Ahimsa: Siðferði kjöts og innflytjendamála Rajan Parrikar skrifar 9. desember 2024 10:02 Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mest lesið Þegar skynjun ráðherra verður að lögum Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Kvartað yfir erlendum aðilum? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Frá torfkofum til tækifæra Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir Skoðun Ákall til forsætisráðherra - konur í skugga heilbrigðiskerfisins Auður Gestsdóttir Skoðun Frá lögreglunni yfir á geðdeildina Sigurður Árni Reynisson Skoðun Rétthafar framtíðarinnar Erna Mist Skoðun Börn og steinefnadrykkir: Yfirlýsing frá næringarfræðingum Hópur næringarfræðinga Skoðun Margar íslenskur Sigurjón Njarðarson Skoðun Þarf að hemja hina ofurríku? Fastir pennar Fámenn sveitarfélög eru öflug og vel rekin sveitarfélög Haraldur Þór Jónsson Skoðun Skoðun Skoðun Að klúðra með stæl í tilefni alþjóðlega Mistakadagsins Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kvartað yfir erlendum aðilum? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Þegar skynjun ráðherra verður að lögum Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Frá torfkofum til tækifæra Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Rétthafar framtíðarinnar Erna Mist skrifar Skoðun Er íslenskt samfélag barnvænt? Salvör Nordal skrifar Skoðun Ákall til forsætisráðherra - konur í skugga heilbrigðiskerfisins Auður Gestsdóttir skrifar Skoðun Fálmandi í myrkrinu? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Milljarðar af almannafé í rekstur Fjölskyldu- og húsdýragarðsins Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Göngudeild gigtar - með þér í liði! Pétur Jónsson skrifar Skoðun Börn og steinefnadrykkir: Yfirlýsing frá næringarfræðingum Hópur næringarfræðinga skrifar Skoðun Fámenn sveitarfélög eru öflug og vel rekin sveitarfélög Haraldur Þór Jónsson skrifar Skoðun Margar íslenskur Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Er Vegagerðin við völd á Íslandi? Gauti Kristmannsson,Lilja S. Jónsdóttir skrifar Skoðun Rannsókn lögreglunnar í Keflavík á Geirfinnsmálinu Valtýr Sigurðsson skrifar Skoðun Frá lögreglunni yfir á geðdeildina Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Lukkudagar lífsins Lóa Björk Ólafsdóttir skrifar Skoðun Framtíðin samkvæmt Geoffrey Hinton: Gervigreindin er að læra að sjá heiminn eins og við Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Heimsveldið má vera evrópskt Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Laxness, Njáll og Egill við góða heilsu í FÁ! Helgi Sæmundur Helgason skrifar Skoðun Hvað á Selfoss sameiginlegt með Róm, Berlín, Prag og París? Axel Sigurðsson skrifar Skoðun „Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Getur fólk með gigt látið drauma sína rætast? Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Sjá meira
Manneskjan erfir þær hefðir sem hún fæðist inn í. Hvort sem þær birtast í trúarbrögðum, matarvenjum eða félagslegum siðum, þá virðast þessar arfleifðir oft eðlilegar og sjálfsagðar, og flestir fylgja þeim eftir án mikillar yfirvegunar. Tökum Ísland sem dæmi—samfélag með djúpar rætur í kjötáti, þar sem neysla á kjöti er jafn eðlislæg og andardráttur. En nýleg umræða um hvalveiðar hefur sett spurningamerki við það sem margir telja grunnstoð íslenskrar menningar: veiðar á hvölum til matar. Ástæður þess að hætta að borða kjöt, eða takmarka neyslu þess verulega, eru margar og sannfærandi, þar sem heilsa er fremst í flokki. Láttu þig ekki blekkja af samfélagsmiðlaherferðum sem lofa kosti kjöts eða skammvinnum tískubylgjum eins og „kjötætumataræðinu.“ Áratuga rannsóknir sýna fram á skaðsemi rauðs og unnins kjöts, með tengslum við krabbamein, hjarta- og æðasjúkdóma og jafnvel sykursýki—mun frekar en sykurs vel þekkta tengingu við sykursýki. Aðeins meðvituð vanþekking getur afneitað þessum staðreyndum, þrátt fyrir stöðuga viðleitni kjötiðnaðarins til að hylma yfir þær. Á Vesturlöndum kemur mikið af andstöðu við hvalveiðar—djúpstæð hefð á Íslandi—og við kjötneyslu almennt frá ný-vegan hreyfingunni. Þótt ásetningur þeirra sé oft lofsverður geta aðferðir þeirra verið andstæður markmiðinu. Öfgafullar aðferðir sannfæra sjaldan; þær fæla fólk frá. Ef maður vill hvetja til breytinga verður maður að höfða til skynsemi, ekki þvinga fram vilja sinn. Ég skal þó fjarri því standa í vegi fyrir þeim sem kjósa að eyðileggja eigin heilsu. Það er fullveldisréttur þeirra! Von mín er einfaldlega að varpa ljósi á aðra leið. Ég vil nálgast þetta efni út frá sjónarhorni Ahimsa, hugtaks sem er að mestu óþekkt á Íslandi. Ahimsa á rætur sínar í sanskrít orðinu himsa, sem þýðir skaði eða meiðsli. Ahimsa er andstæða þess, og merkir meginregluna um að valda ekki skaða eða meiðslum. Þessi forna hindúahugmynd, sem einnig er mikilvæg í búddisma og jainisma, er hnitmiðuð í setningunni: Ahimsa Paramo Dharma—Að valda ekki skaða er æðsta Dharma. Ahimsa tengist náið kenningunni um Karma, siðferðislegu reikningsdæmi mannlegra gjörða, en stendur einnig sjálfstætt sem leiðarljós um siðferðilegt líferni. Í framkvæmd leggur Ahimsa áherslu á meginregluna um minnstan skaða. Þar sem viðurkennd er sú staðreynd að lífið krefst óhjákvæmilega einhverra skaða, hvetur hún til meðvitaðrar lágmörkunar. Mikilvægast er að þessi meginregla nær til allra skynverunda, ekki aðeins manna, og gerir samúð að eðlilegum fylgifiska Ahimsa. Ahimsa er langt frá því að vera stíf trúarleg boðun; hún myndar heimspekilegan grundvöll grænmetisfæðis í dharmískum hefðum. Ólíkt abrahamískum trúarbrögðum, sem byggja matarreglur á boðorðum frá guðdómi, eru dharmískar hefðir ekki „opinberaðar.“ Þær hafa hvorki einn spámann, eina bók né boðorð. Slíkir algjörir lögmálar geta einfaldlega ákvarðanatöku en bregðast oft við að taka tillit til flækjanna í raunveruleikanum. Hinir fornu indversku viskubrunnir sáu Ahimsa ekki sem óraunhæfa hugsjón heldur sem hagnýta, næma siðfræði. Frekar en að krefjast „engra skaða,“ boðar hún „minnstan skaða.“ Hugleiðum Ísland á fyrri tímum, þar sem lifun krafðist hvalveiða, sauðfjárslátrunar eða fiskveiða. Í landi þar sem matur var af skornum skammti samræmdist það að taka líf dýra samfélagsþörfum fullkomlega meginreglunni um Ahimsa. Það sem reglan krefst hins vegar er yfirvegun. Gjörðir sem eiga rætur í henni verða að spretta af nauðsyn, ekki þægindum eða nautnahyggju. Indverski keisarinn Ashoka gerði Ahimsa að opinberri stefnu á 3. öld f.Kr.—fyrsta skráða dæmið um ríki sem vefur samúð með dýrum inn í stjórnarhætti sína. Steinsteypt boðorð Ashoka, sem finnast víðsvegar um Indland, sýna samfélag sem leggur áherslu á siðferðilegan taumhald og velferð allra skynverunda. Þessi nálgun er í hrópandi andstöðu við nútíma ný-vegan hreyfingu, sem oft tekur upp ósveigjanlega afstöðu. Þó að samtök eins og PETA líti á sig sem brautryðjendur í réttindabaráttu dýra, þá er stefna Ashoka yfir 2000 árum á undan þeim. Þótt grænmetisfæði sé jaðartengt í vestrænni hugsun hafa áberandi hugsuðir lengi talað fyrir því. Pýþagóras á 6. öld f.Kr. fordæmdi neyslu dýra sem siðferðilega spillandi. Plútarkos spurði: „Hvernig geturðu spurt hvaða ástæða Pýþagóras hafði fyrir því að forðast kjöt?“ Öldum síðar lagði Jeremy Bentham áherslu á þjáningar frekar en skynsemi, og sagði að kjarni málsins væri ekki hvort dýr gætu hugsað, heldur hvort þau gætu þjáðst. Rétt skilin hefur Ahimsa kraft til að umbreyta manni í grundvallaratriðum. Hún er jafn áhrifamikil og hugleiðandi tónn möntru, fær um að endurskipuleggja hugmyndafræði manns og móta lífsviðhorf hans. Að tileinka sér Ahimsa er að ganga í gegnum djúpt umbreytingarferli—þú verður aldrei sami einstaklingurinn aftur. Meðal hindúa sem neyta kjöts leiðir reglan oft til hugleiðslu, sem að lokum verður að persónulegri vakningu. Algengt er að þeir sem eru á miðjum aldri og eldri yfirgefi kjötneyslu algjörlega, meðvitað skref frá nautnum skynfæra í átt að andlegum þroska. Ahimsa býður einnig sjónarhorn til að skoða innflytjendastefnu Íslands. Spár gefa til kynna að Íslendingar gætu orðið minnihluti í eigin landi innan nokkurra áratuga. Að leyfa stórfellda innflutning einstaklinga sem aðhyllast trúarbragð sem er fjandsamlegt íslenskum hefðum og gildum er ofbeldi gegn íslenskri fjölskyldu. Ahimsa, í þessu samhengi, styður vernd íslenskrar menningar og þjóðarvitundar sem réttmæta sjálfsvarnarstefnu. Hvort sem hún er beitt í matarvenjum eða varðveislu íslenskrar arfleifðar veitir Ahimsa siðferðislegan áttavita. Viskan leiðir okkur í átt að vali sem ýtir undir persónulegan þroska og varðveitir jafnvægi í heiminum sem við deilum saman. Höfundur fæddist í Goufylki Indlands, hlaut skaðmenntun í Bandaríkjunum og var endurbættur á Íslandi. Vefsetur hans er http://parrikar.com.
Skoðun Ákall til forsætisráðherra - konur í skugga heilbrigðiskerfisins Auður Gestsdóttir skrifar
Skoðun Milljarðar af almannafé í rekstur Fjölskyldu- og húsdýragarðsins Friðjón R. Friðjónsson skrifar
Skoðun Framtíðin samkvæmt Geoffrey Hinton: Gervigreindin er að læra að sjá heiminn eins og við Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun „Reykjavíkurleiðin“ – skref að sanngjarnara og stöðugra leikskólastarfi Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar