Fjórða þorskastríðið: Fyrir Vestfirðinga er kvótakerfið eins og þrefalt efnahagshrunið 2008 Gunnar Smári Egilsson skrifar 9. janúar 2020 20:00 Kvótakerfið hefur flutt frá Vestfjörðum útflutningsverðmæti sem meta má 7,5 milljarða króna árlega. Það jafngildir rúmri milljón króna árlega á hvern íbúa, sem myndi mælast sem um 14% samdráttur í landsframleiðslu. Í Hruninu 2008 fór landsframleiðslan niður um 11% á mann, en jafnaði sig fljótt aftur. Fyrir Vestfirðinga er kvótakerfið því eins vel rúmlega eitt efnahagshrun af stærstu gráðu, en hrun sem jafnar sig ekki. Þú ert sleginn niður, og liggur þar. Þannig er saga kvótakerfisins á Vestfjörðum. Og hér eru engar ýkjur á ferð. Samdráttur í útflutningstekjum magnar upp kreppu sem er umfangsmeiri en nemur aðeins töpuðum útflutningstekjum. Í fyrra var heildarútflutningur frá Íslandi 1325 milljarðar en landsframleiðsla 2810. Ef áhrif kvótakerfisins á landsframleiðslu Vestfjarða yrði skoðuð er því líklegra að ljós kæmi að áfallið hafi verið á stærð við tvö ef ekki þrjú Hrun á stærð við 2008. Ef við skoðum Ísafjarðarbæ þá var hlutfall hafnanna þar í lönduðum afla 36% minna árið 2018 en var árin fyrir kvótakerfið. Bæjarbúar hafa misst frá sér fisk sem er að útflutningsverðmæti um 6,2 milljarðar króna árlega. Það gera rúmlega 1,6 m.kr. á hvern íbúa í bænum. Þetta högg jafngildir því um 20% samdrætti í landsframleiðslu og er, eins og áður sagði, líklega tvöfalt það ef afleiðingar falls í útflutningstekjum á samfélagið yrði skoðað. Fyrir Vestfirðinga hefur kvótakerfið því ekki verið blessun, heldur böl á stærð við þre- eða fjórfalt efnahagshrunið 2008. Þannig lítur kerfið úr frá Vestfirðingum, kerfið sem útgerðarmenn og sendisveinar þeirra á Alþingi kalla besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi. Innan Ísafjarðarbæjar er margir bæir; Ísafjörður sjálfur, Hnífsdalur, Súðavík, Suðureyri, Flateyri og Þingeyri. Af þessum bæjum hefur Ísafjörður orðið fyrir minnstum skaða, tapað þó um 40% af þeim afla áður var landað við höfnina. Súgandafjörður hefur tapað 45%, Flateyri 52%, Súðavík 74% og Þingeyri 76%. Með öðrum orðum hefur þessir bæir verið slegnir í rot. Íbúum Ísafjarðarbæjar hefur frá upptöku kvótakerfisins fækkað um rúmlega 1.500 manns á sama tíma og íbúum landsins hefur fjölgað. Raunfækkun íbúa sveitarfélagsins er um 54%. Ef íbúum Ísafjarðarbæjar hefði fjölgað jafn mikið og landsmenn á þessum tíma væru íbúarnir ekki 3600 eins og í dag heldur 8300. Fylgjendum kvótakerfisins finnst það eðlilegur fórnarkostnaður. Þeirra kenning er að til þess að auka arðsemi útgerðarfyrirtækja sé hagræðing nauðsynlegt og því sé þörf á að sameina útgerðir og mynda stærri fyrirtæki, svo þau séu sem arðsömust. Markmiðið er arðsemi. Og arðsemi er mæld með þeim fjármunum sem eigendur fyrirtækja geta dregið sér upp úr rekstrinum. Frá Hruni hefur arðsemi stórútgerða, þeirra tíu stærstu, verið vel yfir 400 milljarðar króna. Þessu hefur reksturinn skilað í arði til eigenda og hækkunar á eigin fé fyrirtækjanna. Og þessi auður hefur verið búinn til með því að flytja arðinn af auðlindinni frá fólkinu á Flateyri, Þingeyri, Súðavík, Súganda og slíkum stöðum til eigenda allra stærstu útgerðarfyrirtækjanna. Stórútgerðarmenn hafa ekki fundið neitt upp, það eru enn sjómenn sem sækja fiskinn, fiskverkafólk sem vinnur hann og sölumenn sem selja hann. Stórútgerðarmenn fá ekki með klókindum sínum betra verð fyrir fiskinn, frægt er að íslensk útgerð fær miklu lægra verð fyrir sínar afurðir en útgerðarmenn í Noregi og Færeyjum. íslenskir útgerðarmenn stæra sig af þessu. Það sem kvótakerfið gerir í raun er að flytja arðinn af auðlindinni frá almenningi til örfárra. Almenningur missir vinnuna en örfáir útgerðarmenn fá arðinn. Og fyrst og fremst flytur það fé og völd frá almenningi úti á landi til örfárra einstaklinga, sem deila ekki kjörum með fólkinu úti á landi, deila heldur ekki kjörum með fólkinu fyrir sunnan heldur deila fyrst og síðast kjörum með öðrum auðkýfingum í heiminum, öðrum sem hefur tekist að sölsa undir sig eigur almennings, svífandi yfir samfélagi manna. Þannig virkar kvótakerfið: Það brýtur niður samfélög manna og flytir afl þeirra til örfárra. Á síðustu öld háðu Íslendingar þrjú þorskastríð til að tryggja sér yfirráð yfir auðlindum hafsins kringum landið. Örfáum hefur tekist að ná auðlindinni undir sig og safnað að sér óheyrilegum auð, sem byggir fyrst og fremst á fórnum venjulegs fólks, sem hefur mátt þola atvinnumissi, eignamissi, óöryggi, verri afkomu og upplausn samfélagsins. Nú er því kominn tími til að boða til fjórða þorskastríðsins, við þurfum að ná auðlindum okkar úr höndum þeirra sem farið eins og engisprettufaraldur um landið, fellt byggðir og rænt fólk afkomunni, eignunum, völdunum og stoltinu. Þið getið litið á fjórða þorskastríðið sem undanfara baráttunnar vegna fjórða iðnbyltingarinnar: Eigum við að láta arðinn af vélvæðingu og minni þörf fyrir verkafólk renna til samfélagsins þannig að aukin þekking og kunnátta byggi upp samfélög? Eða eigum við að leyfa örfáum að draga til sín allan hag af tæknibreytingum og framþróun, eins og raunin hefur verið innan kvótakerfisins? Ég minni á fundinn Til róttækrar skoðunar: Gerum Ísland heilt á ný – Kvótann heim! í hádeginu laugardaginn 11. janúar í Þjóðmenningarhúsinu, gamla Landsbókasafninu, við Hverfisgötu.Höfundur er blaðamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gunnar Smári Egilsson Sjávarútvegur Þorskastríðin Mest lesið Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Í upphafi skal endinn skoða.. Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Sjá meira
Kvótakerfið hefur flutt frá Vestfjörðum útflutningsverðmæti sem meta má 7,5 milljarða króna árlega. Það jafngildir rúmri milljón króna árlega á hvern íbúa, sem myndi mælast sem um 14% samdráttur í landsframleiðslu. Í Hruninu 2008 fór landsframleiðslan niður um 11% á mann, en jafnaði sig fljótt aftur. Fyrir Vestfirðinga er kvótakerfið því eins vel rúmlega eitt efnahagshrun af stærstu gráðu, en hrun sem jafnar sig ekki. Þú ert sleginn niður, og liggur þar. Þannig er saga kvótakerfisins á Vestfjörðum. Og hér eru engar ýkjur á ferð. Samdráttur í útflutningstekjum magnar upp kreppu sem er umfangsmeiri en nemur aðeins töpuðum útflutningstekjum. Í fyrra var heildarútflutningur frá Íslandi 1325 milljarðar en landsframleiðsla 2810. Ef áhrif kvótakerfisins á landsframleiðslu Vestfjarða yrði skoðuð er því líklegra að ljós kæmi að áfallið hafi verið á stærð við tvö ef ekki þrjú Hrun á stærð við 2008. Ef við skoðum Ísafjarðarbæ þá var hlutfall hafnanna þar í lönduðum afla 36% minna árið 2018 en var árin fyrir kvótakerfið. Bæjarbúar hafa misst frá sér fisk sem er að útflutningsverðmæti um 6,2 milljarðar króna árlega. Það gera rúmlega 1,6 m.kr. á hvern íbúa í bænum. Þetta högg jafngildir því um 20% samdrætti í landsframleiðslu og er, eins og áður sagði, líklega tvöfalt það ef afleiðingar falls í útflutningstekjum á samfélagið yrði skoðað. Fyrir Vestfirðinga hefur kvótakerfið því ekki verið blessun, heldur böl á stærð við þre- eða fjórfalt efnahagshrunið 2008. Þannig lítur kerfið úr frá Vestfirðingum, kerfið sem útgerðarmenn og sendisveinar þeirra á Alþingi kalla besta fiskveiðistjórnunarkerfi í heimi. Innan Ísafjarðarbæjar er margir bæir; Ísafjörður sjálfur, Hnífsdalur, Súðavík, Suðureyri, Flateyri og Þingeyri. Af þessum bæjum hefur Ísafjörður orðið fyrir minnstum skaða, tapað þó um 40% af þeim afla áður var landað við höfnina. Súgandafjörður hefur tapað 45%, Flateyri 52%, Súðavík 74% og Þingeyri 76%. Með öðrum orðum hefur þessir bæir verið slegnir í rot. Íbúum Ísafjarðarbæjar hefur frá upptöku kvótakerfisins fækkað um rúmlega 1.500 manns á sama tíma og íbúum landsins hefur fjölgað. Raunfækkun íbúa sveitarfélagsins er um 54%. Ef íbúum Ísafjarðarbæjar hefði fjölgað jafn mikið og landsmenn á þessum tíma væru íbúarnir ekki 3600 eins og í dag heldur 8300. Fylgjendum kvótakerfisins finnst það eðlilegur fórnarkostnaður. Þeirra kenning er að til þess að auka arðsemi útgerðarfyrirtækja sé hagræðing nauðsynlegt og því sé þörf á að sameina útgerðir og mynda stærri fyrirtæki, svo þau séu sem arðsömust. Markmiðið er arðsemi. Og arðsemi er mæld með þeim fjármunum sem eigendur fyrirtækja geta dregið sér upp úr rekstrinum. Frá Hruni hefur arðsemi stórútgerða, þeirra tíu stærstu, verið vel yfir 400 milljarðar króna. Þessu hefur reksturinn skilað í arði til eigenda og hækkunar á eigin fé fyrirtækjanna. Og þessi auður hefur verið búinn til með því að flytja arðinn af auðlindinni frá fólkinu á Flateyri, Þingeyri, Súðavík, Súganda og slíkum stöðum til eigenda allra stærstu útgerðarfyrirtækjanna. Stórútgerðarmenn hafa ekki fundið neitt upp, það eru enn sjómenn sem sækja fiskinn, fiskverkafólk sem vinnur hann og sölumenn sem selja hann. Stórútgerðarmenn fá ekki með klókindum sínum betra verð fyrir fiskinn, frægt er að íslensk útgerð fær miklu lægra verð fyrir sínar afurðir en útgerðarmenn í Noregi og Færeyjum. íslenskir útgerðarmenn stæra sig af þessu. Það sem kvótakerfið gerir í raun er að flytja arðinn af auðlindinni frá almenningi til örfárra. Almenningur missir vinnuna en örfáir útgerðarmenn fá arðinn. Og fyrst og fremst flytur það fé og völd frá almenningi úti á landi til örfárra einstaklinga, sem deila ekki kjörum með fólkinu úti á landi, deila heldur ekki kjörum með fólkinu fyrir sunnan heldur deila fyrst og síðast kjörum með öðrum auðkýfingum í heiminum, öðrum sem hefur tekist að sölsa undir sig eigur almennings, svífandi yfir samfélagi manna. Þannig virkar kvótakerfið: Það brýtur niður samfélög manna og flytir afl þeirra til örfárra. Á síðustu öld háðu Íslendingar þrjú þorskastríð til að tryggja sér yfirráð yfir auðlindum hafsins kringum landið. Örfáum hefur tekist að ná auðlindinni undir sig og safnað að sér óheyrilegum auð, sem byggir fyrst og fremst á fórnum venjulegs fólks, sem hefur mátt þola atvinnumissi, eignamissi, óöryggi, verri afkomu og upplausn samfélagsins. Nú er því kominn tími til að boða til fjórða þorskastríðsins, við þurfum að ná auðlindum okkar úr höndum þeirra sem farið eins og engisprettufaraldur um landið, fellt byggðir og rænt fólk afkomunni, eignunum, völdunum og stoltinu. Þið getið litið á fjórða þorskastríðið sem undanfara baráttunnar vegna fjórða iðnbyltingarinnar: Eigum við að láta arðinn af vélvæðingu og minni þörf fyrir verkafólk renna til samfélagsins þannig að aukin þekking og kunnátta byggi upp samfélög? Eða eigum við að leyfa örfáum að draga til sín allan hag af tæknibreytingum og framþróun, eins og raunin hefur verið innan kvótakerfisins? Ég minni á fundinn Til róttækrar skoðunar: Gerum Ísland heilt á ný – Kvótann heim! í hádeginu laugardaginn 11. janúar í Þjóðmenningarhúsinu, gamla Landsbókasafninu, við Hverfisgötu.Höfundur er blaðamaður.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun