Úthlutun Matvælasjóðs Fjóla Einarsdóttir skrifar 14. júní 2025 10:00 Ég sem fædd og alin upp á Íslandi hef skilning á því að fiskurinn í sjónum kringum Íslandsstrendur var og er okkar auðlind. Ég sem bóndadóttir úr afskekktum en guðdómlega fallegum dal í Skagafirði skil sjálfbærni, nýtni og hversu mikilvægur búskapur hefur verið og er íslensku þjóðinni. Ég skil líka kvótakerfið. Ég skil háskólaumhverfið, bæði sem nemandi, kennari og starfsmaður á háskólaskrifstofu. Mest af öllu skil ég samt stöðu þeirra sem minnst mega sín í samfélaginu því ég hef alla mína starfsævi unnið með og fyrir fólk sem þarf á okkur að halda sem samfélagi – á neyðartímum, í virkni og aðlögun fólks frá stríðshrjáðum löndum. Ég hef rannsakað og búið í Afríku þar sem ég sjálf var ekki í “sápukúlu Afríku stjórnvalda eða ferðamanna” heldur lifði á meðal heimamanna og upplifði rafmagnsleysi, matar- og vatnsskort. 100 lítra vatnsgjöf í Afríku frá heimamönnum eftir átta daga vatnsleysi er stærsta gjöf sem ég hef fengið í lífinu. Vatnið er dýrmætt og hef ég borið vatn úr ísilögðum bæjarlæknum í ærnar þegar allt fraus í fjárhúsunum sem lítil stúlka í frosthörkum. Þið vitið sem þekkið og finnið örugglega enn fyrir kuldanum þegar vatnið sullaðist niður stígvélin og fraus þar meðan þið báruð hverja fötuna á eftir annarri í fjárhúsin. Ég hef lært og upplifað allskonar. Ég ber virðingu fyrir að fólk sé allskonar og hafi mismunandi áhugamál og þarfir. Fjölbreytni er mikilvæg til þess að samfélag virki sem best fyrir alla. Minnsta kosti. Það er margt sem ég skil en ég hef engan skilning á því að stórfyrirtæki með milljarða tekjur á mánuði sæki um styrki í samkeppnissjóði nýsköpunarfyrirtækja. Fyrir mér er það eins og að fjármálaráðherra myndi standa í röðinni hjá Fjölskylduhjálp að þiggja matargjöf. Sem hann myndi auðvitað aldrei gera og Fjölskylduhjálp myndi auðvitað ekki taka hann framfyrir röðina og rétta honum poka af nauðsynjum. Því þau eru að hjálpa þeim sem minnst mega sín. Þetta er samt að raungerast í okkar samfélagi þegar kemur að umsókn styrkja til hins opinbera og er ég bókstaflega í áfalli yfir því. Bæði vegna þess að stórfyrirtæki dirfist að fara í röðina og enn frekar yfir því að þau eru kölluð fram fyrir í röðinni. Ráðherrar skrifa undir styrki og veita þá. Þeir eru því ábyrgir á framkvæmd stjórnsýslunnar. Potturinn er víða brotinn og skarinn ofan af mjöllinni bráðinn en hér er ég að tala um Matvælasjóð Íslands með sína fjóru flokka og skökku tölfræði úthlutunar. Nú hef ég sjálf ekki greint alla flokka sjóðsins til hins ítrasta eftir seinustu úthlutun en vona að með þessum skrifum að einhver taki það að sér. Frumkvöðlar í matvælaframleiðslu lögðu á sig umsóknarskrif nú í ár sem eru svipaðar og BA ritgerðir háskólanna til þess að falast eftir einhverjum hluta af tæpum 500 milljónum sem Atvinnumálaráðuneytið var að úthluta þetta árið. Margir hefðu getað sleppt þessari vinnu því í krónum talið eru það stórfyrirtækin og Matís eða þau fyrirtæki sem eru í samstarfi við Matís sem taka flestu krónurnar úr sjóðnum. Látið ekki blekkjast yfir tölfræðinni sem fylgir úthlutuninni, horfið á krónurnar sem úthlutað er. Hjá Matvælasjóð eru fjórir flokkar: Báran (3 milljónir sem hægt er að sækja um), Afurð (þar sem hæsti styrkurinn er 30 milljónir), Keldan (rannsóknir þar sem hæsti styrkur er einnig 30 milljónir) og Fjársjóður (30 milljónir hæsti styrkur). Líkt og sést í fljótu bragði eru flokkarnir mismunandi og því ætti auðvitað að gera tölfræði fyrir hvern flokk um sig. Atvinnuvegaráðuneytið gerir aftur á móti heildar tölfræði fyrir alla þessa flokka til að fegra úthlutunina og þar sem flestir fá litla styrki úr Bárunni hljómar tölfræðin eins og ríkið sé að útdeila þessum styrkjum til litla mannsins sem er að berjast í sinni frumkvöðvla starfssemi. Það er þó alrangt kæru lesendur og þegar vel er rýnt sést firring sjóðsins í öllu sínu veldi. Já og okkar allra því þessi sjóður er sex ára gamall og mótmæli hafa verið lágvær og við sem þjóðfélag bara leyft þessu að fljóta svona. Sem er bagalegt fyrir litlu nýsköpunarfyrirtækin að horfa upp á. 24 verkefni sóttu um í mikilvægasta flokkinn hjá Matvælasjóð að mínu mati - Afurð. 18 verkefni fengu synjun eða 75% umsækjenda í þessum flokk. Úhlutað var 134.344.133 krónum til aðeins sex fyrirtækja – þar af 54,4 milljónum til tveggja stórfyrirtækja sem eru með marga milljarða á milli handanna ár hvert. Af þessum sex verkefnum sem hlutu náð afurðar flokksins þetta árið fóru 83,33 % styrkjanna til verkefna á höfuðborgarsvæðinu en aðeins eitt fyrirtæki á landsbyggðinni fékk styrk úr þessum flokk í ár eða Ísfélagið í Vestmannaeyjum. Sömu viku og Ísfélagið fékk styrk var það að frumsýna nokkurra milljarða króna skip svo styrkurinn var sennilega ekki hápunktur vikunnar. Hjá flestum af litlu fyrirtækjunum hefði vilyrði um styrk verið fagnaðarefni ársins og seinustu ára ef af því er að spyrja. Ég spyr mig ekki aðeins að því af hverju það hallar svona á landsbyggðina í afurðar flokknum þetta árið heldur af hverju fór svona stór hluti af fjármagni úr flokknum til stórfyrirtækja? 21 verkefni í flokki Bárunnar hjá Matvælasjóð fengu samtals 60.446.619 kr. eða rétt yfir þá upphæð sem tvö milljarða fyrirtæki fengu hjá Afurð þetta árið. Tölfræði sjóðsins er ekki í krónutölum um hvernig skiptingin var til nýstofnaða fyrirtækja, lítilla fyrirtækja, meðal stórra fyrirtækja, stórra fyrirtækja og stofnana. Þegar litið er á tölfræðina sem ráðuneytið setti út hljómar þetta ekki svona. Þar kemur fram að aðeins 3% stórfyrirtækja fengu styrk þetta árið en þá er verið að meina af öllum styrktum verkefnum sama hvaða upphæð verkefnið fékk. Tölfræðin sem þau færa okkur er svo skökk og það hallar á bæði landsbyggðina og litlu fyrirtækin þegar litið er í krónur. Krónur er það sem skiptir máli. Ef við viljum breytingar þurfum við að breyta þessu. Skömmin er auðvitað hjá Atvinnumálaráðuneytinu að millifæra krónurnar úr sjóðnum til risa fyrirtækjanna og mata ranga tölfræði í okkur en skömmin er einnig hjá stórfyrirtækjunum að taka aurana frá litlum nýsköpunarfyrirtækjum sem eru að berjast í bökkum á hávaxtatímum auralaus með aðeins hugsjón sína að vopni. Nú vonast ég til þess að samkeppnissjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki séu sjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki en ekki tækifæri fyrir fyrsta hlutafélag Íslands og fyrirtæki á sama kaliberi að soga fé til sín. Ráðherra ætti auðvitað ekki að skrifa undir og úthluta. Stjórnsýslan ætti auðvitað að vanda sig meira og fagráð að fá betri leiðbeiningar. Ráðherra viðreisnar er betri en þetta og fyrsta hlutafélag Íslands er betra en þetta. Hin stórfyrirtækin sem hafa tekið fé úr Matvælasjóð Íslands eru líka betri en þetta. Réttlætiskennd mín er margbrotin eftir þessa úthlutun Matvælasjóðs og nú þurfum við sem þjóð að rétta af vanda stjórnsýslunnar með ábendingum og aðhaldi. Ég er að benda á misferlið í kringum Matvælasjóð og vona að það stuðli að breytingum. Ég vona líka að þið sem eruð með verkefni sem var hafnað en ætlað er að skapi verðmæti til langs tíma haldið áfram þrátt fyrir þetta hreðjarspark sjóðsins í ár sem og seinustu ár. Það ætla ég minnsta kosti að gera. Höfundur er smáframleiðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fjóla Einarsdóttir Matvælaframleiðsla Nýsköpun Mest lesið Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Ég sem fædd og alin upp á Íslandi hef skilning á því að fiskurinn í sjónum kringum Íslandsstrendur var og er okkar auðlind. Ég sem bóndadóttir úr afskekktum en guðdómlega fallegum dal í Skagafirði skil sjálfbærni, nýtni og hversu mikilvægur búskapur hefur verið og er íslensku þjóðinni. Ég skil líka kvótakerfið. Ég skil háskólaumhverfið, bæði sem nemandi, kennari og starfsmaður á háskólaskrifstofu. Mest af öllu skil ég samt stöðu þeirra sem minnst mega sín í samfélaginu því ég hef alla mína starfsævi unnið með og fyrir fólk sem þarf á okkur að halda sem samfélagi – á neyðartímum, í virkni og aðlögun fólks frá stríðshrjáðum löndum. Ég hef rannsakað og búið í Afríku þar sem ég sjálf var ekki í “sápukúlu Afríku stjórnvalda eða ferðamanna” heldur lifði á meðal heimamanna og upplifði rafmagnsleysi, matar- og vatnsskort. 100 lítra vatnsgjöf í Afríku frá heimamönnum eftir átta daga vatnsleysi er stærsta gjöf sem ég hef fengið í lífinu. Vatnið er dýrmætt og hef ég borið vatn úr ísilögðum bæjarlæknum í ærnar þegar allt fraus í fjárhúsunum sem lítil stúlka í frosthörkum. Þið vitið sem þekkið og finnið örugglega enn fyrir kuldanum þegar vatnið sullaðist niður stígvélin og fraus þar meðan þið báruð hverja fötuna á eftir annarri í fjárhúsin. Ég hef lært og upplifað allskonar. Ég ber virðingu fyrir að fólk sé allskonar og hafi mismunandi áhugamál og þarfir. Fjölbreytni er mikilvæg til þess að samfélag virki sem best fyrir alla. Minnsta kosti. Það er margt sem ég skil en ég hef engan skilning á því að stórfyrirtæki með milljarða tekjur á mánuði sæki um styrki í samkeppnissjóði nýsköpunarfyrirtækja. Fyrir mér er það eins og að fjármálaráðherra myndi standa í röðinni hjá Fjölskylduhjálp að þiggja matargjöf. Sem hann myndi auðvitað aldrei gera og Fjölskylduhjálp myndi auðvitað ekki taka hann framfyrir röðina og rétta honum poka af nauðsynjum. Því þau eru að hjálpa þeim sem minnst mega sín. Þetta er samt að raungerast í okkar samfélagi þegar kemur að umsókn styrkja til hins opinbera og er ég bókstaflega í áfalli yfir því. Bæði vegna þess að stórfyrirtæki dirfist að fara í röðina og enn frekar yfir því að þau eru kölluð fram fyrir í röðinni. Ráðherrar skrifa undir styrki og veita þá. Þeir eru því ábyrgir á framkvæmd stjórnsýslunnar. Potturinn er víða brotinn og skarinn ofan af mjöllinni bráðinn en hér er ég að tala um Matvælasjóð Íslands með sína fjóru flokka og skökku tölfræði úthlutunar. Nú hef ég sjálf ekki greint alla flokka sjóðsins til hins ítrasta eftir seinustu úthlutun en vona að með þessum skrifum að einhver taki það að sér. Frumkvöðlar í matvælaframleiðslu lögðu á sig umsóknarskrif nú í ár sem eru svipaðar og BA ritgerðir háskólanna til þess að falast eftir einhverjum hluta af tæpum 500 milljónum sem Atvinnumálaráðuneytið var að úthluta þetta árið. Margir hefðu getað sleppt þessari vinnu því í krónum talið eru það stórfyrirtækin og Matís eða þau fyrirtæki sem eru í samstarfi við Matís sem taka flestu krónurnar úr sjóðnum. Látið ekki blekkjast yfir tölfræðinni sem fylgir úthlutuninni, horfið á krónurnar sem úthlutað er. Hjá Matvælasjóð eru fjórir flokkar: Báran (3 milljónir sem hægt er að sækja um), Afurð (þar sem hæsti styrkurinn er 30 milljónir), Keldan (rannsóknir þar sem hæsti styrkur er einnig 30 milljónir) og Fjársjóður (30 milljónir hæsti styrkur). Líkt og sést í fljótu bragði eru flokkarnir mismunandi og því ætti auðvitað að gera tölfræði fyrir hvern flokk um sig. Atvinnuvegaráðuneytið gerir aftur á móti heildar tölfræði fyrir alla þessa flokka til að fegra úthlutunina og þar sem flestir fá litla styrki úr Bárunni hljómar tölfræðin eins og ríkið sé að útdeila þessum styrkjum til litla mannsins sem er að berjast í sinni frumkvöðvla starfssemi. Það er þó alrangt kæru lesendur og þegar vel er rýnt sést firring sjóðsins í öllu sínu veldi. Já og okkar allra því þessi sjóður er sex ára gamall og mótmæli hafa verið lágvær og við sem þjóðfélag bara leyft þessu að fljóta svona. Sem er bagalegt fyrir litlu nýsköpunarfyrirtækin að horfa upp á. 24 verkefni sóttu um í mikilvægasta flokkinn hjá Matvælasjóð að mínu mati - Afurð. 18 verkefni fengu synjun eða 75% umsækjenda í þessum flokk. Úhlutað var 134.344.133 krónum til aðeins sex fyrirtækja – þar af 54,4 milljónum til tveggja stórfyrirtækja sem eru með marga milljarða á milli handanna ár hvert. Af þessum sex verkefnum sem hlutu náð afurðar flokksins þetta árið fóru 83,33 % styrkjanna til verkefna á höfuðborgarsvæðinu en aðeins eitt fyrirtæki á landsbyggðinni fékk styrk úr þessum flokk í ár eða Ísfélagið í Vestmannaeyjum. Sömu viku og Ísfélagið fékk styrk var það að frumsýna nokkurra milljarða króna skip svo styrkurinn var sennilega ekki hápunktur vikunnar. Hjá flestum af litlu fyrirtækjunum hefði vilyrði um styrk verið fagnaðarefni ársins og seinustu ára ef af því er að spyrja. Ég spyr mig ekki aðeins að því af hverju það hallar svona á landsbyggðina í afurðar flokknum þetta árið heldur af hverju fór svona stór hluti af fjármagni úr flokknum til stórfyrirtækja? 21 verkefni í flokki Bárunnar hjá Matvælasjóð fengu samtals 60.446.619 kr. eða rétt yfir þá upphæð sem tvö milljarða fyrirtæki fengu hjá Afurð þetta árið. Tölfræði sjóðsins er ekki í krónutölum um hvernig skiptingin var til nýstofnaða fyrirtækja, lítilla fyrirtækja, meðal stórra fyrirtækja, stórra fyrirtækja og stofnana. Þegar litið er á tölfræðina sem ráðuneytið setti út hljómar þetta ekki svona. Þar kemur fram að aðeins 3% stórfyrirtækja fengu styrk þetta árið en þá er verið að meina af öllum styrktum verkefnum sama hvaða upphæð verkefnið fékk. Tölfræðin sem þau færa okkur er svo skökk og það hallar á bæði landsbyggðina og litlu fyrirtækin þegar litið er í krónur. Krónur er það sem skiptir máli. Ef við viljum breytingar þurfum við að breyta þessu. Skömmin er auðvitað hjá Atvinnumálaráðuneytinu að millifæra krónurnar úr sjóðnum til risa fyrirtækjanna og mata ranga tölfræði í okkur en skömmin er einnig hjá stórfyrirtækjunum að taka aurana frá litlum nýsköpunarfyrirtækjum sem eru að berjast í bökkum á hávaxtatímum auralaus með aðeins hugsjón sína að vopni. Nú vonast ég til þess að samkeppnissjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki séu sjóðir fyrir lítil nýsköpunarfyrirtæki en ekki tækifæri fyrir fyrsta hlutafélag Íslands og fyrirtæki á sama kaliberi að soga fé til sín. Ráðherra ætti auðvitað ekki að skrifa undir og úthluta. Stjórnsýslan ætti auðvitað að vanda sig meira og fagráð að fá betri leiðbeiningar. Ráðherra viðreisnar er betri en þetta og fyrsta hlutafélag Íslands er betra en þetta. Hin stórfyrirtækin sem hafa tekið fé úr Matvælasjóð Íslands eru líka betri en þetta. Réttlætiskennd mín er margbrotin eftir þessa úthlutun Matvælasjóðs og nú þurfum við sem þjóð að rétta af vanda stjórnsýslunnar með ábendingum og aðhaldi. Ég er að benda á misferlið í kringum Matvælasjóð og vona að það stuðli að breytingum. Ég vona líka að þið sem eruð með verkefni sem var hafnað en ætlað er að skapi verðmæti til langs tíma haldið áfram þrátt fyrir þetta hreðjarspark sjóðsins í ár sem og seinustu ár. Það ætla ég minnsta kosti að gera. Höfundur er smáframleiðandi.
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir Skoðun