Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir Árni Sigurðsson skrifar 5. september 2025 07:30 (í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Árni Sigurðsson Mest lesið Halldór 4.10.2025 Halldór Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
(í litlu landi er vont að vera langrækinn) Í íslenskum barnamenningararfi eru „Dýrin í Hálsaskógi“ tákn um hvernig ólíkir hagsmunir, ólík dýr og ólík sjónarmið þurfa að læra að lifa saman í sama skógi. Þessi myndlíking á sér djúpa skírskotun til samfélags okkar í dag. Ísland er lítið land, samfélagið er smátt í sniðum, og því verður sárara en ella þegar reiði, gremja og hatursorðræða fær að grafa undan trausti og samstöðu. Vaxandi eitur í umræðunni: Mannréttindasérfræðingar Sameinuðu þjóðanna hafa nýlega varað við því að hatursorðræða og rangfærslur hafi tekið að sækja í sig veðrið hér á landi, einkum á netinu. Þar verða innflytjendur, trúar- og kynþáttaminnihlutahópar og hinsegin fólk oft skotspónn. Þrátt fyrir jákvæðan orðstír Íslands á sviði jafnréttis hefur innleiðing aðgerðaáætlunar stjórnvalda gegn hatursorðræðu dregist úr hömlu og mörg tólin sem til þurfa vantar enn í framkvæmd. Í litlu samfélagi, þar sem allir þekkja alla, magnast áhrif orða: Hatursorðræða sem birtist í litlum lokuðum hóp á netinu getur á örskotsstundu gert aðila útskúfaðan í vinnu, nágrenni eða skóla. Það er vont að vera langrækinn – en það er enn verra að leyfa slíkum meinum að festa sig í sessi. Litla landið sem stórt prófverkefni: Ísland hefur löngum státað af samstöðu þegar á reynir. Við þekkjum það úr sögunni: Þjóð sem safnaðist saman um að beisla orku, byggja upp velferð og sækja fram í menningu. En sú saga minnir okkur líka á hve brothætt jafnvægið er. Smæðin þýðir að lítils háttar skautun getur haft stór áhrif. Það er því ekki valkostur að sitja hjá – samfélagið sjálft krefst þess að við rísum gegn hatri, jafnvel í smæstu mynd þess. Hvað er til ráða? Ábyrgð á netinu: Félagsmiðlar og vefsamfélög þurfa að taka ábyrgð og stöðva hatursorðræðu, ekki fela sig á bak við hugmyndina um að „öllum sé heimilt að segja allt“. Stjórnsýsla og lög: Brýnt er að hrinda í framkvæmd aðgerðaáætlun stjórnvalda frá 2023 og tryggja fjármagn og úrræði. Lög án framkvæmdar eru aðeins tómar línur á blaði. Grasrótarstarf: Samtök eins og Samtökin ’78 sýna hvernig minnihlutahópar geta staðið vörð um eigin rétt og skapað skjól fyrir þá sem verða fyrir aðkasti. Slíkt starf þarf styrk og viðurkenningu. Fræðsla og menning: Skólar, fjölmiðlar og leiklistarhópar ættu að nota kraft sagna – jafnvel barnaleikrita eins og „Dýrin í Hálsaskógi“ – til að minna á gildi vináttu, fjölbreytni og sameiginlegs skógar. Sýnileg samstaða: Smáar, áþreifanlegar athafnir – hvort sem það eru viðburðir, sameiginlegar yfirlýsingar eða opinberar athafnir – geta sýnt að samfélagið stendur saman gegn hatri. Samheldni í stað sérstöðu: Í litlu landi er vont að vera langrækinn. Við höfum ekki efni á því að viðhalda deilum, fordómum eða langrækni sem dregur úr möguleikum fólks til að tilheyra. Eins og í skóginum í Hálsaskógi er hver og einn hluti af heildinni. Þegar eitt dýr verður útskúfað veikist allt vistkerfið. Öll dýrin í skóginum eiga að vera vinir. Það er ekki barnaleg hugsjón – það er samfélagsleg nauðsyn. Höfundur er fyrrverandi framkvæmdastjóri Stjórnunarfélags Íslands.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman Skoðun