Ég er íslensk – en samt séð sem eitthvað annað Sóley Lóa Smáradóttir skrifar 30. ágúst 2025 21:02 Ég er uppalin á Íslandi. Ég tala íslensku, borða kleinur með ömmu, klæðist lopapeysum og borða slátur. Móðurmál mitt er íslenska og ég tala jafn góða íslensku og hver annar unglingur fæddur á Íslandi 2007, jafnvel betri þar sem foreldrar mínir eru eldri en foreldrar flestra vina minna. En fólk hugsar ekki út í þetta og hrósar mér fyrir hvað ég tala góða íslensku. Fólk talar ekki með húðinni. Þegar fólk sér mig er augljóst að ég er ekki innfæddur mjólkurhvítur Íslendingur. Ég stend alltaf út úr hópnum vegna húðlitar míns. En það er ekkert annað sem aðgreinir mig frá innfæddum Íslendingum. Þegar ég var yngri átti ég erfitt með að skilja hvers vegna fólk talaði ekki beint við mig. Fólk spurði pabba hvort ég væri dóttir hans. Mér fannst það auðvitað skrítin spurning, hvort ég væri dóttir pabba míns. Eftir því sem ég varð eldri fór ég að átta mig á hvað fólk var að hugsa. Það var að hugsa um húðlit. Þegar ég var átta ára var ég í Melabúðinni og var þar sökuð fyrir stuld. Ég hafði sótt súkkulaði og hélt á því niður með síðunni. Eldri kona kom að mér og ásakaði mig um að ætla að stela súkkulaðinu. Hún sagðist ætla að láta afgreiðslufólkið vita ef ég skilaði ekki súkkulaðistykkinu á sinn stað. Ég labbaði undrandi til pabba og sagði honum frá þessu. Pabbi bað mig um að benda sér á konuna en þá var hún farin úr búðinni. Ég var tólf ára þegar ég fór fyrst ein í strætó. Ég skildi aldrei afhverju ég var sótt í skóla og tómstundir og afhverju ég mætti ekki bara taka strætó með vinum mínum eftir skóla. Eða fara ein. Ég spurði sjálfan mig hvað gerði mig svona ólíka öðrum að það þyrfti alltaf auka lag af öryggi í kringum mig. Af hverju mátti ég ekki bara vera eins og frjáls manneskja? Þegar ég var sex ára fór ég mikið í sund með ömmu minni. Þegar við fórum ofan í heita pottinn ríghélt amma utan um mig eins og til að passa að enginn myndi ræna mér. Ég skildi ekki afhverju. Afhverju voru öll þessi augu á mér? Af hverju fannst fólki ég eitthvað öðruvísi en hinir krakkarnir sem voru með ömmum sínum í heita pottinum? Þegar ég var sjö ára fluttum við til Parísar. Ég var stressuð að byrja í nýjum skóla, mér fannst ég vera alein og hjálparlaus. Fyrsta skóladaginn stóð ég ein á skólalóðinni og virti fyrir mér fjölbreytileikann. Hann var alls staðar. Ég sá krakka sem voru frá öllum heimshornum og engin var að glápa á annan vegna húðlitar. Ég fann að yfir mig færðist ró, vitandi að ég stæði ekki út úr eins og raunin var á Íslandi. Í París stóð ég ekki út úr eins og bólgin þumall vegna þess að ég var öðruvísi á litinn. Þegar ég heyri rætt um rasisma eða fordóma legg ég alltaf við hlustir þar sem mér finnst ég skilja báðar hliðar á peningnum. Ég er fædd í Afríku en uppalin á Íslandi. Ég upplifi mig því talsvert meiri Íslending en Afríkubúa. Ég er dökk að utan en mjólkurhvít að innan. Þegar rætt er um rasisma í fjölmiðlum hef ég tekið eftir að það er oftast rætt við eldra hvítt íslenskt fólk. Afhverju er ekki talað við okkur? Fólk sem hefur raunverulega fundið fyrir rasisma. Afhverju er ekki talað við okkur krakkana. Finnst fjölmiðlafólki við vera of ung og ekki nógu klár til að tala okkar eigin mál? Fordómar eru oft hljóðlátir Það sem margir skilja ekki, og kannski vilja ekki sjá, er að fordómar á Íslandi eru oft ekki háværir. Þeir birtast ekki sem hróp, heldur sem þögn. Fordómar birtast sem augnaráð sem segir: Þú ert ekki héðan. Sem spurningar eins og: Hvaðan ertu í alvörunni? Þótt þetta sé sagt með brosi, þá særir það samt. Ég hef verið kölluð ljótum nöfnum. Ég hef verið útilokuð úr hópum. Ég hef séð kennara og fullorðna brosa pínlega í stað þess að grípa inn í þegar ráðist er að mér með uppnefnum. Ég hef þurft að útskýra, afsaka og milda sársaukann sem ég finn en ber ekki ábyrgð á. Ég hef séð fólk verða vandræðalegt þegar ég segi rasismi, eins og það að nefna orðið rasismi sé verra en að upplifa rasisma. Hversu mikið þarf ég að gefa af mér til þess að vera samþykkt? Á ég einhvern stað, og hvar þá? Ég er fædd í apríl 2007 í Tógó, litlu, mjóu en löngu landi í Vestur Afríku. Ég kom til Íslands sama ár, daginn fyrir Þorláksmessu. Ég fór síðast til Tógó í desember í fyrra. Ég hafði lengi suðað í foreldrum mínum að fá að fara, en ég hafði ekki farið til Tógó síðan ég var sjö ára. Ég þekkti í raun engan Í Tógó. Ég hafði aldrei búið þar. Vildi ég bara komast í frið? Að losna undan augum sem horfa á mig? Að fá að falla inn í hópinn? Í fyrra voru tíu ár frá síðustu ferð minni til heimalandsins. Ég hugsaði mikið áður en ég fór. Verð ég samþykkt? Er ég meiri Tógólísa en Íslendingur þótt ég hafi aldrei búið í Tógó? Er einhver staður fyrir mig í samfélaginu úti? Er einhver staður fyrir mig í öðru hvoru samfélaginu, og þá í hvoru? Í Tógó var tekið konunglega á móti mér. Engin glápti á mig. Ég skar mig alls ekki út úr vegna húðlitar. Ég var eins og hver önnur manneskja. Mamma fékk hins vegar að finna fyrir því hvernig augu dæmdu og störðu á hana, eins og hún væri vera af annarri plánetu. Alveg eins og hefur verið gert við mig allt mitt líf. Þegar ég var yngri fannst mér mjög skrítið þegar ég sá fólk með dökkan húðlit. Ég er eina manneskjan í ættinni sem er með dökka húð þannig að ég hef alltaf verið umkringd hvítu fólki. Ég hef þurft að gefa mikið af mér til þess að eignast stað og status í íslensku samfélagi. Ég hef þurft að leggja mig meira fram og tala hærra til þess að koma mínu í gegn. Hvers vegna er það? Rasismi er lærð hegðun Þegar ég var yngri átti ég auðvelt með að eignast vini. Krakkarnir horfðu undarlega á mig en komu upp að mér og spurðu hvaðan ég væri. Ég sagðist koma frá Afríku og málið var dautt. Engin læti, engin ljót orð, engin rasismi. Því eldri sem ég varð því meira finn ég fyrir rasisma. Ég held að samfélagsmiðlarnir hafi mikil áhrif. Krakkar á öllum aldri eru inn á þessum miðlum án þess að foreldrar fylgist með. Ég held að fólk og yfirvöld séu ekki tilbúin að taka á þessu máli og líti því undan, vilji ekki vita hvað þarna fer fram. Þess vegna skrifa ég þessa grein, í von um að fólk staldri við og lesi. Ég vona að fólk opni augun fyrir hvað er að gerast í samfélaginu okkar og átti sig á að það þurfi að gera eitthvað í því. Þegar ég skrifa niður pælingar mínar finnst mér ég vera að öskra út í tómið, finnst sem enginn sé tilbúinn að bregðast við. Mér finnst fólk vera hrætt við að standa með mikilvægum málefnum. Hrætt við að vera dæmt af samfélaginu. En ástandið breytist ekki nema við höfum kjark til að breyta því. Höfundur er átján ára menntaskólanemi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kynþáttafordómar Börn og uppeldi Innflytjendamál Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
Ég er uppalin á Íslandi. Ég tala íslensku, borða kleinur með ömmu, klæðist lopapeysum og borða slátur. Móðurmál mitt er íslenska og ég tala jafn góða íslensku og hver annar unglingur fæddur á Íslandi 2007, jafnvel betri þar sem foreldrar mínir eru eldri en foreldrar flestra vina minna. En fólk hugsar ekki út í þetta og hrósar mér fyrir hvað ég tala góða íslensku. Fólk talar ekki með húðinni. Þegar fólk sér mig er augljóst að ég er ekki innfæddur mjólkurhvítur Íslendingur. Ég stend alltaf út úr hópnum vegna húðlitar míns. En það er ekkert annað sem aðgreinir mig frá innfæddum Íslendingum. Þegar ég var yngri átti ég erfitt með að skilja hvers vegna fólk talaði ekki beint við mig. Fólk spurði pabba hvort ég væri dóttir hans. Mér fannst það auðvitað skrítin spurning, hvort ég væri dóttir pabba míns. Eftir því sem ég varð eldri fór ég að átta mig á hvað fólk var að hugsa. Það var að hugsa um húðlit. Þegar ég var átta ára var ég í Melabúðinni og var þar sökuð fyrir stuld. Ég hafði sótt súkkulaði og hélt á því niður með síðunni. Eldri kona kom að mér og ásakaði mig um að ætla að stela súkkulaðinu. Hún sagðist ætla að láta afgreiðslufólkið vita ef ég skilaði ekki súkkulaðistykkinu á sinn stað. Ég labbaði undrandi til pabba og sagði honum frá þessu. Pabbi bað mig um að benda sér á konuna en þá var hún farin úr búðinni. Ég var tólf ára þegar ég fór fyrst ein í strætó. Ég skildi aldrei afhverju ég var sótt í skóla og tómstundir og afhverju ég mætti ekki bara taka strætó með vinum mínum eftir skóla. Eða fara ein. Ég spurði sjálfan mig hvað gerði mig svona ólíka öðrum að það þyrfti alltaf auka lag af öryggi í kringum mig. Af hverju mátti ég ekki bara vera eins og frjáls manneskja? Þegar ég var sex ára fór ég mikið í sund með ömmu minni. Þegar við fórum ofan í heita pottinn ríghélt amma utan um mig eins og til að passa að enginn myndi ræna mér. Ég skildi ekki afhverju. Afhverju voru öll þessi augu á mér? Af hverju fannst fólki ég eitthvað öðruvísi en hinir krakkarnir sem voru með ömmum sínum í heita pottinum? Þegar ég var sjö ára fluttum við til Parísar. Ég var stressuð að byrja í nýjum skóla, mér fannst ég vera alein og hjálparlaus. Fyrsta skóladaginn stóð ég ein á skólalóðinni og virti fyrir mér fjölbreytileikann. Hann var alls staðar. Ég sá krakka sem voru frá öllum heimshornum og engin var að glápa á annan vegna húðlitar. Ég fann að yfir mig færðist ró, vitandi að ég stæði ekki út úr eins og raunin var á Íslandi. Í París stóð ég ekki út úr eins og bólgin þumall vegna þess að ég var öðruvísi á litinn. Þegar ég heyri rætt um rasisma eða fordóma legg ég alltaf við hlustir þar sem mér finnst ég skilja báðar hliðar á peningnum. Ég er fædd í Afríku en uppalin á Íslandi. Ég upplifi mig því talsvert meiri Íslending en Afríkubúa. Ég er dökk að utan en mjólkurhvít að innan. Þegar rætt er um rasisma í fjölmiðlum hef ég tekið eftir að það er oftast rætt við eldra hvítt íslenskt fólk. Afhverju er ekki talað við okkur? Fólk sem hefur raunverulega fundið fyrir rasisma. Afhverju er ekki talað við okkur krakkana. Finnst fjölmiðlafólki við vera of ung og ekki nógu klár til að tala okkar eigin mál? Fordómar eru oft hljóðlátir Það sem margir skilja ekki, og kannski vilja ekki sjá, er að fordómar á Íslandi eru oft ekki háværir. Þeir birtast ekki sem hróp, heldur sem þögn. Fordómar birtast sem augnaráð sem segir: Þú ert ekki héðan. Sem spurningar eins og: Hvaðan ertu í alvörunni? Þótt þetta sé sagt með brosi, þá særir það samt. Ég hef verið kölluð ljótum nöfnum. Ég hef verið útilokuð úr hópum. Ég hef séð kennara og fullorðna brosa pínlega í stað þess að grípa inn í þegar ráðist er að mér með uppnefnum. Ég hef þurft að útskýra, afsaka og milda sársaukann sem ég finn en ber ekki ábyrgð á. Ég hef séð fólk verða vandræðalegt þegar ég segi rasismi, eins og það að nefna orðið rasismi sé verra en að upplifa rasisma. Hversu mikið þarf ég að gefa af mér til þess að vera samþykkt? Á ég einhvern stað, og hvar þá? Ég er fædd í apríl 2007 í Tógó, litlu, mjóu en löngu landi í Vestur Afríku. Ég kom til Íslands sama ár, daginn fyrir Þorláksmessu. Ég fór síðast til Tógó í desember í fyrra. Ég hafði lengi suðað í foreldrum mínum að fá að fara, en ég hafði ekki farið til Tógó síðan ég var sjö ára. Ég þekkti í raun engan Í Tógó. Ég hafði aldrei búið þar. Vildi ég bara komast í frið? Að losna undan augum sem horfa á mig? Að fá að falla inn í hópinn? Í fyrra voru tíu ár frá síðustu ferð minni til heimalandsins. Ég hugsaði mikið áður en ég fór. Verð ég samþykkt? Er ég meiri Tógólísa en Íslendingur þótt ég hafi aldrei búið í Tógó? Er einhver staður fyrir mig í samfélaginu úti? Er einhver staður fyrir mig í öðru hvoru samfélaginu, og þá í hvoru? Í Tógó var tekið konunglega á móti mér. Engin glápti á mig. Ég skar mig alls ekki út úr vegna húðlitar. Ég var eins og hver önnur manneskja. Mamma fékk hins vegar að finna fyrir því hvernig augu dæmdu og störðu á hana, eins og hún væri vera af annarri plánetu. Alveg eins og hefur verið gert við mig allt mitt líf. Þegar ég var yngri fannst mér mjög skrítið þegar ég sá fólk með dökkan húðlit. Ég er eina manneskjan í ættinni sem er með dökka húð þannig að ég hef alltaf verið umkringd hvítu fólki. Ég hef þurft að gefa mikið af mér til þess að eignast stað og status í íslensku samfélagi. Ég hef þurft að leggja mig meira fram og tala hærra til þess að koma mínu í gegn. Hvers vegna er það? Rasismi er lærð hegðun Þegar ég var yngri átti ég auðvelt með að eignast vini. Krakkarnir horfðu undarlega á mig en komu upp að mér og spurðu hvaðan ég væri. Ég sagðist koma frá Afríku og málið var dautt. Engin læti, engin ljót orð, engin rasismi. Því eldri sem ég varð því meira finn ég fyrir rasisma. Ég held að samfélagsmiðlarnir hafi mikil áhrif. Krakkar á öllum aldri eru inn á þessum miðlum án þess að foreldrar fylgist með. Ég held að fólk og yfirvöld séu ekki tilbúin að taka á þessu máli og líti því undan, vilji ekki vita hvað þarna fer fram. Þess vegna skrifa ég þessa grein, í von um að fólk staldri við og lesi. Ég vona að fólk opni augun fyrir hvað er að gerast í samfélaginu okkar og átti sig á að það þurfi að gera eitthvað í því. Þegar ég skrifa niður pælingar mínar finnst mér ég vera að öskra út í tómið, finnst sem enginn sé tilbúinn að bregðast við. Mér finnst fólk vera hrætt við að standa með mikilvægum málefnum. Hrætt við að vera dæmt af samfélaginu. En ástandið breytist ekki nema við höfum kjark til að breyta því. Höfundur er átján ára menntaskólanemi.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun