Hvar munu milljón Íslendingar búa? Björn Leví Gunnarsson skrifar 19. ágúst 2021 07:00 Árið 2050 verða Íslendingar orðnir 450 þúsund talsins, samkvæmt spá Hagstofunnar, tvöfalt fleiri en þegar ég fæddist. Það fær mig til þess að hugsa hvernig Ísland muni eiginlega líta út þegar næstum hálf milljón Íslendinga býr hér - svo ekki sé talað um þegar við verðum orðin milljón talsins, sama hvenær það verður. Hvar mun fólk búa? Byggðastefna undanfarinna ára hefur í orði verið að efla landsbyggðina en frá því um aldamótin hefur fólksfjölgunin aðallega verið á suðvesturhorninu. Á Vestfjörðum og Norðurlandi hefur fólki almennt fækkað, fyrir utan stærri sveitarfélög Eyjafjarðar. Fjölgunin þar undanfarin ár hefur þó enn ekki náð að vinna upp þá fækkun sem hefur orðið síðan um aldamótin. Viljum við að þessi þróun haldi áfram þangað til milljónasti Íslendingurinn er fæddur? Byggðastefna sem hefur ekki skilað árangri Það eru fjölmargar ástæður fyrir því að byggð hefur þróast eins og hún hefur gert en hér hlýtur að þurfa að nefna kvótakerfið og hvernig verðmætasköpun margra samfélaga hefur horfið með framsali og samþjöppun á veiðiheimildum. Stjórnvöld undanfarinna áratuga hafa ekki viljað horfast í augu við þessa staðreynd, heldur staðið vörð um kvótaeigendur af öllu afli. Ýmsar mótvægisaðgerðir hafa verið prófaðar, flytja stofnanir út á land og þess háttar. Þó því fylgi störf þá fylgir því ekki verðmætasköpun eins og sú sem auðlindir landsins gefa af sér. Árangurinn af þessum aðgerðum hefur því verið lítill. Þetta er afrakstur stjórnmálaflokka sem segjast samt bera hag landsbyggðarinnar fyrir brjósti. Er ekki kominn tími til þess að hætta að treysta þessum flokkum, þegar árangur þeirra er ekki meiri en raun ber vitni? Við þurfum að hugsa um byggðaþróun, því skýr stefna í þeim málum er góð fyrir allt landið. Við þurfum líka að hugsa um hana til lengri tíma. Íslendingum mun fjölga og einhvers staðar verðum við að koma okkur fyrir. Hvar ætlum við að troða Íslendingum þegar við verðum 450 þúsund talsins? Hvernig á Ísland með milljón manns að líta út og hvernig komumst við þangað? Völdin heim Ef við ætlum okkur að verða milljón einn daginn þá þurfum við að finna leiðir fyrir sveitarfélög landsins til að bera þann fjölda. Stefna Pírata er í grunninn mjög einföld í byggðamálum: Efla nærsamfélagið með því að færa aukin völd heim í hérað og búa til efnahagslega sjálfstæð og sjálfbær sveitarfélög. Við viljum að tekjur sveitarfélaga komi ekki bara frá útsvari launafólks og gjöldum af fasteignum. Fjölbreyttar tekjur búa til miklu fleiri möguleika fyrir sveitarfélög til þess að standa undir sér og vaxa. Sveitarfélög ættu að okkar mati að fá aukna hlutdeild í verðmætunum sem þau skapa - t.d. virðisaukaskatti, fjármagnstekjuskatti og tekjuskatti fyrirtækja.Núverandi fyrirkomulag takmarkar uppbyggingarmöguleika sveitarfélaga mjög mikið. Það er gott að fá fleira fólk sem greiðir útsvar af launum og fleiri fermetra af byggingum. Iðnaður sem er ekki mannfrekur eða þarf ekki viðamikið húsnæði skilar aftur á móti litlu til nærsamfélagsins, og því þurfum við að breyta. Ef sveitarfélög fá útsvar af virðisaukaskatti, þá skilur ferðamaðurinn eftir verðmæti í nærsamfélaginu. Ef sveitarfélög fá hlutdeild í fjármagnstekjum þá væri hægt að lækka almennt útsvar á móti, til dæmis. Ef sveitarfélag fær tekjur af atvinnustarfsemi á internetinu þá er hvati til þess að byggja upp aðstöðu fyrir slík fyrirtæki - sem annars væru ekki að greiða mikið til nærsamfélagsins. Ísland milljón Eftir að hafa rennt styrkari stoðum undir sveitarfélögin getum við farið að teikna upp milljón íbúa Ísland. Þetta eru auðvitað vangaveltur, en ég sé fyrir mér að það vaxi upp svipaðir byggðakjarnar og eru á suðvesturhorninu víðar um landið. Mögulega á Vesturlandi/Vestfjörðum, í Skagafirði/Eyjafirði, á Austurlandi/Norðausturhorninu og svo á Suðurlandi. Þannig væru kannski fimm staðir á landinu með íbúafjölda upp á nokkra tugi þúsunda og nærliggjandi samfélög samtals með annað eins. Þar væri flestöll þjónusta aðgengileg án ferðalaga landshorna á milli, hver veit nema að fæðingarþjónusta yrði aftur raunhæfur möguleiki á landsbyggðinni. Háhraðasamgöngur væru á milli þéttbýliskjarnanna, í lofti, láði og legi jafnvel. Miðað við þróunina í matvælaframleiðslu á síðustu árum, t.a.m. með tilkomu lóðréttrar grænmetisræktunar og kjötræktar, má ætla að landbúnaður á Ísland verði gjörbreyttur. Landnotkun landbúnaðar yrði miklu minni en í dag, þrátt fyrir fólksfjölgun, og náttúra landsins gæti í auknum mæli fengið að standa óáreitt. Stórar vatnsaflsvirkjanir verða að sama skapi úreltar og staðbundin framleiðsla það eina sem þyrfti til þess að uppfylla allri orkuþörf okkar. Við munum ekki einu sinni þurfa að sigla út á sjó til þess að veiða fisk, ekki af því að það verður bara fiskeldi á landi heldur vegna þess að kjötið verður einfaldlega ræktað eins og kál í gróðurhúsi. Tilhugsun sem mörgum þykir kannski furðuleg í dag, en tæknin er þegar til staðar og henni fleygir hratt fram. Framtíðin kemur Hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá verður framtíðin öðruvísi en nútíðin, sama hvort hún verði svona eins og ég lýsi eða einhvern veginn öðruvísi. Alveg eins og Ísland er allt öðruvísi í dag en þegar ég fæddist, hvað þá þegar amma mín fæddist. Eina leiðin til að segja til um framtíðina er einfaldlega að skapa hana sjálfur. Annað hvort skolumst við stjórnlaust með breytingaflóðinu eða við byggjum okkur skútu og nýtum okkur strauminn til þess að gera meira - betur og hraðar. Því ef það er eitthvað sem við eigum ekki að óttast, það er framtíðin. Börnin okkar munu búa í framtíðinni, það besta sem við getum gert er að nesta þau til ferðarinnar. Ekki með því að halda aftur af þeim og heimta að þau búi í sama samfélagi og við, heldur með því að byggja betri heim fyrir þau. Byrjum strax að leggja grunn að Íslandi fyrir milljón, Íslandi framtíðarinnar. Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Björn Leví Gunnarsson Alþingiskosningar 2021 Skoðun: Kosningar 2021 Píratar Sveitarstjórnarmál Landbúnaður Vísindi Sjávarútvegur Byggðamál Mest lesið Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Sjá meira
Árið 2050 verða Íslendingar orðnir 450 þúsund talsins, samkvæmt spá Hagstofunnar, tvöfalt fleiri en þegar ég fæddist. Það fær mig til þess að hugsa hvernig Ísland muni eiginlega líta út þegar næstum hálf milljón Íslendinga býr hér - svo ekki sé talað um þegar við verðum orðin milljón talsins, sama hvenær það verður. Hvar mun fólk búa? Byggðastefna undanfarinna ára hefur í orði verið að efla landsbyggðina en frá því um aldamótin hefur fólksfjölgunin aðallega verið á suðvesturhorninu. Á Vestfjörðum og Norðurlandi hefur fólki almennt fækkað, fyrir utan stærri sveitarfélög Eyjafjarðar. Fjölgunin þar undanfarin ár hefur þó enn ekki náð að vinna upp þá fækkun sem hefur orðið síðan um aldamótin. Viljum við að þessi þróun haldi áfram þangað til milljónasti Íslendingurinn er fæddur? Byggðastefna sem hefur ekki skilað árangri Það eru fjölmargar ástæður fyrir því að byggð hefur þróast eins og hún hefur gert en hér hlýtur að þurfa að nefna kvótakerfið og hvernig verðmætasköpun margra samfélaga hefur horfið með framsali og samþjöppun á veiðiheimildum. Stjórnvöld undanfarinna áratuga hafa ekki viljað horfast í augu við þessa staðreynd, heldur staðið vörð um kvótaeigendur af öllu afli. Ýmsar mótvægisaðgerðir hafa verið prófaðar, flytja stofnanir út á land og þess háttar. Þó því fylgi störf þá fylgir því ekki verðmætasköpun eins og sú sem auðlindir landsins gefa af sér. Árangurinn af þessum aðgerðum hefur því verið lítill. Þetta er afrakstur stjórnmálaflokka sem segjast samt bera hag landsbyggðarinnar fyrir brjósti. Er ekki kominn tími til þess að hætta að treysta þessum flokkum, þegar árangur þeirra er ekki meiri en raun ber vitni? Við þurfum að hugsa um byggðaþróun, því skýr stefna í þeim málum er góð fyrir allt landið. Við þurfum líka að hugsa um hana til lengri tíma. Íslendingum mun fjölga og einhvers staðar verðum við að koma okkur fyrir. Hvar ætlum við að troða Íslendingum þegar við verðum 450 þúsund talsins? Hvernig á Ísland með milljón manns að líta út og hvernig komumst við þangað? Völdin heim Ef við ætlum okkur að verða milljón einn daginn þá þurfum við að finna leiðir fyrir sveitarfélög landsins til að bera þann fjölda. Stefna Pírata er í grunninn mjög einföld í byggðamálum: Efla nærsamfélagið með því að færa aukin völd heim í hérað og búa til efnahagslega sjálfstæð og sjálfbær sveitarfélög. Við viljum að tekjur sveitarfélaga komi ekki bara frá útsvari launafólks og gjöldum af fasteignum. Fjölbreyttar tekjur búa til miklu fleiri möguleika fyrir sveitarfélög til þess að standa undir sér og vaxa. Sveitarfélög ættu að okkar mati að fá aukna hlutdeild í verðmætunum sem þau skapa - t.d. virðisaukaskatti, fjármagnstekjuskatti og tekjuskatti fyrirtækja.Núverandi fyrirkomulag takmarkar uppbyggingarmöguleika sveitarfélaga mjög mikið. Það er gott að fá fleira fólk sem greiðir útsvar af launum og fleiri fermetra af byggingum. Iðnaður sem er ekki mannfrekur eða þarf ekki viðamikið húsnæði skilar aftur á móti litlu til nærsamfélagsins, og því þurfum við að breyta. Ef sveitarfélög fá útsvar af virðisaukaskatti, þá skilur ferðamaðurinn eftir verðmæti í nærsamfélaginu. Ef sveitarfélög fá hlutdeild í fjármagnstekjum þá væri hægt að lækka almennt útsvar á móti, til dæmis. Ef sveitarfélag fær tekjur af atvinnustarfsemi á internetinu þá er hvati til þess að byggja upp aðstöðu fyrir slík fyrirtæki - sem annars væru ekki að greiða mikið til nærsamfélagsins. Ísland milljón Eftir að hafa rennt styrkari stoðum undir sveitarfélögin getum við farið að teikna upp milljón íbúa Ísland. Þetta eru auðvitað vangaveltur, en ég sé fyrir mér að það vaxi upp svipaðir byggðakjarnar og eru á suðvesturhorninu víðar um landið. Mögulega á Vesturlandi/Vestfjörðum, í Skagafirði/Eyjafirði, á Austurlandi/Norðausturhorninu og svo á Suðurlandi. Þannig væru kannski fimm staðir á landinu með íbúafjölda upp á nokkra tugi þúsunda og nærliggjandi samfélög samtals með annað eins. Þar væri flestöll þjónusta aðgengileg án ferðalaga landshorna á milli, hver veit nema að fæðingarþjónusta yrði aftur raunhæfur möguleiki á landsbyggðinni. Háhraðasamgöngur væru á milli þéttbýliskjarnanna, í lofti, láði og legi jafnvel. Miðað við þróunina í matvælaframleiðslu á síðustu árum, t.a.m. með tilkomu lóðréttrar grænmetisræktunar og kjötræktar, má ætla að landbúnaður á Ísland verði gjörbreyttur. Landnotkun landbúnaðar yrði miklu minni en í dag, þrátt fyrir fólksfjölgun, og náttúra landsins gæti í auknum mæli fengið að standa óáreitt. Stórar vatnsaflsvirkjanir verða að sama skapi úreltar og staðbundin framleiðsla það eina sem þyrfti til þess að uppfylla allri orkuþörf okkar. Við munum ekki einu sinni þurfa að sigla út á sjó til þess að veiða fisk, ekki af því að það verður bara fiskeldi á landi heldur vegna þess að kjötið verður einfaldlega ræktað eins og kál í gróðurhúsi. Tilhugsun sem mörgum þykir kannski furðuleg í dag, en tæknin er þegar til staðar og henni fleygir hratt fram. Framtíðin kemur Hvort sem okkur líkar það betur eða verr þá verður framtíðin öðruvísi en nútíðin, sama hvort hún verði svona eins og ég lýsi eða einhvern veginn öðruvísi. Alveg eins og Ísland er allt öðruvísi í dag en þegar ég fæddist, hvað þá þegar amma mín fæddist. Eina leiðin til að segja til um framtíðina er einfaldlega að skapa hana sjálfur. Annað hvort skolumst við stjórnlaust með breytingaflóðinu eða við byggjum okkur skútu og nýtum okkur strauminn til þess að gera meira - betur og hraðar. Því ef það er eitthvað sem við eigum ekki að óttast, það er framtíðin. Börnin okkar munu búa í framtíðinni, það besta sem við getum gert er að nesta þau til ferðarinnar. Ekki með því að halda aftur af þeim og heimta að þau búi í sama samfélagi og við, heldur með því að byggja betri heim fyrir þau. Byrjum strax að leggja grunn að Íslandi fyrir milljón, Íslandi framtíðarinnar. Höfundur er þingmaður Pírata.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun