Við þurfum Rannsóknarskýrslu heimilanna Ólafur Ísleifsson skrifar 28. febrúar 2021 09:00 Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alþingi Hrunið Ólafur Ísleifsson Skoðun: Kosningar 2021 Húsnæðismál Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Í liðinni viku var rædd á Alþingi skýrsla um aðgerðir í stjórnsýslu samkvæmt ábendingum í rannsóknarskýrslum um hrunið. Er gagn að slíkri úttekt. Eftirleikur hrunsins sýnist hálfu verri en hrunið sjálft. Hrunið fólst í falli banka, verðfalli hlutabréfa, stórtjóni fyrir eigendur hlutabréfa. Efnahagslífið var í uppnámi. Verðbólgan rauk upp úr öllu valdi. Fjölskyldur og heimili landsmanna voru grátt leikin. Loforðið um skjaldborg um heimilin var ekki efnt. Á ábyrgð stjórnvalda var gerð aðför að heimilum landsmanna ólík því sem sést hefur hér eða annars staðar, fyrr eða síðar. Tugþúsundir hraktar af heimilum sínum Staðfest var með upplýsingum dómsmálaráðherra í svari við fyrirspurn frá mér 2018 að á tíunda þúsund fasteignir einstaklinga hafi verið seldar nauðungarsölu árin 2008–2017. Í ljósi þess að tölur afmarkast við nauðungarsölur sýnist óhætt að álykta að á annan tug þúsunda fjölskyldna hafi misst heimili sitt í eftirleik hrunsins. Foreldrar máttu þúsundum saman leiða börn sín sér við hönd út af heimilunum með öllu því raski, angist og þjáningu sem slíku fylgir. Svona snerti eftirleikurinn tugi þúsunda Íslendinga. Sú spurning vaknar hvort annað eins rask á högum almennra borgara gæti hafa gerst í nokkru öðru landi nema eftir stórfelldar náttúruhamfarir eða styrjaldarátök. Þessar skýringar eiga ekki við en við höfum verðtrygginguna. Rannsóknarskýrsla heimilanna Glöggt finnst sú reiði og gremja sem undir býr í íslensku samfélagi vegna þessarar reynslu þótt bætt hafi verið úr skák með leiðréttingunni svonefndu í tíð ríkisstjórnarinnar sem við tók 2013 undir forystu Sigmundar Davíðs Gunnlaugssonar. Fullt tilefni er til að gerð verði úttekt á þessum atburðum, húsnæðismissi tugþúsunda Íslendinga sem varpað var út á götu, mat á aðgerðum sem gripið var til og mat á öðrum kostum sem kunna að hafa verið fyrir hendi. Eftir slíkri skýrslu hefur verið kallað af hálfu Hagsmunasamtaka heimilanna, Rannsóknarskýrslu heimilanna, og rökstutt er með svofelldum hætti af þeirra hálfu: „Rannsóknarskýrsla heimilanna er nauðsynleg forsenda þess að hægt verði að gera upp við hrunið og leitast við að græða þau sár sem það skildi eftir sig, að því marki sem kostur er. Án slíkrar rannsóknar og réttmætra viðbragða við niðurstöðum hennar, er hin raunverulega staða fjármálakerfisins óvissu háð því ekki eru öll kurl komin til grafar. Sem dæmi eru enn að koma upp mál þar sem lánastofnanir hafa orðið uppvísar að því að hlunnfara viðskiptavini og þurft að endurgreiða háar fjárhæðir.“ Miðflokkurinn vil bregðast við ákalli Hagsmunasamtakanna og mun á næstunni leggja fram skýrslubeiðni þessa efnis, Rannsóknarskýrslu heimilanna. Aðgerðir til að verja heimilin Fjölmörg mál til að bæta hag heimila með aukinni réttarvernd gætu þurft að bíða þess að þingstyrkur aukist við slík sjónarmið. Erfitt er að álykta með öðrum hætti í ljósi reynslu höfundar sem ítrekað hefur flutt á Alþingi í góðu samstarfi við Hagsmunasamtök heimilanna frumvörp og þingsályktunartillögur. Nefna má lyklafrumvarp, frumvarp um vexti og verðtryggingu, frumvarp um breytingu á innheimtulögum og þingsályktunartillögu um umgjörð vanskilaskrár. Lyklafrumvarp Markmið frumvarpsins er að stuðla að vandaðri lánastarfsemi með því að færa skuldurum að fasteignalánum í hendur þann möguleika að láta af hendi hina veðsettu fasteign að baki láninu og ganga skuldlausir frá borði ef engin önnur úræði finnast. Frumvarpið er mikilvægur liður í því að dreifa áhættu í fasteignalánaviðskiptum. Sé örvænt um að önnur úrræði dugi, þar á meðal samningaleið, á fólk þann rétt að skila lyklunum og ganga út án eftirmála. Tangarsókn gegn verðtryggingunni Frumvarp höfundar um verðtryggð íbúðalán felur í sér fjórar meginbreytingar: Fyrst ber að telja að taka húsnæðisliðinn úr vísitölunni. Í annan stað eru áhrif óbeinna skatta tekin út svo að hækkanir á áfengi, tóbaki, bensíngjöldum og kolefnisskatti leiði ekki til hækkunar húsnæðislána og þyngri greiðslubyrði. Í þriðja lagi er eitraði kokkteillinn svonefndi tekinn út, það er verðtryggð jafngreiðslulán til 40 ára sem hafa þann eiginleika að eftir skilvísar greiðslur í 20 ár hefur höfuðstóll ekki lækkað um svo mikið sem eina krónu. Í fjórða lagi gerir frumvarpið ráð fyrir að vextir á verðtryggðum lánum fari ekki upp fyrir 2% og styðst sú tala við viðurkennd viðmið um aukningu á framleiðni og hagvöxt til langs tíma. Frumvarpið felur í sér tangarsókn gegn verðtryggingunni úr öllum fjórum höfuðáttum. Innheimtumenn starfi undir eftirliti Frumvarpi um breytingu á innheimtulögum er ætlað að koma í veg fyrir að nokkur maður þurfi að þola innheimtuaðgerðir af hálfu aðila sem ganga um eftirlitslausir. Gildandi fyrirkomulag felur í sér glufur þannig að óvissa ríkir um hvort Fjármálaeftirliti eða Lögmannafélaginu sé ætlað sinna eftirliti með tilteknum aðilum. Í reynd hefur hvorugur aðilinn eftirlit. Auknar kröfur um vanskilaskrá og lánshæfismat Nýlegri þingsályktunartillögu er ætlað að stuðla að bættri umgjörð lánshæfismats og vanskilaskrár þannig að óvandaðir aðilar geti ekki misnotað kerfið til að varpa fólki fyrir þau björg sem það að lenda á vanskilaskrá felur í sér í fjárhagslegu tilliti. Ógnanir og hótanir smálánafyrirtækja eru nefnd í þessu sambandi. Verk að vinna Við höfum verk að vinna við að auka neytendavernd á fjármálamarkaði og verja þannig heimili landsmanna. Hvar í flokki sem við stöndum hljótum við að sameinast um stöðu heimilisins. Heimilið er griðastaður fjölskyldunnar. Heimilið er friðheilagt. Höfundur er alþingismaður Miðflokksins.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar