Vandræðalegar yfirlýsingar ASÍ um ferðaþjónustu Bjarnheiður Hallsdóttir skrifar 8. desember 2020 08:01 Starfshópur ASÍ um „framtíð ferðaþjónustunnar” skilaði nýverið skýrslu til miðstjórnar sambandsins um áherslur þess við „uppbyggingu ferðaþjónustunnar”. Þessari skýrslu hefur verið fylgt eftir í fjölmiðlum, meðal annars með viðtali í Speglinum s.l. föstudagskvöld við Guðbjörgu Kristmundsdóttur hjá Verkalýðs- og sjómannafélagi Keflavíkur og nágrennis, sem fór fyrir starfshópnum. Því miður fellur starfshópurinn í þann fúla pytt að mála ferðaþjónustuna upp sem „láglaunagrein” og þrælakistu, þar sem atvinnurekendur keppast við að brjóta á starfsfólki og hafa af þeim laun og réttindi. Að störf séu ekki metin að verðleikum og gæðum í greininni sé stefnt í hættu vegna þess. Starfshópurinn gagnrýnir að „launafólk” sé ekki aðalatriðið í stefnumótun í ferðaþjónustu á Íslandi og að “bætt kjör starfsfólks eigi að vera þungamiðja í tillögum stjórnvalda”. Einnig að „arðsemi verði ekki náð með því að færa verðmæti sköpuð af starfsfólki í vasa örfárra fyrirtækjaeigenda”. Þetta er allt með þvílíkum ólíkindum, að það er varla svara vert, en samt. 1: Það er gömul og úreld tugga, byggð á vanþekkingu á greininni, að kalla ferðaþjónustu „láglaunagrein”. Störf í ferðaþjónustu er að finna í öllum launaskalanum. Vissulega að hluta til svokölluð „láglaunastörf” (t.d. störf sem ekki krefjast sérstakrar menntunar), en stór hluti starfa í ferðaþjónustu fellur í launaflokka í meðallagi og þar yfir. Þar ber einnig að líta til afleiddra starfa, sem oftar en ekki falla í hærri launaflokka og skapa verðmæti í öllum geirum samfélagsins. Það ruglar marga í ríminu að stór hluti bæði beinna og óbeinna starfa í ferðaþjónustu eru ósýnileg út á við. 2: ASÍ hefur margoft blásið upp meinta brotastarfsemi í ferðaþjónustu og við hjá SAF höfum jafn oft bent á, að það sé einungis örlítill hluti fyrirtækja sem gerist brotlegur. Þetta hefur ASÍ staðfest opinberlega. Fullyrðingar um að brotastarfsemi sé almenn og útbreidd í ferðaþjónustu halda því ekki vatni og óþolandi að greininni sé hvað eftir annað stillt upp á þennan hátt. 3: Stefnumótun stjórnvalda (ríkis og sveitarfélaga) og SAF, undir heitinu „Leiðandi í sjálfbærni” var í fullum gangi þegar heimsfaraldurinn skall á. Stefnuramminn er tilbúinn, en enn á eftir að aðgerðabinda stefnuna. Stefnumótun er oftast gerð af þeim sem eiga að hrinda henni í framkvæmd - sem í þessu tilfelli eru ríki, sveitarfélög og fyrirtæki í ferðaþjónustu. Ekki verkalýðsfélög. Það þýðir hins vegar ekki að þau séu ekki kölluð til samráðs og ráðgjafar á einhverjum stigum málsins. 4: Að því sögðu er hins vegar rétt að benda á að fjöldi atriða í framtíðarsýninni hefur beina skírskotun til starfsfólks í greininni og því beinlínis rangt að þar sé hvergi horft til mikilvægis starfsfólks. Lykilatriði eins og aukin þekking, gæði og bætt upplifun gesta og virðing fyrir samfélagslegum þolmörkum eru augljóslega nátengd hæfni, þekkingu, starfsþróun og starfsánægju launafólks í greininni. Sama gildir um áhersla á ábyrgð, sjálfbærni og jákvæð áhrif á nærsamfélag og lífsgæði. Þá er rétt að halda því til haga að algengt er að allt að 90% af þeim virðisauka sem verður til í fyrirtækjum í ferðaþjónustu endi beint í vasa launafólks. Það er því augljóst að markmið stefnurammans um aukna arðsemi og verðmætasköpun í ferðaþjónustu kemur fyrst og fremst launafólki til góða. Því miður gefur málflutningur ASÍ til kynna að samtökin skilji ekki hversu stór og mikilvægur hluti starfsfólk ferðaþjónustu er fyrir atvinnugreinina og á hverju hún byggist. 5. Starfshópur ASÍ vill að „bætt kjör starfsfólks” verði í fyrirrúmi í endurræsingu ferðaþjónustu. Þá spyr ég einfaldlega: Á hvaða plánetu býr fólkið í starfshópnum? Fyrir rúmu einu og hálfu ári var skrifað undir Lífskjarasamning, þar sem einmitt var lögð áhersla á að bæta kjör þeirra lægst launuðu. Á öðrum ársfjórðungi ársins hækkuðu laun á Íslandi um 6,5% að meðaltali – og það í bráðum efnahagsvanda. Til samanburðar hækkuðu þau um 1,9% á hinum Norðurlöndunum. Vinnumálastofnun gerir ráð fyrir að atvinnuleysi verði á bilinu 11-12% í árslok, eitt það mesta í Evrópu. Kúvending í rekstri margra fyrirtækja – ekki síst í ferðaþjónustu – gerir það að verkum að þau eiga í erfiðleikum með að hækka laun í samræmi við ákvæði samningsins. Einfaldlega vegna þess að rekstrarforsendur eru brostnar – enginn hagnaður, engin fjárfesting, enginn arður, og atvinnumissir – allir tapa. Verðmætasköpun hefur hrunið. Á þriðja ársfjórðungi dróst landsframleiðslan saman um 10,4% sem er meiri samdráttur en í bankahruninu og horfur á hægum efnahagsbata framundan. SAF hafa áður bent á að þær launahækkanir sem eiga að koma til framkvæmda í upphafi næsta árs hægi á endurráðningu starfsfólks og tefji fyrir í baráttunni við atvinnuleysið. Er það ekki eitt helsta hlutverk ASÍ að standa vörð um störf? Eða er samtökum launafólks í mun að dæma fleiri skjólstæðinga sína en þörf er á til lengra atvinnuleysis með kröfum um enn frekari launahækkanir í stórlaskaðri atvinnugrein? 6. Arðsemi er ein grunnforsenda fyrir stöðugleika í rekstri – samfélagslegum stöðugleika. Henni er samkvæmt starfshópi ASÍ ekki náð með því að „færa verðmæti sköpuð af starfsfólki í vasa örfárra fyrirtækjaeigenda”. Ég verð nú að viðurkenna að ég skil hvorki upp né niður í þessari hugsun úr úreldri smiðju Karls Marx. Veit ASÍ ekki hvernig samsetning ferðaþjónustufyrirtækja á Íslandi er? Vita ASÍ ekki að um 90% ferðaþjónustufyrirtækja eru lítil og meðalstór fyrirtæki, rekin af fjölskyldum og einstaklingum úti um allt land? Væri ekki ágætt að ASÍ kynnti sér þó ekki væri nema nokkur grundvallaratriði varðandi uppbyggingu atvinnugreinarinnar sem þeim er í svo miklum mun að taka þátt í stefnumótun fyrir? Það myndi í það minnsta vonandi koma í veg fyrir fleiri vandræðalegar yfirlýsingar af þessu tagi í framtíðinni. Að lokum er rétt að nefna að starfshópur ASÍ kemur með ágætis ábendingar í lok skýrslu sinnar þar sem fjallað er um brotastarfsemi á vinnumarkaði. Þeim er ég öllum sammála, enda hafa Samtök ferðaþjónustunnar margoft bent á sömu atriði og farið fram á aðgerðir af hálfu stjórnvalda í þeim efnum. Það er allra hagur að farið sé eftir leikreglum á vinnumarkaði og að kjarasamningar séu virtir. Þeir hagsmunir eru ekki síst fyrirtækja sem starfa samkvæmt lögum og reglum. Eins og langflest ferðaþjónustufyrirtæki gera. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarnheiður Hallsdóttir Ferðamennska á Íslandi Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Starfshópur ASÍ um „framtíð ferðaþjónustunnar” skilaði nýverið skýrslu til miðstjórnar sambandsins um áherslur þess við „uppbyggingu ferðaþjónustunnar”. Þessari skýrslu hefur verið fylgt eftir í fjölmiðlum, meðal annars með viðtali í Speglinum s.l. föstudagskvöld við Guðbjörgu Kristmundsdóttur hjá Verkalýðs- og sjómannafélagi Keflavíkur og nágrennis, sem fór fyrir starfshópnum. Því miður fellur starfshópurinn í þann fúla pytt að mála ferðaþjónustuna upp sem „láglaunagrein” og þrælakistu, þar sem atvinnurekendur keppast við að brjóta á starfsfólki og hafa af þeim laun og réttindi. Að störf séu ekki metin að verðleikum og gæðum í greininni sé stefnt í hættu vegna þess. Starfshópurinn gagnrýnir að „launafólk” sé ekki aðalatriðið í stefnumótun í ferðaþjónustu á Íslandi og að “bætt kjör starfsfólks eigi að vera þungamiðja í tillögum stjórnvalda”. Einnig að „arðsemi verði ekki náð með því að færa verðmæti sköpuð af starfsfólki í vasa örfárra fyrirtækjaeigenda”. Þetta er allt með þvílíkum ólíkindum, að það er varla svara vert, en samt. 1: Það er gömul og úreld tugga, byggð á vanþekkingu á greininni, að kalla ferðaþjónustu „láglaunagrein”. Störf í ferðaþjónustu er að finna í öllum launaskalanum. Vissulega að hluta til svokölluð „láglaunastörf” (t.d. störf sem ekki krefjast sérstakrar menntunar), en stór hluti starfa í ferðaþjónustu fellur í launaflokka í meðallagi og þar yfir. Þar ber einnig að líta til afleiddra starfa, sem oftar en ekki falla í hærri launaflokka og skapa verðmæti í öllum geirum samfélagsins. Það ruglar marga í ríminu að stór hluti bæði beinna og óbeinna starfa í ferðaþjónustu eru ósýnileg út á við. 2: ASÍ hefur margoft blásið upp meinta brotastarfsemi í ferðaþjónustu og við hjá SAF höfum jafn oft bent á, að það sé einungis örlítill hluti fyrirtækja sem gerist brotlegur. Þetta hefur ASÍ staðfest opinberlega. Fullyrðingar um að brotastarfsemi sé almenn og útbreidd í ferðaþjónustu halda því ekki vatni og óþolandi að greininni sé hvað eftir annað stillt upp á þennan hátt. 3: Stefnumótun stjórnvalda (ríkis og sveitarfélaga) og SAF, undir heitinu „Leiðandi í sjálfbærni” var í fullum gangi þegar heimsfaraldurinn skall á. Stefnuramminn er tilbúinn, en enn á eftir að aðgerðabinda stefnuna. Stefnumótun er oftast gerð af þeim sem eiga að hrinda henni í framkvæmd - sem í þessu tilfelli eru ríki, sveitarfélög og fyrirtæki í ferðaþjónustu. Ekki verkalýðsfélög. Það þýðir hins vegar ekki að þau séu ekki kölluð til samráðs og ráðgjafar á einhverjum stigum málsins. 4: Að því sögðu er hins vegar rétt að benda á að fjöldi atriða í framtíðarsýninni hefur beina skírskotun til starfsfólks í greininni og því beinlínis rangt að þar sé hvergi horft til mikilvægis starfsfólks. Lykilatriði eins og aukin þekking, gæði og bætt upplifun gesta og virðing fyrir samfélagslegum þolmörkum eru augljóslega nátengd hæfni, þekkingu, starfsþróun og starfsánægju launafólks í greininni. Sama gildir um áhersla á ábyrgð, sjálfbærni og jákvæð áhrif á nærsamfélag og lífsgæði. Þá er rétt að halda því til haga að algengt er að allt að 90% af þeim virðisauka sem verður til í fyrirtækjum í ferðaþjónustu endi beint í vasa launafólks. Það er því augljóst að markmið stefnurammans um aukna arðsemi og verðmætasköpun í ferðaþjónustu kemur fyrst og fremst launafólki til góða. Því miður gefur málflutningur ASÍ til kynna að samtökin skilji ekki hversu stór og mikilvægur hluti starfsfólk ferðaþjónustu er fyrir atvinnugreinina og á hverju hún byggist. 5. Starfshópur ASÍ vill að „bætt kjör starfsfólks” verði í fyrirrúmi í endurræsingu ferðaþjónustu. Þá spyr ég einfaldlega: Á hvaða plánetu býr fólkið í starfshópnum? Fyrir rúmu einu og hálfu ári var skrifað undir Lífskjarasamning, þar sem einmitt var lögð áhersla á að bæta kjör þeirra lægst launuðu. Á öðrum ársfjórðungi ársins hækkuðu laun á Íslandi um 6,5% að meðaltali – og það í bráðum efnahagsvanda. Til samanburðar hækkuðu þau um 1,9% á hinum Norðurlöndunum. Vinnumálastofnun gerir ráð fyrir að atvinnuleysi verði á bilinu 11-12% í árslok, eitt það mesta í Evrópu. Kúvending í rekstri margra fyrirtækja – ekki síst í ferðaþjónustu – gerir það að verkum að þau eiga í erfiðleikum með að hækka laun í samræmi við ákvæði samningsins. Einfaldlega vegna þess að rekstrarforsendur eru brostnar – enginn hagnaður, engin fjárfesting, enginn arður, og atvinnumissir – allir tapa. Verðmætasköpun hefur hrunið. Á þriðja ársfjórðungi dróst landsframleiðslan saman um 10,4% sem er meiri samdráttur en í bankahruninu og horfur á hægum efnahagsbata framundan. SAF hafa áður bent á að þær launahækkanir sem eiga að koma til framkvæmda í upphafi næsta árs hægi á endurráðningu starfsfólks og tefji fyrir í baráttunni við atvinnuleysið. Er það ekki eitt helsta hlutverk ASÍ að standa vörð um störf? Eða er samtökum launafólks í mun að dæma fleiri skjólstæðinga sína en þörf er á til lengra atvinnuleysis með kröfum um enn frekari launahækkanir í stórlaskaðri atvinnugrein? 6. Arðsemi er ein grunnforsenda fyrir stöðugleika í rekstri – samfélagslegum stöðugleika. Henni er samkvæmt starfshópi ASÍ ekki náð með því að „færa verðmæti sköpuð af starfsfólki í vasa örfárra fyrirtækjaeigenda”. Ég verð nú að viðurkenna að ég skil hvorki upp né niður í þessari hugsun úr úreldri smiðju Karls Marx. Veit ASÍ ekki hvernig samsetning ferðaþjónustufyrirtækja á Íslandi er? Vita ASÍ ekki að um 90% ferðaþjónustufyrirtækja eru lítil og meðalstór fyrirtæki, rekin af fjölskyldum og einstaklingum úti um allt land? Væri ekki ágætt að ASÍ kynnti sér þó ekki væri nema nokkur grundvallaratriði varðandi uppbyggingu atvinnugreinarinnar sem þeim er í svo miklum mun að taka þátt í stefnumótun fyrir? Það myndi í það minnsta vonandi koma í veg fyrir fleiri vandræðalegar yfirlýsingar af þessu tagi í framtíðinni. Að lokum er rétt að nefna að starfshópur ASÍ kemur með ágætis ábendingar í lok skýrslu sinnar þar sem fjallað er um brotastarfsemi á vinnumarkaði. Þeim er ég öllum sammála, enda hafa Samtök ferðaþjónustunnar margoft bent á sömu atriði og farið fram á aðgerðir af hálfu stjórnvalda í þeim efnum. Það er allra hagur að farið sé eftir leikreglum á vinnumarkaði og að kjarasamningar séu virtir. Þeir hagsmunir eru ekki síst fyrirtækja sem starfa samkvæmt lögum og reglum. Eins og langflest ferðaþjónustufyrirtæki gera. Höfundur er formaður Samtaka ferðaþjónustunnar.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun