfir áður. Langvarandi undirfjármögnun leiðir til skorts á fagfólki (hjúkrunarfræðingum, sjúkraliðum, vissum sérgreinum lækna, lífeindafræðingum og áfram mætti telja). Vanfjármögnunin birtist líka í skorti á klínísku stoðstarfsfólki. Það aðstoðarfólk, sem og heilbrigðistækni af ýmsu tagi er lykill að því að starfsfólk geti sinnt því sem það er þjálfað til en sói ekki dýrmætum tíma í verkefni sem aðrir geta sinnt. Þessi mönnunarskortur allur er eitthvað sem ekki verður bætt í einu vetfangi, til þess þarf gríðarlegt átak í menntun heilbrigðisstétta, uppbyggingu húsnæðis og tækjakosts svo umhverfið verði starfsvænna. Þar er góð grein til að skoða í upphafi skrif sem birtust í síðasta tímariti Læknablaðsins og sem skrifuð er af fjórum læknum spítalans (2) Einnig leyfi ég mér að vísa Kára á fjölmarga pistla mína á heimasíðu spítalans í gegnum árin þar sem reynt hefur verið að draga fram helstu þætti til úrbóta. – Kári segir fólk ekki vilja vinna á Landspítala. Það er ekki okkar reynsla. Vandinn er sá að fjármagn skortir til að bjóða upp á þær stöður sem þarf til að sinna verkefnunum sem við blasa. Skortur á stuðningi við vísindi Kári gerir að sérstöku umræðuefni fjármögnun til vísinda og hvetur menn til að sýna meira hugvit í því að afla fjár til rannsóknanna, frekar en að sækja fé til ríkisins. Það er góð brýning, en það verður samt ekki komist hjá því að minna á það að undirfjármögnun hins opinbera á vísindastarfi í heilbrigðisfræðum er svo geigvænleg að þar verður líka að bæta í. Þannig ver Karolínska sjúkrahúsið sem stundum er litið til í samanburði 5-7% af sínu ríflega rekstrarfé til vísinda á sama tíma og Landspítali ver um 1% rekstrarfjár í vísindi. Það fé hefur ekki aukist á undanförnum áratugum og stjórnvöld verða að huga að því að setja miklu, miklu meira fé í samkeppnissjóði og grunninnviði í heilbrigðisvísindum, ef snúa á við þeirri óheillaþróun að vísindi fari halloka. Þetta fé þarf að skilgreina skýrt og verja, þannig að það verði ekki allt tekið til handargagns þegar næst þarf að leysa bráðavanda sjúklinga. Hvað þarf til viðbótar í heilbrigðiskerfið? Kára var fyrir nokkrum árum tíðrætt um mikilvægi þess að skilgreina ákveðið hlutfall vergrar landsframleiðslu í heilbrigðiskerfið. Hvað sem fólki finnst um það hvernig þörfin er skilgreind, þá er engum blöðum um það að fletta að auka þarf fjármagn til heilbrigðiskerfisins stórfellt. 1% af vergri landsframleiðslu er rúmir 29 milljarðar á ári. Það sem munar á okkur og nágrannaþjóðunum er 1,5-3% af vergri landsframleiðslu eftir því hvernig talið er. Og það er svo sannarlega þörf fyrir þetta fé. Ef það fjármagn sem Karolinska Sjúkrahúsið ver til vísinda væri heimfært á Landspítala þá væri það eitt sér viðbót upp á að minnsta kosti 3 milljarða á ári. Að efla mönnun heilbrigðiskerfisins kostar milljarða ár hvert í menntun, þjálfun og kulnunarvarnir. Við Kári erum sammála um það að ekki verður hjá því komist að íslenskir stjórnmálamenn horfi á staðreyndir og viðurkenni að verkefni næstu ára og áratuga er að finna leið til að bæta fjármögnun heilbrigðiskerfisins, til menntunar, vísinda, þjónustu og aðstöðu um tugi milljarða ár hvert – sem er enda í samræmi við vilja þjóðarinnar, m.a. skv. nýlegri könnun Fréttablaðsins. Fé er samt ekki nóg, það er augljóst. Það þarf heildarsýn og skipulag og sátt, heilbrigðistefna til ársins 2030 er þar góður vegvísir, sem við þurfum nú að fylgja. Að tryggja að Landspítali geti sinnt sínum kjarnaverkefnum er lykilþáttur í þeirri stefnu. Fjármagn er samt mikilvægt, það er aflvaki allra hluta og það verður ekki komist hjá því að viðurkenna að langvarandi undirfjármögnun til heilbrigðisþjónustunnar almennt og Landspítala sérstaklega er skýringin sem við komum aftur og aftur að, þegar vandamálin eru krufin til mergjar. Starfsfólk Landspítala hleypur hraðar til að bæta fyrir það sem upp á vantar í heilbrigðiskerfinu Þangað til stjórnvöld stórbæta fjármögnun til spítalans, þá er það starfsfólk Landspítala sem þarf að hlaupa miklu hraðar og bæta á sig sífellt fleiri aukavöktum og verkefnum, til að þjóðin fái þá heilbrigðisþjónustu sem hún vill og verðskuldar. Starfsfólk Landspítala er ekki huglaust, ekki verkkvíðið, ekki óskipulagt. Nei, en starfsfólkið er örþreytt og orðið langeygt eftir þeirri uppbyggingu sem er þó vissulega í bígerð – og veit líka að það þarf meira til en stjórnmálamenn hafa viðurkennt, bæði til Landspítala, til annarra heilbrigðisstofnana og til hjúkrunarþjónustu aldraðra, ef einhver veruleg von á að vera um að betur fari en horfir. Þegar fólk sér að brestir eru í þjónustunni og að mikið skortir upp á fjármögnun verkefna þá hrópar það í örvæntingu sinni – það eru ekki „mistök í félagsstörfum“, „hagsmunagæsla“ eða skortur á að „hafa gaman“. Það er fagfólk að sinna skyldu sinni. Þegar heim er komið fær starfsfólkið síðan ekki einu sinni frí, fyrir sjálfskipuðum sérfræðingum sem telja það vænlegast til árangurs að hæða það og tugta. Á ensku er þessari stjórnunaraðferð stundum lýst með frasanum; „Beatings will continue until morale improves“ og rann sitt skeið á enda á tímum Charles Dickens! Niðurlag Þótt ég sé að sögn Kára bæði ljúfur og góður, þá get ég ekki orða bundist. Mér þykir ómaklega vegið að starfsfólki spítalans sem með eigin svita og tárum reynir að bæta fyrir sveltistefnu síðustu áratuga. Ég trúi því eiginlega ekki að það hafi verið ætlun Kára að gera það, vitandi hvernig hjarta hans slær. Hann væri maður að meiri að biðja starfsfólkið afsökunar, starfsfólk sem er hetjur þessa samfélags. Gleymum því ekki að heilbrigðiskerfið er þrátt fyrir allt búið að lyfta grettistaki og að heilbrigðisþjónusta á Íslandi er um margt framúrskarandi – þar gegnir starfsfólk Landspítala lykilhlutverki. Höfundur er forstjóri Landspítalans. Tilvísanir. (1) Gylfi Zoega. Um vísitölur, heilbrigðismál og kosningar. Vísbending. 2021:39;30. (2) Martin Ingi Sigurðsson, Elías Sæbjörn Eyþórsson, Theódór Skúli Sigurðsson, Runólfur Pálsson. Bráð vandamál Landspítala. Læknablaðið, 2021:107:9. Slóð: https://www.laeknabladid.is/tolublod/2021/09/nr/7790). (3 )Mynd 1. Aukin framleiðni og gæði heilbrigðisþjónustu með nýju fjármögnunarkerfi og leiðbeinandi viðmiðum. Skýrsla McKinsey, Heilbrigðisráðuneytið 2020. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Landspítalinn Heilbrigðismál Íslensk erfðagreining Tengdar fréttir Á erfitt með að hafa samúð með þreyttum læknum Landspítala Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, segir að eitt stærsta vandamál Landspítalans sé hve illa gangi að halda þar uppi góðri stemmningu. Vandamál spítalans séu mörg þannig vaxin að ekki sé hægt að laga þau með auknu fjármagni einu saman. 3. september 2021 16:43 Mest lesið Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Svikin loforð gagnvart börnum? Hildur Rós Guðbjargardóttir skrifar Skoðun Að búa til steind getur haft skelfilegar afleiðingar! Elínrós Erlingsdóttir skrifar Skoðun Hvar eru sálfræðingarnir? Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Íslenska er ekki eina málið Lilja Magnúsdóttir skrifar Skoðun Hvar er grunnskólinn? Kristján Hrafn Guðmundsson skrifar Skoðun Er lýðræðislegt að senda vopn til Úkraínu? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Það á ekki að vera dekur að geta sótt sér sálfræðiþjónustu Ólafía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Um bókun 35, EES samninginn, Evrópusambandið og Bretland Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Húsnæði fyrir fólk, ekki fjárfesta Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Dauði vefsíðunnar eins og við þekkjum hana Kristján Már Hauksson skrifar Skoðun Loftslag eða lífskjör: bæði betra Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Virkjum lýðræðið Jódís Skúladóttir skrifar Skoðun Ráðstefna um þjóðarátak í húsnæðismálum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Íslenski skorturinn Björg Eva Erlendsdóttir skrifar Skoðun Ofhugsanir: orsök & afleiðing Sara Pálsdóttir skrifar Skoðun Ísland: Landið sem unga fólkið flykkist til Kristófer Már Maronsson skrifar Skoðun Öldrunarþjónustan – tækifæri og áskoranir Sandra B. Franks skrifar Skoðun ChatGPT um íslenska húsnæðismarkaðinn Yngvi Ómar Sighvatsson skrifar Skoðun Milljónir úr launaumslögum til vopnakaupa Ástþór Magnússon skrifar Skoðun Í orði en ekki á borði - stuðningur Íslands við Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Fatlað fólk á Íslandi Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Hver er ábyrgð Icelandair? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Gervigreindin og atvinnulífið Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hinn stóri pakki ósýnilegrar reynslu Matthildur Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Um berserki gildir að gott er að hafa þá með sér í liði, en þeir eiga það líka til að slæma sverðinu í eigin bandamenn í öllum ákafanum. Í viðtali í nýjasta tölublaði Læknablaðsins ræðir hollvinur Landspítala, Kári Stefánsson, vanda spítalans af slíku kappi umfram forsjá. Þar er ýmislegt sem ég tel mig tilneyddan að gera athugasemd við, á sama tíma og ég vil ítreka þakkir spítalans til hans og Íslenskrar erfðagreiningar fyrir þeirra frábæru störf og stuðning á viðsjálverðum tímum. Sérstakar aðstæður starfsfólks spítalans Kári gerir að umtalsefni þreytu starfsfólks Landspítala og sýnir henni lítinn skilning. Nefnir hann sérstaklega starfsfólk rannsóknarstofanna en líka bráðamóttökunnar. Þar bregst honum bogalistin. Vissulega er margt starfsfólk Landspítala örþreytt og þar af er yfirgnæfandi meirihluti konur, sem við vitum að bera líka hitann og þungan af mörgum öðrum grunnþáttum þjóðfélagsins. Sú þreyta stafar af manneklu og þeirri staðreynd að eina leiðin til að bregðast við endurteknum bylgjum COVID-19 faraldursins hefur verið að starfsfólk LSH leggi á sig ómælda aukavinnu. Það fólk hefur staðið sig frábærlega og ég er ekki að gera lítið úr einstöku starfsfólki Íslenskrar erfðagreiningar, þótt ég bendi á að langtíma álag, ábyrgð og aðstæður allar eru ekki sambærilegar og ósanngjarnt að leggja að jöfnu. Landspítali getur ekki ákveðið hvenær hann tekur þátt í viðbragði heimsfaraldurs, það er hans skylda, alltaf, já alltaf. Ef það er ekki ný COVID-19 bylgja að kljást við, þá er starfsfólk spítalans í kapphlaupi til að vinna niður biðlista sjúklinga sem hafa lengst í nýjustu bylgjunni. Það er ekkert skjól. Á sama tíma býr starfsfólk við þá raunverulegu hættu að verða ákært fyrir mistök í starfi. Allt frá því 2014 hefur spítalinn þrýst endurtekið á stjórnvöld að breyta lagaumhverfi heilbrigðisstarfsfólks með Lög um samgönguslys frá 2013 að fyrirmynd. Þá er leitast við að læra af frávikum og óhöppum, án þess að leita sökudólga og deila sekt og sýknu. Það er nefnilega einn af grunnþáttum mannlegs eðlis, að gera mistök. Það er einnig eðli flókinnar heilbrigðisþjónustu að starfsfólk þarf endurtekið að taka erfiðar ákvarðanir byggðar á ófullnægjandi upplýsingum í rauntíma. Þess vegna er auðvelt að gagnrýna í baksýnisspeglinum.Lagaumhverfi sem miðar að því að læra af frávikum er mun vænlegra til að efla öryggismenningu, en það óþolandi ástand að velviljað fagfólk sem reynir að hlaupa sífellt hraðar eigi á hættu að vera dregið fyrir dómstóla, þegar það er að gera sitt besta. Þarna verða stjórnvöld að bregðast við. Starfsfólk Landspítala sem tjáir sig Kári ræðir í löngu máli lækna spítalans, kallar þá ósamstæða og sérgæslumenn. Það má vera að svo sé í einhverjum tilvikum, en ég hef ekki upplifað að það séu sérhagsmunir sem knýja áfram ábendingar lækna spítalans. Þvert á móti má minna á að samkvæmt siðareglum lækna þá ber þeim skylda til að láta vita ef þeir fá vitneskju um aðstæður sem þeir telja faglega óviðunandi. Það eru læknar og annað starfsfólk spítalans að gera. Ég og aðrir stjórnendur spítalans erum alla daga að senda minnisblöð, skýrslur, bænaskjöl og kröfur á stjórnvöld, en það er ekki von að starfsfólk viti af því öllu. Auk þess er skiljanlegt að fagfólk vilji leggja sitt lóð á vogarskálar þegar því finnst hægt ganga að efla vitund stjórnmálamanna. Auðvitað er sjálfsagt að leiðrétta staðreyndavillur í málflutningi ef þær koma fram, en mikilvægt hlutverk fagfólks, lækna sem annarra, er að láta vita af öryggisógnum. Spítalinn er að bæta upplýsingagjöf til þess að jafnt starfsfólk sem aðrir geti tekið þátt í umræðu um heilbrigðismál á grunni réttra upplýsinga. Skortur á stuðningi stjórnvalda Það þriðja sem Kári gerir að umtalsefni er að stjórnvöld hafi ekki staðið við bakið á spítalanum. Þar verð ég að vera sammála Kára að vissu leyti. Auðvitað hefur fé runnið til spítalans á undanförnum árum og velvilji til staðar víða um samfélagið. Eins og Gylfi Zoega hagfræðiprófessor bendir á í nýlegri grein í Vísbendingu (1), þá hefur það aukna fé samt ekki nýst til uppbyggingar nema að mjög óverulegu leyti, heldur farið í að greiða laun og í raun ber fjármögnun spítalans enn stór sár af niðurskurði í hruninu og var þó fjármögnunin ekki neitt til að hrópa húrra yfir áður. Langvarandi undirfjármögnun leiðir til skorts á fagfólki (hjúkrunarfræðingum, sjúkraliðum, vissum sérgreinum lækna, lífeindafræðingum og áfram mætti telja). Vanfjármögnunin birtist líka í skorti á klínísku stoðstarfsfólki. Það aðstoðarfólk, sem og heilbrigðistækni af ýmsu tagi er lykill að því að starfsfólk geti sinnt því sem það er þjálfað til en sói ekki dýrmætum tíma í verkefni sem aðrir geta sinnt. Þessi mönnunarskortur allur er eitthvað sem ekki verður bætt í einu vetfangi, til þess þarf gríðarlegt átak í menntun heilbrigðisstétta, uppbyggingu húsnæðis og tækjakosts svo umhverfið verði starfsvænna. Þar er góð grein til að skoða í upphafi skrif sem birtust í síðasta tímariti Læknablaðsins og sem skrifuð er af fjórum læknum spítalans (2) Einnig leyfi ég mér að vísa Kára á fjölmarga pistla mína á heimasíðu spítalans í gegnum árin þar sem reynt hefur verið að draga fram helstu þætti til úrbóta. – Kári segir fólk ekki vilja vinna á Landspítala. Það er ekki okkar reynsla. Vandinn er sá að fjármagn skortir til að bjóða upp á þær stöður sem þarf til að sinna verkefnunum sem við blasa. Skortur á stuðningi við vísindi Kári gerir að sérstöku umræðuefni fjármögnun til vísinda og hvetur menn til að sýna meira hugvit í því að afla fjár til rannsóknanna, frekar en að sækja fé til ríkisins. Það er góð brýning, en það verður samt ekki komist hjá því að minna á það að undirfjármögnun hins opinbera á vísindastarfi í heilbrigðisfræðum er svo geigvænleg að þar verður líka að bæta í. Þannig ver Karolínska sjúkrahúsið sem stundum er litið til í samanburði 5-7% af sínu ríflega rekstrarfé til vísinda á sama tíma og Landspítali ver um 1% rekstrarfjár í vísindi. Það fé hefur ekki aukist á undanförnum áratugum og stjórnvöld verða að huga að því að setja miklu, miklu meira fé í samkeppnissjóði og grunninnviði í heilbrigðisvísindum, ef snúa á við þeirri óheillaþróun að vísindi fari halloka. Þetta fé þarf að skilgreina skýrt og verja, þannig að það verði ekki allt tekið til handargagns þegar næst þarf að leysa bráðavanda sjúklinga. Hvað þarf til viðbótar í heilbrigðiskerfið? Kára var fyrir nokkrum árum tíðrætt um mikilvægi þess að skilgreina ákveðið hlutfall vergrar landsframleiðslu í heilbrigðiskerfið. Hvað sem fólki finnst um það hvernig þörfin er skilgreind, þá er engum blöðum um það að fletta að auka þarf fjármagn til heilbrigðiskerfisins stórfellt. 1% af vergri landsframleiðslu er rúmir 29 milljarðar á ári. Það sem munar á okkur og nágrannaþjóðunum er 1,5-3% af vergri landsframleiðslu eftir því hvernig talið er. Og það er svo sannarlega þörf fyrir þetta fé. Ef það fjármagn sem Karolinska Sjúkrahúsið ver til vísinda væri heimfært á Landspítala þá væri það eitt sér viðbót upp á að minnsta kosti 3 milljarða á ári. Að efla mönnun heilbrigðiskerfisins kostar milljarða ár hvert í menntun, þjálfun og kulnunarvarnir. Við Kári erum sammála um það að ekki verður hjá því komist að íslenskir stjórnmálamenn horfi á staðreyndir og viðurkenni að verkefni næstu ára og áratuga er að finna leið til að bæta fjármögnun heilbrigðiskerfisins, til menntunar, vísinda, þjónustu og aðstöðu um tugi milljarða ár hvert – sem er enda í samræmi við vilja þjóðarinnar, m.a. skv. nýlegri könnun Fréttablaðsins. Fé er samt ekki nóg, það er augljóst. Það þarf heildarsýn og skipulag og sátt, heilbrigðistefna til ársins 2030 er þar góður vegvísir, sem við þurfum nú að fylgja. Að tryggja að Landspítali geti sinnt sínum kjarnaverkefnum er lykilþáttur í þeirri stefnu. Fjármagn er samt mikilvægt, það er aflvaki allra hluta og það verður ekki komist hjá því að viðurkenna að langvarandi undirfjármögnun til heilbrigðisþjónustunnar almennt og Landspítala sérstaklega er skýringin sem við komum aftur og aftur að, þegar vandamálin eru krufin til mergjar. Starfsfólk Landspítala hleypur hraðar til að bæta fyrir það sem upp á vantar í heilbrigðiskerfinu Þangað til stjórnvöld stórbæta fjármögnun til spítalans, þá er það starfsfólk Landspítala sem þarf að hlaupa miklu hraðar og bæta á sig sífellt fleiri aukavöktum og verkefnum, til að þjóðin fái þá heilbrigðisþjónustu sem hún vill og verðskuldar. Starfsfólk Landspítala er ekki huglaust, ekki verkkvíðið, ekki óskipulagt. Nei, en starfsfólkið er örþreytt og orðið langeygt eftir þeirri uppbyggingu sem er þó vissulega í bígerð – og veit líka að það þarf meira til en stjórnmálamenn hafa viðurkennt, bæði til Landspítala, til annarra heilbrigðisstofnana og til hjúkrunarþjónustu aldraðra, ef einhver veruleg von á að vera um að betur fari en horfir. Þegar fólk sér að brestir eru í þjónustunni og að mikið skortir upp á fjármögnun verkefna þá hrópar það í örvæntingu sinni – það eru ekki „mistök í félagsstörfum“, „hagsmunagæsla“ eða skortur á að „hafa gaman“. Það er fagfólk að sinna skyldu sinni. Þegar heim er komið fær starfsfólkið síðan ekki einu sinni frí, fyrir sjálfskipuðum sérfræðingum sem telja það vænlegast til árangurs að hæða það og tugta. Á ensku er þessari stjórnunaraðferð stundum lýst með frasanum; „Beatings will continue until morale improves“ og rann sitt skeið á enda á tímum Charles Dickens! Niðurlag Þótt ég sé að sögn Kára bæði ljúfur og góður, þá get ég ekki orða bundist. Mér þykir ómaklega vegið að starfsfólki spítalans sem með eigin svita og tárum reynir að bæta fyrir sveltistefnu síðustu áratuga. Ég trúi því eiginlega ekki að það hafi verið ætlun Kára að gera það, vitandi hvernig hjarta hans slær. Hann væri maður að meiri að biðja starfsfólkið afsökunar, starfsfólk sem er hetjur þessa samfélags. Gleymum því ekki að heilbrigðiskerfið er þrátt fyrir allt búið að lyfta grettistaki og að heilbrigðisþjónusta á Íslandi er um margt framúrskarandi – þar gegnir starfsfólk Landspítala lykilhlutverki. Höfundur er forstjóri Landspítalans. Tilvísanir. (1) Gylfi Zoega. Um vísitölur, heilbrigðismál og kosningar. Vísbending. 2021:39;30. (2) Martin Ingi Sigurðsson, Elías Sæbjörn Eyþórsson, Theódór Skúli Sigurðsson, Runólfur Pálsson. Bráð vandamál Landspítala. Læknablaðið, 2021:107:9. Slóð: https://www.laeknabladid.is/tolublod/2021/09/nr/7790). (3 )Mynd 1. Aukin framleiðni og gæði heilbrigðisþjónustu með nýju fjármögnunarkerfi og leiðbeinandi viðmiðum. Skýrsla McKinsey, Heilbrigðisráðuneytið 2020.
Á erfitt með að hafa samúð með þreyttum læknum Landspítala Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, segir að eitt stærsta vandamál Landspítalans sé hve illa gangi að halda þar uppi góðri stemmningu. Vandamál spítalans séu mörg þannig vaxin að ekki sé hægt að laga þau með auknu fjármagni einu saman. 3. september 2021 16:43
Skoðun Hvað lærum við af hinum sem er ósammála? Samtal um loftslagsmál Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Tölum um það sem er í boði fyrir ungt fólk Bjarney Rún Haraldsdóttir,Eva Rós Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? - Seinni hluti Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Það sem við vökvum, það vex: Taktu stjórn á algóritma samfélagsmiðla og huga þínum Steindór Þórarinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur á höfuðborgarsvæðinu - Samanburður við nágrannalöndin Þórarinn Hjaltason skrifar
Skoðun Eins og þú kallar í skóginn….. – við þurfum að þora að ræða viðkvæmu málin Björn Bjarki Þorsteinsson,Unnur Valborg Hilmarsdóttir skrifar