Uppboðsleiðin er framfaraskref Kristinn H. Gunnarsson skrifar 31. ágúst 2016 13:31 Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristinn H. Gunnarsson Mest lesið Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir Skoðun Halldór 25.10.2025 Halldór Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson Skoðun Skoðun Skoðun Þetta er ekki tölfræði, heldu líf fólks Sandra B. Franks skrifar Skoðun Stjórnmálaklækir og hræsni Salvör Gullbrá Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Samfélag sem stendur saman Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Er biðin á enda? Halla Thoroddsen skrifar Skoðun Lífsstílsvísindi og breytingaskeiðið Harpa Lind Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Hærri skattar á ferðamenn draga úr tekjum ríkissjóðs Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Ég þarf ekki að læra íslensku til að búa hérna Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Ósýnilegu bjargráð lögreglumannsins Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Óttast Þorgerður úrskurð EFTA-dómstólsins? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Jafnréttisþjóðin sem gleymdi dansinum Brogan Davison,Pétur Ármannsson skrifar Skoðun Hver er að væla? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Tár, kvár og kvennafrídagurinn Kristína Ösp Steinke skrifar Skoðun Skattaæfingar tengdar landbúnaðarstarfsemi Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Konan - Vinnan - Kjörin í 40 ár Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar Skoðun Íslenskur her og íslensk leyniþjónusta Steingrímur Jónsson skrifar Skoðun Er jafnrétti fyrir allar? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Ættu konur að fara í háskólanám? Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Íris Björk Ágústsdóttir skrifar Skoðun Enn einn dagur í baráttunni Ásta F. Flosadóttir skrifar Skoðun Verðmætasköpunarlaust haust Jón Gunnarsson skrifar Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar Skoðun Krafan sem kvennahreyfingin gleymdi Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Einfaldar lausnir á vaxtamálavanda bankanna Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er sköpun í skólastarfi? Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Afglæpavæðing veðmála Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Gleðilegan kvennafrídag og gleðilegt kvennaár Helena Hafþórsdóttir O’Connor skrifar Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar Sjá meira
Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk.
Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Skoðun Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Rangfærslur og hræðsluáróður meirihluta sveitarstjórnar Grímsnes- og Grafningshrepps í nafni lýðræðis Ragna Ívarsdóttir,Guðrún Margrét Njálsdóttir,Þröstur Sverrisson skrifar
Skoðun Enginn grunnur fyrir nýju starfsleyfi Ísteka Rósa Líf Darradóttir,Guðrún Scheving Thorsteinsson skrifar
Skoðun Börn geta ekki beðið – krefjumst tafarlausra aðgerða! Elín H. Hinriksdóttir,Bóas Valdórsson,Árný Ingvarsdóttir,,Anna Lára Steindal,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Sættum okkur ekki við óbreytt ástand - tillögur Sjálfstæðisflokksins um úrbætur Diljá Mist Einarsdóttir skrifar
Skoðun Sterkara námslánakerfi – raunveruleg framför fyrir námsmenn París Anna Bergmann,Sigurður Kári Harðarson skrifar
Allt á einum stað – framtíð stafrænnar þjónustu ríkis og sveitarfélaga Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun