Bítum á jaxlinn Þórlindur Kjartansson skrifar 9. nóvember 2018 07:00 Nú er runninn upp á Íslandi tími slens og sljóleika, hæsi og hósta, vægra höfuðverkja og morgunstíflaðra öndunarfæra. Þetta er tíminn þar sem fáir komast á fætur nema með miklum herkjum fyrir ýmiss konar kvillum, stífleika og verkjum. Haustlægðirnar bera ekki aðeins með sér umhleypinga, hvassviðri, slyddu og slor heldur ýmiss konar máttleysi, þunglyndi, pestir og hor. Það er á þessum árstíma sem fjöldinn allur af fólki horfir með tregablöndnum augum til himins og sér fugla og flugvélar á leiðinni suður til heitari svæða, og finnst hlutskipti sitt vera lítið annað en hörmungarhokur, þreyta og mæða.Með farfuglunum Þegar maður les um velmegandi stéttir fyrri alda, hvort sem þær voru á Íslandi eða í Norður-Evrópu, þá er ekki óalgengt að sjá að fólk hafi við hvert tækifæri flúið undan naprasta vetrarveðrinu. Þá var talað um að „dveljast sér til heilsubótar og hressingar“ á einhverjum suðrænum sæluslóðum þar sem sólin skein og vínið flóði á meðan hjarnskjöldur lá yfir heimahögunum og lífið þar í algjörum vetrardróma. Á Íslandi hefur það víst færst í vöxt að þeir sem geta hefji sig til lofts með farfuglunum og dveljist í lengri eða skemmri tíma á suðlægari slóðum þar sem bæði verðlag og veðurfar er skaplegra en hér heima. En ekki eru allir svo lánsamir. Flest erum við dæmd til þess að berjast í gegnum nokkra bylji á vetri hverjum, sitja inni og hlusta á óveðrin berja á gluggunum og þurrka horið úr treflum barnanna þegar þau koma heim eftir að hafa verið úti að leika sér í rauðrar-viðvörunar-veðri.Kvefskilningur Ýmsar kenningar eru á sveimi um af hverju fólk fær frekar kvefpestir á veturna heldur en sumrin. Ein er sú að þegar skólarnir byrja á haustin þá virki það eins og ein allsherjar útihátíð fyrir veirur og sýkla, sem stökkvi á milli barna og berist þannig inn á heimili og svo út á vinnustaði. Önnur kenning er sú að á sumrin séum við einfaldlega betur í stakk búin til þess að takast á við kraftminni krankleika, líkaminn hafi meira mótstöðuþrek í sólskini og hlýindum heldur en í dimmunni, kuldanum og rokinu á haustin. Hvort tveggja inniheldur örugglega ýmis sannleikskorn. Enn ein kenning er að algengt sé að rakastig á íslenskum heimilum sé svo lágt að það stuðli að heilsutjóni. Og svo má ekki gleyma því að skammdegið sjálft ýtir líklega enn frekar undir slappleika þjóðarinnar—og það ýkist vitaskuld vegna þeirrar undarlegu ráðstöfunar okkar að stilla klukkuna ekki eftir gangi sólarinnar heldur meintum viðskiptahagsmunum flugfélags og óskum áhugafólks um golfíþróttina. En haustflensurnar verða auðvitað ekkert skemmtilegri þótt maður komist til botns í að skilja þær. Það er hins vegar margt sem bendir til þess að það sé engin sérstök ástæða til þess að skammast sín fyrir að vera illa upplagður á veturna. Langt frameftir öldum tíðkaðist ekki á Íslandi að vinna nema allra átaksminnstu innivinnu yfir hörðustu vetrarmánuðina.Misskilinn hetjuskapur Það er líklega rétt að taka fram að engin læknisfræðimenntun býr að baki þeim kenningum sem hér hefur verið tæpt á og eru þær mjög umdeildar, jafnvel inni á mínu eigin heimili. En eflaust eru fleiri að velta þessu ástandi fyrir sér nú þegar þjóðin er meira og minna öll byrjuð að finna fyrir einhverjum einkennum skammdegisins. Fólk flettir upp á internetinu hvort hægt sé að taka of stóra skammta af D-vítamíni, lýsi er hellt í gegnum trekt ofan í fjölskyldumeðlimi, ýmiss konar remedíur úr íslenskum fjallajurtum eru keyptar dýrum dómum í apótekum og bruddar dögum saman, saltlausnum er sprautað upp í stíflaðar nasir, verkjalyf með kirsuberjabragði eru leyst upp í heitu vatni, koníak er drukkið úr mjólkurglösum í lækningaskyni og fólk flækist á milli heitra og kaldra potta og blautra og þurra gufuklefa. Almennt er það eflaust fyrir bestu að bíta á jaxlinn og halda sínu striki, nema hinn valkosturinn sé að stökkva upp í flugvél og dveljast á Tenerife í nokkra daga. Hins vegar hlýtur það að vera umhugsunarefni þegar það krefst einhvers konar lyfjainngrips hjá fólki að komast í gegnum vinnuvikurnar hvort betur sé heima setið en af stað farið. Læknar virðast nefnilega flestir á því að besta meðalið við slappleika og sleni sé einfaldlega að hlusta á það sem líkaminn er að reyna að öskra á mann. Að taka frekar nokkra daga í sæmilegri ró heima hjá sér og ná sér að fullu frekar en að berjast í margar vikur eða mánuði á hálfum hraða, með samanbitna kjálka og stíflað nef, smitandi allt í kringum sig og afkastandi litlu. Stundum felst mesta harkan í því að bíta á jaxlinn og sætta sig við að maður þurfi að jafna sig en ekki í að rjúka af stað í misskildum hetjuskap til þess eins að slá svo aftur niður í næstu lægð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Stúlkur eiga undir högg að sækja í nauðgunarmálum Jörgen Ingimar Hansson Skoðun Skoðun Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Þúsundir á vergangi - Upplýsa verður ranglætið Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins á meðal fólks Elín Íris Fanndal Jónasdóttir skrifar Skoðun Er sjávarútvegurinn bara aukaleikari? Kristófer Máni Sigursveinsson skrifar Skoðun Hæstvirtur dómsmálaráðherra, við ætlumst til meira af þér Matthías Kormáksson skrifar Skoðun Kennarar – sanngjörn laun? Ólöf P. Úlfarsdóttir skrifar Skoðun Sjálfsvígstíðni - Gerum betur Þórarinn Guðni Helgason skrifar Skoðun Kæru kennarar Óskar Guðmundsson skrifar Skoðun Sjálfbærni á dagskrá, takk! Hafdís Hanna Ægisdóttir,Eva Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kynslóðasáttmálann má ekki rjúfa Finnbjörn A. Hermannsson,Eyjólfur Árni Rafnsson skrifar Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar Skoðun Fyrirhyggjan tryggir lágt og stöðugt verð Tinna Traustadóttir skrifar Skoðun Gerum betur – breytum þessu Arnar Páll Guðmundsson skrifar Skoðun Það eiga allir séns Steinunn Ósk Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Andleg þrautseigja: Að vaxa í gegnum áskoranir Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Bleiki fíllinn í herberginu Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar Skoðun Breytum þessari sérhagsmunagæslu Aðalsteinn Leifsson skrifar Skoðun Laumu risinn í landsframleiðslunni Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Sköpun og paradísarmissir Dr. Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar Skoðun Samfylkingin er með plan um að lögfesta leikskólastigið Dagbjört Hákonardóttir skrifar Skoðun Skúffuskýrslan sem lifði af Linda Heiðarsdóttir skrifar Skoðun Er barnið sjúkt í sykur? Elísabet Konráðsdóttir,Margrét Sigmundsdóttir skrifar Skoðun Ákall um jákvæða hvata til grænna fjárfestinga Kristín Þöll Skagfjörð skrifar Skoðun Fatlað fólk á betra skilið Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun 27-faldur hagnaður!? Ásthildur Lóa Þórsdóttir skrifar Skoðun Börnin okkar Halla Karen Kristjánsdóttir,Anna Sigríður Guðnadóttir,Valdimar Birgisson skrifar Sjá meira
Nú er runninn upp á Íslandi tími slens og sljóleika, hæsi og hósta, vægra höfuðverkja og morgunstíflaðra öndunarfæra. Þetta er tíminn þar sem fáir komast á fætur nema með miklum herkjum fyrir ýmiss konar kvillum, stífleika og verkjum. Haustlægðirnar bera ekki aðeins með sér umhleypinga, hvassviðri, slyddu og slor heldur ýmiss konar máttleysi, þunglyndi, pestir og hor. Það er á þessum árstíma sem fjöldinn allur af fólki horfir með tregablöndnum augum til himins og sér fugla og flugvélar á leiðinni suður til heitari svæða, og finnst hlutskipti sitt vera lítið annað en hörmungarhokur, þreyta og mæða.Með farfuglunum Þegar maður les um velmegandi stéttir fyrri alda, hvort sem þær voru á Íslandi eða í Norður-Evrópu, þá er ekki óalgengt að sjá að fólk hafi við hvert tækifæri flúið undan naprasta vetrarveðrinu. Þá var talað um að „dveljast sér til heilsubótar og hressingar“ á einhverjum suðrænum sæluslóðum þar sem sólin skein og vínið flóði á meðan hjarnskjöldur lá yfir heimahögunum og lífið þar í algjörum vetrardróma. Á Íslandi hefur það víst færst í vöxt að þeir sem geta hefji sig til lofts með farfuglunum og dveljist í lengri eða skemmri tíma á suðlægari slóðum þar sem bæði verðlag og veðurfar er skaplegra en hér heima. En ekki eru allir svo lánsamir. Flest erum við dæmd til þess að berjast í gegnum nokkra bylji á vetri hverjum, sitja inni og hlusta á óveðrin berja á gluggunum og þurrka horið úr treflum barnanna þegar þau koma heim eftir að hafa verið úti að leika sér í rauðrar-viðvörunar-veðri.Kvefskilningur Ýmsar kenningar eru á sveimi um af hverju fólk fær frekar kvefpestir á veturna heldur en sumrin. Ein er sú að þegar skólarnir byrja á haustin þá virki það eins og ein allsherjar útihátíð fyrir veirur og sýkla, sem stökkvi á milli barna og berist þannig inn á heimili og svo út á vinnustaði. Önnur kenning er sú að á sumrin séum við einfaldlega betur í stakk búin til þess að takast á við kraftminni krankleika, líkaminn hafi meira mótstöðuþrek í sólskini og hlýindum heldur en í dimmunni, kuldanum og rokinu á haustin. Hvort tveggja inniheldur örugglega ýmis sannleikskorn. Enn ein kenning er að algengt sé að rakastig á íslenskum heimilum sé svo lágt að það stuðli að heilsutjóni. Og svo má ekki gleyma því að skammdegið sjálft ýtir líklega enn frekar undir slappleika þjóðarinnar—og það ýkist vitaskuld vegna þeirrar undarlegu ráðstöfunar okkar að stilla klukkuna ekki eftir gangi sólarinnar heldur meintum viðskiptahagsmunum flugfélags og óskum áhugafólks um golfíþróttina. En haustflensurnar verða auðvitað ekkert skemmtilegri þótt maður komist til botns í að skilja þær. Það er hins vegar margt sem bendir til þess að það sé engin sérstök ástæða til þess að skammast sín fyrir að vera illa upplagður á veturna. Langt frameftir öldum tíðkaðist ekki á Íslandi að vinna nema allra átaksminnstu innivinnu yfir hörðustu vetrarmánuðina.Misskilinn hetjuskapur Það er líklega rétt að taka fram að engin læknisfræðimenntun býr að baki þeim kenningum sem hér hefur verið tæpt á og eru þær mjög umdeildar, jafnvel inni á mínu eigin heimili. En eflaust eru fleiri að velta þessu ástandi fyrir sér nú þegar þjóðin er meira og minna öll byrjuð að finna fyrir einhverjum einkennum skammdegisins. Fólk flettir upp á internetinu hvort hægt sé að taka of stóra skammta af D-vítamíni, lýsi er hellt í gegnum trekt ofan í fjölskyldumeðlimi, ýmiss konar remedíur úr íslenskum fjallajurtum eru keyptar dýrum dómum í apótekum og bruddar dögum saman, saltlausnum er sprautað upp í stíflaðar nasir, verkjalyf með kirsuberjabragði eru leyst upp í heitu vatni, koníak er drukkið úr mjólkurglösum í lækningaskyni og fólk flækist á milli heitra og kaldra potta og blautra og þurra gufuklefa. Almennt er það eflaust fyrir bestu að bíta á jaxlinn og halda sínu striki, nema hinn valkosturinn sé að stökkva upp í flugvél og dveljast á Tenerife í nokkra daga. Hins vegar hlýtur það að vera umhugsunarefni þegar það krefst einhvers konar lyfjainngrips hjá fólki að komast í gegnum vinnuvikurnar hvort betur sé heima setið en af stað farið. Læknar virðast nefnilega flestir á því að besta meðalið við slappleika og sleni sé einfaldlega að hlusta á það sem líkaminn er að reyna að öskra á mann. Að taka frekar nokkra daga í sæmilegri ró heima hjá sér og ná sér að fullu frekar en að berjast í margar vikur eða mánuði á hálfum hraða, með samanbitna kjálka og stíflað nef, smitandi allt í kringum sig og afkastandi litlu. Stundum felst mesta harkan í því að bíta á jaxlinn og sætta sig við að maður þurfi að jafna sig en ekki í að rjúka af stað í misskildum hetjuskap til þess eins að slá svo aftur niður í næstu lægð.
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun
Skoðun Uppbyggileg réttvísi (e. Restorative Justice) Kristín Skjaldardóttir,Þóra Sigríður Einarsdóttir skrifar
Skoðun „Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir skrifar
Skoðun Ungt fólk, hvatningar til að nýta kosningarétt sinn og að mynda sér eigin skoðun Elmar Ægir Eysteinsson skrifar
Skoðun Hver er stefna Viðreisnar í heilbrigðismálum og hvernig virkar hún í praksis? Sigurrós Huldudóttir skrifar
Skoðun Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Plan í heilbrigðis- og öldrunarmálum - þjóðarátak í umönnun eldra fólks Árni Rúnar Þorvaldsson skrifar
„Öllum er fkn drull, haltu kjafti“ Bríet Bragadóttir,Hjördís Lára D. Ingólfsdóttir,Kristjana Anna Dagnýjardóttir Skoðun
Hvernig getum við gert Ísland að eftirsóttum stað fyrir barnafjölskyldur? Birgitta Sigurðardóttir Skoðun