Bítum á jaxlinn Þórlindur Kjartansson skrifar 9. nóvember 2018 07:00 Nú er runninn upp á Íslandi tími slens og sljóleika, hæsi og hósta, vægra höfuðverkja og morgunstíflaðra öndunarfæra. Þetta er tíminn þar sem fáir komast á fætur nema með miklum herkjum fyrir ýmiss konar kvillum, stífleika og verkjum. Haustlægðirnar bera ekki aðeins með sér umhleypinga, hvassviðri, slyddu og slor heldur ýmiss konar máttleysi, þunglyndi, pestir og hor. Það er á þessum árstíma sem fjöldinn allur af fólki horfir með tregablöndnum augum til himins og sér fugla og flugvélar á leiðinni suður til heitari svæða, og finnst hlutskipti sitt vera lítið annað en hörmungarhokur, þreyta og mæða.Með farfuglunum Þegar maður les um velmegandi stéttir fyrri alda, hvort sem þær voru á Íslandi eða í Norður-Evrópu, þá er ekki óalgengt að sjá að fólk hafi við hvert tækifæri flúið undan naprasta vetrarveðrinu. Þá var talað um að „dveljast sér til heilsubótar og hressingar“ á einhverjum suðrænum sæluslóðum þar sem sólin skein og vínið flóði á meðan hjarnskjöldur lá yfir heimahögunum og lífið þar í algjörum vetrardróma. Á Íslandi hefur það víst færst í vöxt að þeir sem geta hefji sig til lofts með farfuglunum og dveljist í lengri eða skemmri tíma á suðlægari slóðum þar sem bæði verðlag og veðurfar er skaplegra en hér heima. En ekki eru allir svo lánsamir. Flest erum við dæmd til þess að berjast í gegnum nokkra bylji á vetri hverjum, sitja inni og hlusta á óveðrin berja á gluggunum og þurrka horið úr treflum barnanna þegar þau koma heim eftir að hafa verið úti að leika sér í rauðrar-viðvörunar-veðri.Kvefskilningur Ýmsar kenningar eru á sveimi um af hverju fólk fær frekar kvefpestir á veturna heldur en sumrin. Ein er sú að þegar skólarnir byrja á haustin þá virki það eins og ein allsherjar útihátíð fyrir veirur og sýkla, sem stökkvi á milli barna og berist þannig inn á heimili og svo út á vinnustaði. Önnur kenning er sú að á sumrin séum við einfaldlega betur í stakk búin til þess að takast á við kraftminni krankleika, líkaminn hafi meira mótstöðuþrek í sólskini og hlýindum heldur en í dimmunni, kuldanum og rokinu á haustin. Hvort tveggja inniheldur örugglega ýmis sannleikskorn. Enn ein kenning er að algengt sé að rakastig á íslenskum heimilum sé svo lágt að það stuðli að heilsutjóni. Og svo má ekki gleyma því að skammdegið sjálft ýtir líklega enn frekar undir slappleika þjóðarinnar—og það ýkist vitaskuld vegna þeirrar undarlegu ráðstöfunar okkar að stilla klukkuna ekki eftir gangi sólarinnar heldur meintum viðskiptahagsmunum flugfélags og óskum áhugafólks um golfíþróttina. En haustflensurnar verða auðvitað ekkert skemmtilegri þótt maður komist til botns í að skilja þær. Það er hins vegar margt sem bendir til þess að það sé engin sérstök ástæða til þess að skammast sín fyrir að vera illa upplagður á veturna. Langt frameftir öldum tíðkaðist ekki á Íslandi að vinna nema allra átaksminnstu innivinnu yfir hörðustu vetrarmánuðina.Misskilinn hetjuskapur Það er líklega rétt að taka fram að engin læknisfræðimenntun býr að baki þeim kenningum sem hér hefur verið tæpt á og eru þær mjög umdeildar, jafnvel inni á mínu eigin heimili. En eflaust eru fleiri að velta þessu ástandi fyrir sér nú þegar þjóðin er meira og minna öll byrjuð að finna fyrir einhverjum einkennum skammdegisins. Fólk flettir upp á internetinu hvort hægt sé að taka of stóra skammta af D-vítamíni, lýsi er hellt í gegnum trekt ofan í fjölskyldumeðlimi, ýmiss konar remedíur úr íslenskum fjallajurtum eru keyptar dýrum dómum í apótekum og bruddar dögum saman, saltlausnum er sprautað upp í stíflaðar nasir, verkjalyf með kirsuberjabragði eru leyst upp í heitu vatni, koníak er drukkið úr mjólkurglösum í lækningaskyni og fólk flækist á milli heitra og kaldra potta og blautra og þurra gufuklefa. Almennt er það eflaust fyrir bestu að bíta á jaxlinn og halda sínu striki, nema hinn valkosturinn sé að stökkva upp í flugvél og dveljast á Tenerife í nokkra daga. Hins vegar hlýtur það að vera umhugsunarefni þegar það krefst einhvers konar lyfjainngrips hjá fólki að komast í gegnum vinnuvikurnar hvort betur sé heima setið en af stað farið. Læknar virðast nefnilega flestir á því að besta meðalið við slappleika og sleni sé einfaldlega að hlusta á það sem líkaminn er að reyna að öskra á mann. Að taka frekar nokkra daga í sæmilegri ró heima hjá sér og ná sér að fullu frekar en að berjast í margar vikur eða mánuði á hálfum hraða, með samanbitna kjálka og stíflað nef, smitandi allt í kringum sig og afkastandi litlu. Stundum felst mesta harkan í því að bíta á jaxlinn og sætta sig við að maður þurfi að jafna sig en ekki í að rjúka af stað í misskildum hetjuskap til þess eins að slá svo aftur niður í næstu lægð. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Þórlindur Kjartansson Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen Skoðun Skoðun Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir skrifar Skoðun Lýst eftir afstöðu Viðreisnar til ríkisstyrkja Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Vegferð menntunar Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Sjá meira
Nú er runninn upp á Íslandi tími slens og sljóleika, hæsi og hósta, vægra höfuðverkja og morgunstíflaðra öndunarfæra. Þetta er tíminn þar sem fáir komast á fætur nema með miklum herkjum fyrir ýmiss konar kvillum, stífleika og verkjum. Haustlægðirnar bera ekki aðeins með sér umhleypinga, hvassviðri, slyddu og slor heldur ýmiss konar máttleysi, þunglyndi, pestir og hor. Það er á þessum árstíma sem fjöldinn allur af fólki horfir með tregablöndnum augum til himins og sér fugla og flugvélar á leiðinni suður til heitari svæða, og finnst hlutskipti sitt vera lítið annað en hörmungarhokur, þreyta og mæða.Með farfuglunum Þegar maður les um velmegandi stéttir fyrri alda, hvort sem þær voru á Íslandi eða í Norður-Evrópu, þá er ekki óalgengt að sjá að fólk hafi við hvert tækifæri flúið undan naprasta vetrarveðrinu. Þá var talað um að „dveljast sér til heilsubótar og hressingar“ á einhverjum suðrænum sæluslóðum þar sem sólin skein og vínið flóði á meðan hjarnskjöldur lá yfir heimahögunum og lífið þar í algjörum vetrardróma. Á Íslandi hefur það víst færst í vöxt að þeir sem geta hefji sig til lofts með farfuglunum og dveljist í lengri eða skemmri tíma á suðlægari slóðum þar sem bæði verðlag og veðurfar er skaplegra en hér heima. En ekki eru allir svo lánsamir. Flest erum við dæmd til þess að berjast í gegnum nokkra bylji á vetri hverjum, sitja inni og hlusta á óveðrin berja á gluggunum og þurrka horið úr treflum barnanna þegar þau koma heim eftir að hafa verið úti að leika sér í rauðrar-viðvörunar-veðri.Kvefskilningur Ýmsar kenningar eru á sveimi um af hverju fólk fær frekar kvefpestir á veturna heldur en sumrin. Ein er sú að þegar skólarnir byrja á haustin þá virki það eins og ein allsherjar útihátíð fyrir veirur og sýkla, sem stökkvi á milli barna og berist þannig inn á heimili og svo út á vinnustaði. Önnur kenning er sú að á sumrin séum við einfaldlega betur í stakk búin til þess að takast á við kraftminni krankleika, líkaminn hafi meira mótstöðuþrek í sólskini og hlýindum heldur en í dimmunni, kuldanum og rokinu á haustin. Hvort tveggja inniheldur örugglega ýmis sannleikskorn. Enn ein kenning er að algengt sé að rakastig á íslenskum heimilum sé svo lágt að það stuðli að heilsutjóni. Og svo má ekki gleyma því að skammdegið sjálft ýtir líklega enn frekar undir slappleika þjóðarinnar—og það ýkist vitaskuld vegna þeirrar undarlegu ráðstöfunar okkar að stilla klukkuna ekki eftir gangi sólarinnar heldur meintum viðskiptahagsmunum flugfélags og óskum áhugafólks um golfíþróttina. En haustflensurnar verða auðvitað ekkert skemmtilegri þótt maður komist til botns í að skilja þær. Það er hins vegar margt sem bendir til þess að það sé engin sérstök ástæða til þess að skammast sín fyrir að vera illa upplagður á veturna. Langt frameftir öldum tíðkaðist ekki á Íslandi að vinna nema allra átaksminnstu innivinnu yfir hörðustu vetrarmánuðina.Misskilinn hetjuskapur Það er líklega rétt að taka fram að engin læknisfræðimenntun býr að baki þeim kenningum sem hér hefur verið tæpt á og eru þær mjög umdeildar, jafnvel inni á mínu eigin heimili. En eflaust eru fleiri að velta þessu ástandi fyrir sér nú þegar þjóðin er meira og minna öll byrjuð að finna fyrir einhverjum einkennum skammdegisins. Fólk flettir upp á internetinu hvort hægt sé að taka of stóra skammta af D-vítamíni, lýsi er hellt í gegnum trekt ofan í fjölskyldumeðlimi, ýmiss konar remedíur úr íslenskum fjallajurtum eru keyptar dýrum dómum í apótekum og bruddar dögum saman, saltlausnum er sprautað upp í stíflaðar nasir, verkjalyf með kirsuberjabragði eru leyst upp í heitu vatni, koníak er drukkið úr mjólkurglösum í lækningaskyni og fólk flækist á milli heitra og kaldra potta og blautra og þurra gufuklefa. Almennt er það eflaust fyrir bestu að bíta á jaxlinn og halda sínu striki, nema hinn valkosturinn sé að stökkva upp í flugvél og dveljast á Tenerife í nokkra daga. Hins vegar hlýtur það að vera umhugsunarefni þegar það krefst einhvers konar lyfjainngrips hjá fólki að komast í gegnum vinnuvikurnar hvort betur sé heima setið en af stað farið. Læknar virðast nefnilega flestir á því að besta meðalið við slappleika og sleni sé einfaldlega að hlusta á það sem líkaminn er að reyna að öskra á mann. Að taka frekar nokkra daga í sæmilegri ró heima hjá sér og ná sér að fullu frekar en að berjast í margar vikur eða mánuði á hálfum hraða, með samanbitna kjálka og stíflað nef, smitandi allt í kringum sig og afkastandi litlu. Stundum felst mesta harkan í því að bíta á jaxlinn og sætta sig við að maður þurfi að jafna sig en ekki í að rjúka af stað í misskildum hetjuskap til þess eins að slá svo aftur niður í næstu lægð.
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun