„Vókið“ er dulbúin frestunarárátta Gabríel Dagur Valgeirsson skrifar 11. apríl 2025 21:31 Loksins! Loksins vekja fjölmiðlar máls á hugtakinu „vók“. Ekki svo að skilja að ég haldi því fram að orðið hafi ekki legið eins og hlussuleg mara yfir samfélagsumræðunni, eins og ósýnileg vofa sem bjó um sig í sameiginlegu hugskoti samfélagsins síðla árs 2012, en stígur ekki fram fyrr en nú og kynnir sig með nafni. Nei, engum yrði ágengt að neita því, enda á allt framangreint við um orðskrýpið „woke“. Það sem ég meina er að loksins eru álitsgjafarnir, sem hafa barist um skilgreiningarvaldið, beðnir að útskýra á mannamáli hvað „vók“ eiginlega þýðir, á opinberum vettvangi. Er það uppdiktaður merkimiði sem öfgaöfl hægristjórnmála klína á andstæðinga sína til að grafa undan þeim; eða lýsir það hinum réttnefndu krossförum smásmyglinnar, sem setja saklausa borgara á gapastokkinn fyrir hið minnsta feilspor? Er „vók“ lymskulegt verkfæri sem þarf að hrifsa úr höndum hægrimanna eða er það gunnfáni froðufellandi byltingarsinna sem eyra engu til að tryggja framgang hugmyndafræði sinnar? Þegar til kastanna kemur virðast bæði sjónarmiðin í senn hafa eitthvað og ekkert til síns máls. En hvernig stendur á því? Það er vegna þess að „vók“ er óþolandi og steingeld þrætubókarlist; óstöðvandi teygjutvist samfélagslegrar togstreitu. „Vók“ er værðarvoða; þægilegur hægindarstóll gáfumannsins sem málar sér sökudólg, sendir honum langt nef, og fnæsir yfir því að hann skuli standa í vegi fyrir heildstæðni samfélagsins. „Vók“ er umræða sem snýst upp í andhverfu sína og hindrar breytingarnar sem hún sjálf boðar. Enda hefur einhver alltaf – eins og heyrðist í Pallborðsumræðum Vísis fyrir skemmstu – vit á því að spyrja (og nú dramatísera ég orðalagið mjög án þess að skemma inntakið): „Af hverju erum við yfirhöfuð að tala um þetta útþynnta, óljósa og í eðlis sínu afvegaleiðandi orðskrýpi sem „vók“ er orðið?“. Það er ekki nema von að einhver spyrji... Af hverju mokum við okkur ekki upp úr þessum „vók“ skurði og tölum um málaflokka og breytingar sem hvíla á fólki, eins og húsnæðismál, eða efnahagsmál? En þar stendur hnífurinn í kúnni. Hvað ef það er vegna þess, að umræður um efnahags- og húsnæðismál – eða hvaðeina sem skiptir máli – eiga sér raunverulegan farveg og raunverulegar lausnir; öfugt við þá gegndarlusu þrætubókarlist sem sprettur af orðum eins og „vók“? Þegar rætt er um húsnæðismál er hægt að sammælast um að ráðast þurfi í frekari húsnæðisuppbyggingu til að koma málaflokknum á réttan kjöl. Þegar enn er spurt: „Hvernig ætlum við að bæta efnahaginn?“ Þá er því kannski svarað að ráðast þurfi í aukna verðmætasköpun. Í báðum tilfellum felst lausnin í því að yfirgefa löngu súrnað saumaklúbbsspjall og láta hendur standa fram úr ermum; með öðrum orðum, að gera eitthvað, en ekki bara að tala. Taumlaust tal er oft ekki til annars fallið en að slá á frest því sem þarfnast umsvifalausrar athygli. Liggur þá ekki í augum uppi að „vók“ er samfélagsleg frestunarárátta? Þessi „vók“ umræða líkist ofhugsunum kvíðasjúklins sem vegna röskunnar sinnar kemst ekki af stað með neitt og nýtur fyrir vikið ekki einnar skýrrar hugsunar um það hvert förinni er heitið; og þar með er förinni heitið í hring. Enda sjáum við að það er engum skýrleika til að dreifa um framtíð orðsins „vók“ eins og um efnahags- eða húsnæðismál; það er ekki einu sinni hægt að slá botni í skilgreiningu orðsins án þess að tvímæli séu í tafli; og ef menn sæju sóma sinn í því að hætta að vekja orðið aftur til lífsins þá væri það jarðsungið í eitt skipti fyrir öll. En hér virðast álitsgjafarnir eins hugfangnir af afturgöngum og dulspekingarnir eru af stjörnukukli sínu. Á meðan álitsgjafarnir dansa hvað hátílegast á gröfinni og fagna því að „vókið“ unnir „það“ sér engrar hvíldar! Lexían er einföld og hún er þessi: Orðræða þeirra sem eiga hlut að máli um „vók“ blossar ekki upp sem tímabært og frískandi mótvægi gegn sjúkleika sem allir sjá. Blessaðir álitsgjafarnir benda okkur ekki á undirliggjandi mein, ýmist sprottið úr hægri eða vinstri væng stjórnmálanna, eftir því hvern þú spyrð. Þeim er ekki hægt að líkja við sakleysislegt sjúkdómseinkenni, sem eins og þekkist, er vísbending líkamans um að sjúkleiki hafi einhvers staðar grafið um sig. Þvert á móti, álitsgjafarnir eru sjálfur sjúkdómurinn holdi klæddur. Sjúkdómurinn er þessi: Þegar maður stendur frammi fyrir samfélagi sem manni er fyrirmunað að breyta, en sér þó í hendi sér að breytinga er þörf, þá sjá sumir sér þann kost vænstann að sökkva sér á kaf í hugaróra hugmyndafræðinnar og stunda þar óþolandi þrætubókarlist – sem nær engri átt – um illa skilgreinda og innihaldslitla froðu eins og „vók“. Og jafnvel þótt hringavitleysan stefni til tómra vandræða og enginn mannlegur máttur fái hana stöðvað, þá er það engin hörmung – það er einmitt fegurðin í froðunni. Höfundur er heimspekinemi við HÍ Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jafnréttismál Mest lesið Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Lífeyrissjóðirnir og Íslandsbanki, hluthafafundur á mánudag Bolli Héðinsson skrifar Skoðun „Þegar arkitektinn fer á flug“ - opinber umræða á villigötum Eyrún Arnarsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðiskerfið þarf stjórnvöld með bein í nefinu Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Börn eru hvorki veiðigjöld né öryggis- og varnarmál Grímur Atlason skrifar Skoðun Í vörn gegn sjálfum sér? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mig langar að byggja heim með frið og umlykja með ást Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þjóðin stendur með sjúkraliðum Sandra B. Franks skrifar Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar Skoðun Ísland gjaldþrota vegna fatlaðs fólks? Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Veiðigjöld, gaslýsingar og valdníðsla Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Sniðgangan á Rapyd slær öll met Björn B. Björnsson skrifar Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar Skoðun Árið 2023 kemur aldrei aftur Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Trumpistar eru víða Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Sjá meira
Loksins! Loksins vekja fjölmiðlar máls á hugtakinu „vók“. Ekki svo að skilja að ég haldi því fram að orðið hafi ekki legið eins og hlussuleg mara yfir samfélagsumræðunni, eins og ósýnileg vofa sem bjó um sig í sameiginlegu hugskoti samfélagsins síðla árs 2012, en stígur ekki fram fyrr en nú og kynnir sig með nafni. Nei, engum yrði ágengt að neita því, enda á allt framangreint við um orðskrýpið „woke“. Það sem ég meina er að loksins eru álitsgjafarnir, sem hafa barist um skilgreiningarvaldið, beðnir að útskýra á mannamáli hvað „vók“ eiginlega þýðir, á opinberum vettvangi. Er það uppdiktaður merkimiði sem öfgaöfl hægristjórnmála klína á andstæðinga sína til að grafa undan þeim; eða lýsir það hinum réttnefndu krossförum smásmyglinnar, sem setja saklausa borgara á gapastokkinn fyrir hið minnsta feilspor? Er „vók“ lymskulegt verkfæri sem þarf að hrifsa úr höndum hægrimanna eða er það gunnfáni froðufellandi byltingarsinna sem eyra engu til að tryggja framgang hugmyndafræði sinnar? Þegar til kastanna kemur virðast bæði sjónarmiðin í senn hafa eitthvað og ekkert til síns máls. En hvernig stendur á því? Það er vegna þess að „vók“ er óþolandi og steingeld þrætubókarlist; óstöðvandi teygjutvist samfélagslegrar togstreitu. „Vók“ er værðarvoða; þægilegur hægindarstóll gáfumannsins sem málar sér sökudólg, sendir honum langt nef, og fnæsir yfir því að hann skuli standa í vegi fyrir heildstæðni samfélagsins. „Vók“ er umræða sem snýst upp í andhverfu sína og hindrar breytingarnar sem hún sjálf boðar. Enda hefur einhver alltaf – eins og heyrðist í Pallborðsumræðum Vísis fyrir skemmstu – vit á því að spyrja (og nú dramatísera ég orðalagið mjög án þess að skemma inntakið): „Af hverju erum við yfirhöfuð að tala um þetta útþynnta, óljósa og í eðlis sínu afvegaleiðandi orðskrýpi sem „vók“ er orðið?“. Það er ekki nema von að einhver spyrji... Af hverju mokum við okkur ekki upp úr þessum „vók“ skurði og tölum um málaflokka og breytingar sem hvíla á fólki, eins og húsnæðismál, eða efnahagsmál? En þar stendur hnífurinn í kúnni. Hvað ef það er vegna þess, að umræður um efnahags- og húsnæðismál – eða hvaðeina sem skiptir máli – eiga sér raunverulegan farveg og raunverulegar lausnir; öfugt við þá gegndarlusu þrætubókarlist sem sprettur af orðum eins og „vók“? Þegar rætt er um húsnæðismál er hægt að sammælast um að ráðast þurfi í frekari húsnæðisuppbyggingu til að koma málaflokknum á réttan kjöl. Þegar enn er spurt: „Hvernig ætlum við að bæta efnahaginn?“ Þá er því kannski svarað að ráðast þurfi í aukna verðmætasköpun. Í báðum tilfellum felst lausnin í því að yfirgefa löngu súrnað saumaklúbbsspjall og láta hendur standa fram úr ermum; með öðrum orðum, að gera eitthvað, en ekki bara að tala. Taumlaust tal er oft ekki til annars fallið en að slá á frest því sem þarfnast umsvifalausrar athygli. Liggur þá ekki í augum uppi að „vók“ er samfélagsleg frestunarárátta? Þessi „vók“ umræða líkist ofhugsunum kvíðasjúklins sem vegna röskunnar sinnar kemst ekki af stað með neitt og nýtur fyrir vikið ekki einnar skýrrar hugsunar um það hvert förinni er heitið; og þar með er förinni heitið í hring. Enda sjáum við að það er engum skýrleika til að dreifa um framtíð orðsins „vók“ eins og um efnahags- eða húsnæðismál; það er ekki einu sinni hægt að slá botni í skilgreiningu orðsins án þess að tvímæli séu í tafli; og ef menn sæju sóma sinn í því að hætta að vekja orðið aftur til lífsins þá væri það jarðsungið í eitt skipti fyrir öll. En hér virðast álitsgjafarnir eins hugfangnir af afturgöngum og dulspekingarnir eru af stjörnukukli sínu. Á meðan álitsgjafarnir dansa hvað hátílegast á gröfinni og fagna því að „vókið“ unnir „það“ sér engrar hvíldar! Lexían er einföld og hún er þessi: Orðræða þeirra sem eiga hlut að máli um „vók“ blossar ekki upp sem tímabært og frískandi mótvægi gegn sjúkleika sem allir sjá. Blessaðir álitsgjafarnir benda okkur ekki á undirliggjandi mein, ýmist sprottið úr hægri eða vinstri væng stjórnmálanna, eftir því hvern þú spyrð. Þeim er ekki hægt að líkja við sakleysislegt sjúkdómseinkenni, sem eins og þekkist, er vísbending líkamans um að sjúkleiki hafi einhvers staðar grafið um sig. Þvert á móti, álitsgjafarnir eru sjálfur sjúkdómurinn holdi klæddur. Sjúkdómurinn er þessi: Þegar maður stendur frammi fyrir samfélagi sem manni er fyrirmunað að breyta, en sér þó í hendi sér að breytinga er þörf, þá sjá sumir sér þann kost vænstann að sökkva sér á kaf í hugaróra hugmyndafræðinnar og stunda þar óþolandi þrætubókarlist – sem nær engri átt – um illa skilgreinda og innihaldslitla froðu eins og „vók“. Og jafnvel þótt hringavitleysan stefni til tómra vandræða og enginn mannlegur máttur fái hana stöðvað, þá er það engin hörmung – það er einmitt fegurðin í froðunni. Höfundur er heimspekinemi við HÍ
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun
Skoðun Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín skrifar
Skoðun Pólitískt hugrekki og pólitískt hugleysi: ólík stefna tveggja systurflokka Birgir Finnsson skrifar
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Vegið að íslenska lífeyriskerfinu Björgvin Jón Bjarnason,Þóra Eggertsdóttir,Halldór Kristinsson,Guðmundur Svavarsson,Elsa Björk Pétursdóttir,Jón Ólafur Halldórsson,Arnar Hjaltalín Skoðun