Uppboðsleiðin er framfaraskref Kristinn H. Gunnarsson skrifar 31. ágúst 2016 13:31 Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristinn H. Gunnarsson Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Enn á ný blossar upp umræða um stjórn fiskveiða í aðdraganda alþingiskosninga.Þetta mál hefur allt frá kosningunum 1991 verið eldfimt þjóðfélagsmál. Óréttlætið og ósanngirnin vegna ótímabundinnar úthlutun réttinda til þess nytja fiskistofna við landið til fyrirframvalinna útgerðarfyrirtækja birtist hverjum sem hefur opin augun eftir að framsalið var leyft. Í réttindunum eru mikil verðmæti, raunar miklu meiri en nokkur útgerðarmaður hefur unnið til. Úthlutunin sem staðið hefur í grundvallaratriðum óbreytt frá 1990 færir litlum hluta landsmanna endurgjaldlaust lengi vel en svo endurgjaldslítið auðlindaarðinn, sem er 35 – 40 milljarða króna árlega. Með ótímabundinni úthlutun getur útgerðarmaður innleyst með sölu aflaheimilda uppsafnaðan hagnað 20 – 30 ár fram í tímann. Í því ljósi verða verðmætin sem eru undir vegna framsalsins 20-30 sinnum árlegur auðlindaarðurinn. Sem dæmi þá myndi 1% af kvótanum skila 350 – 400 milljónum króna árlega í beinan hagnað og með varanlegri sölu kvótans gæti söluverðið verið 7 – 9,5 milljarðar króna sé miðað við lægri töluna, en 8 – 12 milljarðar króna sé tekið mið af hærri tölunni. Það nær auðvitað ekki nokkurri átt að öll þess miklu verðmæti séu færð einum aðila málsins, útgerðinni, en öllum hinum er gefið langt nef og þeir fá ekkert. Þeir sem beinlínis verða fyrir beinu fjárhagslegu tjóni vegna viðskiptanna verða að bera það bótalaust. Af þessu sökum logar stöðugt eldur undir kvótakerfinu og hann mun alltaf blossa upp þegar kosið er um þjóðfélagsmálin. Upphafsúthlutunin 1990 er vandinn Vandinn liggur í úthlutuninni. Úthlutunarkerfið sjálft er ranglátt í grunninn. Það gat gengið að miða úthlutun hvers árs við fortíðina, veiði fyrri ára, þegar einungis var úthlutað veiðirétti til skamms tíma. En þegar framsalið var leyft og samtímis úthlutað ótímabundið varð grundvallabreyting. Eftir það var verð veiðiheimilda miðað við framtíðartekjumöguleika en ekki við veiðar í fortíðinni. Með framsalinu hvarf söguleg viðmiðun úthlutunarinnar. Þá átti að loka gömlu úthlutuninni og byrja upp á nýtt. Það er óumflýjanleg staðreynd. Það verður á endanum að gera. Fræðimenn eru mjög á þessari skoðun og þjóðin er sama sinnis. Innköllun og endurúthlutun veiðiheimilda nýtur yfirburðastuðnings hjá almenningi samkvæmt könnunum sem gerðar hafa verið. Það eru stjórnmálaflokkarnir sem hafa brugðist í þessu máli, hver á fætur öðrum bæði til hægri og vinstri. En almenningur hefur skýra sýn og veit hvað gera þarf. Það vantar stjórnmálamenn sem þora þegar á reynir að fylgja leiðsögninni.Uppboðsskilmálarnir eru lausninEðlilega er spurn: hvaða leið á að fara við endurúthlutun. Svarið er skýrt og afdráttarlaust og stutt fræðilegum rökum: uppboðsleið. Það á að bjóða kvótann upp eftir skýrum almennum reglum þar sem jafnræðis er gætt milli bjóðenda. Það tryggir sanngirni og réttlæti. Uppboðsleiðin er þekkt og gagnreynd. Hún hefur verið notið við ráðstöfun á verðmætum réttindum eins og fjarskiptarásum og flugrekstrarleyfum. Eins hefur hún gefist vel við val á verktökum við framkvæmdir eða þjónustu. Kosturinn er jafnræðið og hagstætt verð fyrir ríkið. Hvað varðar kvótann þá munu bjóðendurnir, þ.e. útgerðarmennirnir ákvarða verðið með eigin tilboðum. Það er mikill kostur. Eðlilega er spurt hvort hinir stóru í útgerðinni muni ekki hirða allan kvótann? Svarið við því er að það ræðst einfaldlega af útboðsskilmálum. Það er hægt að láta hrakspárnar um ofsasamþjöppun rætast. En það er hægt að láta útboð takast vel ef vilji stendur til þess. Bent hefur verið á að mikilvægt sé að koma í veg fyrir ólöglegt samráð bjóðenda og að tryggja nægilega þátttöku. Ef þessi atriði eru ekki í lagi er hætt við að útboð takist illa. Eðlilegir útboðsskilmálar á Íslandi væru að dreifa veiðiheimildum eftir fiskimiðum og fiskitegundum. Það yrði líklega skynsamlegt að skipta veiðiheimildunum eftir skipaflokkum. Það væri hægt að ná fram félagslegum og byggðalegum markmiðum í gegnum útboðsskilmálana. Leyfi til veiða á tilteknum miðum gæti verið bundin ákveðnu landsvæði. Með því að takmarka leigutímann og hafa hann frá einu ári upp í nokkur ár myndi verðið á veiðiheimildunum lækka frá því sem nú er og þannig yrði bundin fjárfesting vegna kvótans lægri og fjármagnskostnaður einnig. Fleiri myndu geta boðið í. Andvirði uppboðsins, gjaldið sem greitt yrði fyrir veiðiréttindin gæti verið greitt að einhverju leyti eða að miklu leyti eftir á við sölu á fiskinum. Og auðvitað á að skipta tekjunum af uppboðunum milli ríkis og landsvæða. Uppboðsleiðin leysir þau vandamál sem núverandi kvótakerfi er stöðugt að búa til þjóðinni til skelfingar og armæðu. Uppboðsleiðin tryggir eignarhald ríkisins, samkeppni, jafnræði milli bjóðenda og milli aðila í sjávarútvegi. Hún tryggir einnig markaðsverð fyrir veiðiheimildirnar og sanngjarna dreifingu auðlindaarðsins og ekki hvað síst þá tryggja skynsamlegir uppboðsskilmálar að íslenskt þjóðfélag muni þróast sem samfélag þar sem verður jafn réttur til tækifæra og hver maður getur um frjálst höfuð strokið og þarf ekki að lúta kúgun og ofurvaldi fámenns hóps sem að óbreyttu mun sölsa undir sig auð og völd í þjóðfélaginu út yfir öll eðlileg mörk.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun