Gervigreind er ekki sannleiksvél – en við getum gert svörin traustari Sigvaldi Einarsson skrifar 19. ágúst 2025 11:00 Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sigvaldi Einarsson Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Skoðun Áfram gakk – með kerfisgalla í bakpokanum Harpa Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Til þeirra sem fagna Doktornum! Kristján Freyr Halldórsson skrifar Skoðun Skuldin við úthverfin Jóhanna Dýrunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar Sjá meira
Brynjólfur Þorvarðsson hefur rétt fyrir sér að gervigreind kolfellur þegar hún er notuð í einföldu spjalli: hún gleymir, ruglar og býr jafnvel til. En lausnin er ekki að afskrifa tæknina – heldur að nota hana í réttum ham og með vönduðum spurningum. Þannig verður hún ekki uppspunasmiðja, heldur traustur aðstoðarmaður. Í nýlegri grein á Vísi gagnrýndi Brynjólfur GPT-5 fyrir að geta ekki svarað einföldum spurningum eins og hverjir væru ráðherrar í ríkisstjórn Íslands. Það er rétt: svör gervigreindar geta innihaldið villur. En með skýru verklagi og smá kunnáttu í spurnarforritun er hægt að gera svörin mun traustari. Hverjir eru „hamirnir“ í gervigreind? Mikilvægt er að almenningur viti að svörin ráðast mjög af því í hvaða ham gervigreindin er notuð: Spjallhamur (chat mode): Byggir á innri minni líkansins. Oft úrelt og ótraust. Leitarhamur (search mode): Nýtir rauntímaleit í opinberum gögnum á netinu. Djúprannsóknarhamur (deep research mode): Fer dýpra, safnar heimildum, ber saman gögn og athugar samræmi. 👉 Ef við viljum fá traust svör, eigum við að nota leit eða djúprannsóknarham – ekki eingöngu spjallham. Hvað er spurnarforritun? „Spurnarforritun“ (prompting) er listin að spyrja rétt.Þetta er í raun „forritun með orðum“: hvernig þú setur upp spurninguna ræður gæðum svarsins. Léleg spurning: „Hverjir eru ráðherrar?“ Góð spurning: „Teldu upp alla ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025 samkvæmt opinberum gögnum Stjórnarráðsins. Settu hlekk í heimild.“ Fyrirmyndar-prompt sem þú getur prófað Ef þú vilt prófa gervigreind í leitarham geturðu sett upp spurninguna á eftirfarandi hátt: Hlutverk: Þú ert staðreyndagreiningaraðili.Verkefni: Teldu upp núverandi ráðherra í ríkisstjórn Íslands miðað við 17. ágúst 2025.Reglur: Byggðu eingöngu á opinberum heimildum (t.d. Stjórnarráðið). Fyrir hvert nafn skal fylgja beint textabrot úr heimild og hlekkur í uppruna. Ef engin sönnun finnst skal svara með orðinu „Óvíst“. Fjöldi ráðherra í svarinu verður að stemma við fjölda í heimildinni. Niðurstaða Gervigreind er ekki sannleiksvél. Hún getur búið til sannfærandi en röng svör. En með: réttum ham (leit eða djúprannsókn), vandaðri spurnarforritun, og gagnrýnni hugsun, getum við fengið svör sem standast próf sannleikans. Lokaáskorun til lesenda Spurðu þig næst þegar þú notar gervigreind: „Í hvaða ham er hún núna?“ og „Hvernig er spurningin mín orðuð?“Prófaðu síðan að nota fyrirmyndar-promptið hér að ofan. Þú munt sjá muninn – og upplifa hvernig gervigreind getur breyst úr hættulegri uppspunasmiðju í traustan aðstoðarmann. Þessi grein er skrifuð í gervigreind en ekki af gervigreind – á því er mikill munur. Höfundur er gervigreindarfræðingur.
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar
Skoðun Málgögn og gervigreind Steinþór Steingrímsson,Einar Freyr Sigurðsson,Helga Hilmisdóttir skrifar