Aðgerðir í húsnæðismálum strax! Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar 1. nóvember 2024 12:01 Staðan á húsnæðismarkaði hér á landi er slæm. Framboð og eftirspurn fara ekki saman og fyrir vikið hefur fasteigna- og leiguverð rokið upp úr öllu valdi. Það er því ljóst að grípa þarf til aðgerða strax. Frá árinu 2013 hefur fjölskyldum fjölgað tvöfalt meira en íbúðum sem veldur ójafnvægi á fasteigna- og leiguverði. Tryggja þarf nægt framboð íbúða og auka jafnvægi á milli framboðs og eftirspurnar, um landið allt. Það verður að gera með kerfisbreytingum. Bráðaaðgerðir strax Þær aðgerðir sem grípa verður til eru meðal annars að: Tryggja að þær íbúðir eru til staðar á markaðnum nýtist fólki sem heimili, ekki fjárfestum til rekstrar. Heimilum uppbyggingu færanlegs húsnæðis á þeim stöðum þar sem auðvelt er að koma fyrir byggð á skömmum tíma, slíkt þarf að gera með vönduðu húsnæði og í góðu samstarfi við byggingaraðila. Skapa þarf hvata til að breyta vannýttu atvinnuhúsnæði í íbúðir. Vaxtakostnaður á Íslandi verður að lækka enda stendur hann í vegi fyrir framkvæmdum. En það er ljóst að bráðaaðgerðir einar og sér duga ekki til lengri tíma. Því er mikilvægt að allir aðilar á byggingamarkaði, ríki, sveitarfélög og byggingaraðilar taki höndum saman við að leiða áfram hraðari uppbyggingu þar sem kostnaður sveitarfélaga við innviði verður ekki hindrun í ferlinu. Jafnframt verði það sameiginlegir hagsmunir samfélagsins og framkvæmdaraðila sem ráði för. Almennar íbúðir Fjölgun leiguíbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga sem eru byggðar með stuðningi ríkis og sveitarfélaga er forsenda þess að við getum tryggt húsnæðisöryggi allra á Íslandi. Lagaumgjörðin um almenna íbúðakerfið var sett í þessum tilgangi í tengslum við kjarasamninga árið 2015. Frá þeim tíma hefur uppbygging gengið hægar en nauðsynlegt er. Til þess að örva þá uppbyggingu, auk lægri vaxtakostnaðar, þarf að styðja betur við slík félög til dæmis með skattalegum hvötum. Endurgreiðsla virðisaukaskatts skiptir þar miklu máli. Nýta má í meira mæli lóðir sem eru í eigu ríkisins. Liðka verður fyrir aðkomu lífeyrissjóða að aðkomu við uppbyggingu félagslegs eignaríbúðakerfis. Íbúðarhúsnæði verði nýtt til búsetu í stað skammtímaleigu Íbúum á Íslandi hefur fjölgað meira en í nokkru öðru OECD ríki síðastliðinn áratug. Sú mikla fólksfjölgun hefur gert það að verkum að okkur hefur tekist að manna mikilvægar starfsgreinar samfélagsins og eru mikil verðmæti fólgin í því fyrir samfélagið, en okkur ber að taka á móti fólki á mannsæmandi hátt, með góðu húsnæði, íslenskum launakjörum og góðu starfsumhverfi. Við þurfum að forgangsraða hvernig við nýtum húsnæði hér á landi, hvar við viljum vera með íbúðarhúsnæði sem er í skammtímaleigu og hvar fólk á að búa. Bætt staða verður aðeins fengin með skýrri sýn á uppbyggingu og raunverulegum aðgerðum þar sem fyrirsjáanleiki og stöðug uppbygging ræður för. Alltof háir vextir! Við höfum búið við það í alltof langan tíma að greiða of háa vexti hér á landi. Í meira en ár hafa óverðtryggðir vextir verið vel yfir 10% og þeir verðtryggðu hafa hækkað mjög á undanförnum misserum. Með þessu hefur okkur, heimilum á Íslandi sem skulda, verið gert að endurgreiða okkar fjárfestingu margfalt til baka. Ríkisstjórnin hefur skilað auðu í aðgerðum til að vinna gegn háum vöxtum og mikilli verðbólgu. Í núverandi umhverfi er okkur sagt að þetta sé okkur eðlislægt og að við munum sætta okkur við þetta. Við eigum ekki að sætta okkur við þetta ástand. Aðrar þjóðir geta búið við stöðug hagkerfi, tekið lán á lágum vöxtum en jafnframt tekist á við verðbólguskot sem gengur yfir á skömmum tíma. Þetta er mögulegt þegar allir takast á við sama verkefnið en njóta ekki góðs af ástandinu. Lærum af reynslu nágranna okkar í Danmörku þar sem rekið er gott og stöðugt húsnæðislánakerfi sem hefur verið rekið um langt skeið. Þar sem áhættudreifing er sanngjarnari á milli lántaka og fjármagnseigenda. Fjárfestingar í fasteignum Hluti núverandi vanda er að fjárfestar og fyrirtæki hafa í miklum mæli ákveðið að fjárfesta í íbúðarhúsnæði, í steypu. Á sama tíma taka sömu aðilar íbúðir af markaðnum sem ella hefðu nýst venjulegu fólki til búsetu. Hver er ástæða þessa? Jú þessir sömu aðilar taka stöðu á fasteignamarkaði til þess að tryggja sér áframhaldandi hækkun á fasteignaverði sem síðar mun skila sér í enn hærra fasteignaverði þar sem neytendur, íbúar landsins, munu þurfa að greiða hærra verð fyrir fasteign hvort sem íbúð sé keypt eða leigð. Þetta þarf að stöðva. Tökum á þeim vanda sem Airbnb útleiga veldur nálægt miðkjörnum þéttbýla. Tökum upp tómthúsgjald þar sem enginn er skráður með lögheimili í íbúðarhúsnæði. Sköpum forsendur fyrir jafnvægi á milli framboðs íbúðarhúsnæðis og eftirspurnar. Þetta eru örfá dæmi um það sem Samfylkingin setti fram í nýju útspili um Framkvæmdaplan í húsnæðis- og kjaramálum. Við leggjum áherslu á að með þeirri framkvæmdaáætlun verði unnið að aðgerðum sem eru fjármagnaðar. Þar sem við nýtum styrk samfélagsins, nýtum aukin verðmæti og stækkum “kökuna” sem er til skiptanna fyrir land og þjóð. Veljum stórhuga stjórnmál með virku samtali við þjóðina. Höfundur er frambjóðandi Samfylkingarinnar í Reykjavík Suður í komandi alþingiskosningum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Samfylkingin Húsnæðismál Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal Skoðun Skoðun Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Skoðun Landbúnaðarrúnk Hlédís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Jesús who? Atli Þórðarson skrifar Skoðun Opið bréf til Miðflokksmanna Snorri Másson skrifar Skoðun Lesskilningur eða lesblinda??? Jóhannes Jóhannesson skrifar Skoðun Henti Íslandi undir strætisvagninn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Forvarnateymi grunnskóla – góð hugmynd sem má ekki sofna Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Opnum Tröllaskagann Helgi Jóhannsson skrifar Skoðun Ávinningur af endurhæfingu – aukum lífsgæðin Ólafur H. Jóhannsson skrifar Skoðun Hefur þú heyrt þetta áður? Stefnir Húni Kristjánsson skrifar Skoðun Hringekja verðtryggingar og hárra vaxta Benedikt Gíslason skrifar Sjá meira
Staðan á húsnæðismarkaði hér á landi er slæm. Framboð og eftirspurn fara ekki saman og fyrir vikið hefur fasteigna- og leiguverð rokið upp úr öllu valdi. Það er því ljóst að grípa þarf til aðgerða strax. Frá árinu 2013 hefur fjölskyldum fjölgað tvöfalt meira en íbúðum sem veldur ójafnvægi á fasteigna- og leiguverði. Tryggja þarf nægt framboð íbúða og auka jafnvægi á milli framboðs og eftirspurnar, um landið allt. Það verður að gera með kerfisbreytingum. Bráðaaðgerðir strax Þær aðgerðir sem grípa verður til eru meðal annars að: Tryggja að þær íbúðir eru til staðar á markaðnum nýtist fólki sem heimili, ekki fjárfestum til rekstrar. Heimilum uppbyggingu færanlegs húsnæðis á þeim stöðum þar sem auðvelt er að koma fyrir byggð á skömmum tíma, slíkt þarf að gera með vönduðu húsnæði og í góðu samstarfi við byggingaraðila. Skapa þarf hvata til að breyta vannýttu atvinnuhúsnæði í íbúðir. Vaxtakostnaður á Íslandi verður að lækka enda stendur hann í vegi fyrir framkvæmdum. En það er ljóst að bráðaaðgerðir einar og sér duga ekki til lengri tíma. Því er mikilvægt að allir aðilar á byggingamarkaði, ríki, sveitarfélög og byggingaraðilar taki höndum saman við að leiða áfram hraðari uppbyggingu þar sem kostnaður sveitarfélaga við innviði verður ekki hindrun í ferlinu. Jafnframt verði það sameiginlegir hagsmunir samfélagsins og framkvæmdaraðila sem ráði för. Almennar íbúðir Fjölgun leiguíbúða á vegum óhagnaðardrifinna leigufélaga sem eru byggðar með stuðningi ríkis og sveitarfélaga er forsenda þess að við getum tryggt húsnæðisöryggi allra á Íslandi. Lagaumgjörðin um almenna íbúðakerfið var sett í þessum tilgangi í tengslum við kjarasamninga árið 2015. Frá þeim tíma hefur uppbygging gengið hægar en nauðsynlegt er. Til þess að örva þá uppbyggingu, auk lægri vaxtakostnaðar, þarf að styðja betur við slík félög til dæmis með skattalegum hvötum. Endurgreiðsla virðisaukaskatts skiptir þar miklu máli. Nýta má í meira mæli lóðir sem eru í eigu ríkisins. Liðka verður fyrir aðkomu lífeyrissjóða að aðkomu við uppbyggingu félagslegs eignaríbúðakerfis. Íbúðarhúsnæði verði nýtt til búsetu í stað skammtímaleigu Íbúum á Íslandi hefur fjölgað meira en í nokkru öðru OECD ríki síðastliðinn áratug. Sú mikla fólksfjölgun hefur gert það að verkum að okkur hefur tekist að manna mikilvægar starfsgreinar samfélagsins og eru mikil verðmæti fólgin í því fyrir samfélagið, en okkur ber að taka á móti fólki á mannsæmandi hátt, með góðu húsnæði, íslenskum launakjörum og góðu starfsumhverfi. Við þurfum að forgangsraða hvernig við nýtum húsnæði hér á landi, hvar við viljum vera með íbúðarhúsnæði sem er í skammtímaleigu og hvar fólk á að búa. Bætt staða verður aðeins fengin með skýrri sýn á uppbyggingu og raunverulegum aðgerðum þar sem fyrirsjáanleiki og stöðug uppbygging ræður för. Alltof háir vextir! Við höfum búið við það í alltof langan tíma að greiða of háa vexti hér á landi. Í meira en ár hafa óverðtryggðir vextir verið vel yfir 10% og þeir verðtryggðu hafa hækkað mjög á undanförnum misserum. Með þessu hefur okkur, heimilum á Íslandi sem skulda, verið gert að endurgreiða okkar fjárfestingu margfalt til baka. Ríkisstjórnin hefur skilað auðu í aðgerðum til að vinna gegn háum vöxtum og mikilli verðbólgu. Í núverandi umhverfi er okkur sagt að þetta sé okkur eðlislægt og að við munum sætta okkur við þetta. Við eigum ekki að sætta okkur við þetta ástand. Aðrar þjóðir geta búið við stöðug hagkerfi, tekið lán á lágum vöxtum en jafnframt tekist á við verðbólguskot sem gengur yfir á skömmum tíma. Þetta er mögulegt þegar allir takast á við sama verkefnið en njóta ekki góðs af ástandinu. Lærum af reynslu nágranna okkar í Danmörku þar sem rekið er gott og stöðugt húsnæðislánakerfi sem hefur verið rekið um langt skeið. Þar sem áhættudreifing er sanngjarnari á milli lántaka og fjármagnseigenda. Fjárfestingar í fasteignum Hluti núverandi vanda er að fjárfestar og fyrirtæki hafa í miklum mæli ákveðið að fjárfesta í íbúðarhúsnæði, í steypu. Á sama tíma taka sömu aðilar íbúðir af markaðnum sem ella hefðu nýst venjulegu fólki til búsetu. Hver er ástæða þessa? Jú þessir sömu aðilar taka stöðu á fasteignamarkaði til þess að tryggja sér áframhaldandi hækkun á fasteignaverði sem síðar mun skila sér í enn hærra fasteignaverði þar sem neytendur, íbúar landsins, munu þurfa að greiða hærra verð fyrir fasteign hvort sem íbúð sé keypt eða leigð. Þetta þarf að stöðva. Tökum á þeim vanda sem Airbnb útleiga veldur nálægt miðkjörnum þéttbýla. Tökum upp tómthúsgjald þar sem enginn er skráður með lögheimili í íbúðarhúsnæði. Sköpum forsendur fyrir jafnvægi á milli framboðs íbúðarhúsnæðis og eftirspurnar. Þetta eru örfá dæmi um það sem Samfylkingin setti fram í nýju útspili um Framkvæmdaplan í húsnæðis- og kjaramálum. Við leggjum áherslu á að með þeirri framkvæmdaáætlun verði unnið að aðgerðum sem eru fjármagnaðar. Þar sem við nýtum styrk samfélagsins, nýtum aukin verðmæti og stækkum “kökuna” sem er til skiptanna fyrir land og þjóð. Veljum stórhuga stjórnmál með virku samtali við þjóðina. Höfundur er frambjóðandi Samfylkingarinnar í Reykjavík Suður í komandi alþingiskosningum.
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar