Skuldaskil Steingríms J. Sigfússonar við sósíalismann Guðmundur Auðunsson skrifar 9. júlí 2021 15:00 Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sósíalistaflokkurinn Skoðun: Kosningar 2021 Guðmundur Auðunsson Mest lesið Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Jólaheimsóknir á aðventunni Guðrún Karls Helgudóttir skrifar Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Borgið lausnargjaldið Ólafur Hauksson skrifar Skoðun Hvað viltu að bíði þín heima? Þórdís Dröfn Andrésdóttir skrifar Skoðun Þarf ég að flytja úr landi? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir skrifar Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Sjá meira
Nú hefur Alþingi verið slitið í aðdraganda kosninga sem fram fara 25. september í haust. Fráfarandi forseti Alþingis, Steingrímur Jóhann Sigfússon, lætur nú af störfum sem Alþingismaður eftir langan og viðburðaríkan stjórnmálaferil. Markmið þessa greinarstúfs er að fjalla um feril og áhrif þau sem Steingrímur skilur eftir sig í íslenskum stjórnmálum. Eru þau mjög víðtæk enda er Steingrímur J. Sigfússon einn áhrifamesti og vinsælasti stjórnmálaleiðtogi síns tíma. Steingrímur var kjörinn ungur á þing aðeins 28 ára gamall árið 1983 fyrir Alþýðubandalagið og hefur verið Alþingismaður síðan. Hann var fæddur árið 1955 og ólst upp á Gunnarsstöðum í Þistilfirði. Hann útskrifaðist frá Menntaskólanum á Akureyri með stúdentspróf árið 1976 og fór síðan í nám í Háskóla Íslands og lærði þar Jarðfræði og útskrifaðist með B.Sc. gráðu árið 1981. Fyrir þingsetu vann Steingrímur fyrir sér sem vörubílstjóri, við jarðfræðistörf og jafnframt íþróttafréttamaður hjá RÚV 1982–1983. Eftir að hann komst á þing settist hann í stól Landbúnaðar- og samgönguráðherra 1988-1991. Steingrímur var varaformaður Alþýðubandalagsins 1989-1995 en tapaði naumlega fyrir Margréti Frímannsdóttur í formannskjöri 1995. Þá hófst braut sameiningar á vinstri vængnum sem leiddi til stofnunar Samfylkingarinnar árið 1999. Margir óttuðust að sá flokkur stefndi hraðbyri inn í einhverskonar Blair-isma sem þá var að ryðja sér til rúms. Var Steingrímur þar á meðal og beitti hann sér fyrir stofnun Vinstri hreyfingarinnar - græns framboðs (VG) og var fyrsti formaður hennar. VG byrjaði sem frekar veikur flokkur á vinstri vængnum en jókst að styrk þegar leið á nýju öldin og skapaði sér mikla velvild meðal almennings fyrir að vara við því að nýfrjálshyggjan og útrásin væri á sandi byggð og allt stefndi í hrun sem af varð 2008 eins og flestir muna eftir. Þá tók við tímabil í stjórnmálum þar sem má færa sterk rök fyrir að Steingrímur J. Sigfússon hafi verið valdamesti maður Íslands. Þegar hrunstjórn Sjálfstæðisflokksins og Samfylkingarinnar hafði verið hrakin frá völum í Búsáhaldabyltingunni 2009 varð Steingrímur fyrst fjármálaráðherra og síðan sjávarútvegs- og landbúnaðarráðherra auk efnahags- og viðskiptaráðherra 2011-2012 og síðan atvinnuvega- og nýsköpunarráðherra 2012-2013, allt í ríkisstjórn Jóhönnu Sigurðardóttur. Má segja að efnahagsstefna ríkisstjórnarinnar hafi verið í höndum Steingríms og með því gífurleg völd í samfélaginu. Ýmislegt tókst vel til í þessari ríkisstjórn, efnahagskerfinu var bjargað og ýmsir skattar á hátekjufólk og eignamenn hækkaðir. Hins vegar varð fljótlega ljóst að ekki var mikinn sósíalisma að finna hjá þessari ríkisstjórn. Hún var kosin með umboði til víðtækra og róttækra breytinga sem hún gerði ekki. Stórir hlutar efnahagskerfisins, þ.á.m. allt bankakerfið, var tekið yfir af samfélaginu í hruninu og var því gott tækifæri til að lýðræðisvæða atvinnulífið og efnahagskerfið og koma því undir félagslega stjórn. Þegar þúsundir fjölskyldna misstu heimili sitt hefði verið kjörið að byggja upp öflugt félagslegt húsnæðiskerfi þannig að fólk gæti haldið áfram að búa í íbúðum sínum áfram, annað hvort sem hlutaðeigendur á móti ríkinu eða sem leigjendur greiðandi lága, félagslega leigu. Það var ekki gert þannig að þúsundir enduðu á götunni og inni í leigukerfi sem var braskvætt með því að færa braskfyrirtækjum eignir ríkisins, hvort sem var í gegnum bankana eða íbúðarlánasjóð, fyrir slikk. Eftir stendur brjálaður leigumarkaður sem fólk er fast innan. Má því segja að þessi ríkisstjórn hafi verið ríkisstjórn hinna glötuðu tækifæra og átti Steingrímur stóran þátt í því að ekki fór betur. Enda varð það ljóst að Steingrímur var enginn sósíalisti og sama átti við marga í flokknum. Hann vildi fyrst og fremst vinna í hófsamri umbótastjórn sem væri fulltrúi stöðugleika og hélt að næsta skrefið í þá átt væri ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins og VG. Varð honum að ósk sinni á því kjörtímabili sem er að ljúka og endaði Steingrímur stjórnmálaferil sinn sem forseti Alþingis. Ferill Steingríms J. Sigfússonar á sér merkilega hliðstæðu við annan stjórnmálamann sem var valdamikill í upphafi 20. aldarinnar. Er ég hér að tala um Jónas Jónsson frá Hriflu. Jónas fór ungur í nám til Bretlands í skóla Verkamannaflokksins þar í landi og kom til baka til Íslands með ýmsar róttækar skoðanir í farteskinu og varð hvatamaður stofnunar Alþýðuflokksins árið 1916. Hann tók sér fyrir hendur að stofna Framsóknarflokkinn sama ár og sá hann fyrir sér sem framsækinn bændaflokk með rætur í samvinnuhreyfingunni. Alþýðuflokkurinn átti að vera bæjahjálega Framsóknarflokksins og vann Jónas að því að draga úr sósíalisma Alþýðuflokksins eins og hann best gat, eins og Héðinn Valdimarsson bendir á í greinaflokk sínum sem birtist í Nýju landi veturinn 1938-1939 og kallaði hann þá grein sína Skuldaskil Jónasar Jónssonar við sósíalismann. Jónas var mjög vinsæll og áhrifamikill stjórnmálamaður eins og Steingrímur en báðir voru þeir mjög umdeildir líka. Báðir stofnuðu þeir stjórnmálaflokka sem voru róttækir í málflutningi en róttæknin og sósíalismi málflutningsins virtist víkja fyrir hægfara umbótastefnu þegar þeir settust í ráðherrastóla. Báðir voru þeir áhrifamenn í ríkisstjórnum til vinstri sem gerðu marga góða hluti, sérstaklega Stjórn hinna vinnandi stétta árin 1934-1938, en báðir enduðu feril sinn á samvinnu við Sjálfstæðisflokkinn sem bæði Jónas (allt er betra en íhaldið) og Steingrímur höfðu þó fordæmt mikið í stjórnmálaferli sínum. Eins og er orðið ljóst þá fékk ég fyrirsögn greinar minnar að láni frá Héðni Valdimarssyni, fyrst formanni Sósíalistaflokksins eldri við stofnun hans árið 1938. Þar greinir hann sögu stjórnmálanna á sínum tíma í gegnum persónu Jónasar Jónssonar eins og ég hef verið að reyna að gera í þessari grein í gegnu persónu Steingríms J. Sigfússonar. Héðinn rekur það sem hann telur dapra þróun skoðana og stefnu Jónasar og telur að hann hafi aldrei í raun verið sósíalisti þó hann hafi oft talað sem slíkur. Það sama tel ég vera með Steingrím. Héðinn skildi það að Íslendingar voru að ganga í gegnum miklar breytingar í stjórnmálum þegar hann skrifaði grein sína. Sósíalistaflokkurinn eldri kom fram á sjónarsviðið og átti eftir að hafa gífurleg áhrif í stjórnmálum. Nú eru Íslendingar líka að ganga í gengum miklar breytingar í stjórnmálum og nú hefur Sósíalistaflokkur Íslands verið stofnaður og býður fram í öllum kjördæmum í haust. Fyrir Héðinn var Jónas táknmynd þeirra stjórnmála sem voru á útleið, fyrir mér er Steingrímur það líka á okkar tímum. Sósíalistaflokkurinn í dag markar nýja byrjun róttækra stjórnmála okkar tíma á sama hátt og Sósíalistaflokkurinn eldri gerði á sínum tíma. Það er því trúa mína að Sósíalistaflokkurinn nýi eigi eftir að hafa að minnsta kosti eins mikil áhrif á íslensk stjórnmál og Sósíalistaflokkurinn gamli. Það er undir okkur komið að tryggja það með góðum kosningasigri sósíalista í haust. Höfundur er félagi í Sósíalistaflokki Íslands.
Skoðun Íslenski fasteignamarkaðurinn: spilavíti þar sem húsið vinnur alltaf Ingvar Þóroddsson skrifar
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar