Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson skrifar 19. ágúst 2025 11:00 Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigvaldi Einarsson Mest lesið Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Á hvorum endanum viljum við byrja að skera af? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Sjá meira
Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Líf eftir afplánun – þegar stuðningur gerir frelsið raunverulegt Steinunn Ósk Óskarsdóttir skrifar
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir Skoðun