Menntun sem nýtist í starfi Kristín Vala Ragnarsdóttir skrifar 13. september 2024 14:02 Þegar ég flutt til Íslands 2008 eftir 30 ára nám og störf erlendis var hugtakið sjálfbærni nær óþekkt. Fólk hváði þegar það spurði hvaða rannsóknir og kennslu ég væri að fást við. Íslenskir nemendur voru einnig meira og minna út á klaka, en erlendir nemendur höfðu dýpri þekkingu. Nú hafa íslensku nemendurnir náð svipaðri þekkingu og þeir erlendu. En sama er ekki að segja um ráðamenn. Umræðan fyrir 16 árum var líka furðuleg.Fólk í samfélaginu talaði um hve gott það væri að jörðin væri að hlýna því þá væri hægt að grilla meira á sumrin.Ein ung kona fór fram á hvítvín með humrinum í matvörubúðir. Hún er núna ráðherra. Kaldi bletturinn milli Íslands og grænlands er nú loksins komin í umræðuna hér á landi (sjá ýtarlega umfjöllun í Heimildinni 13. september). Kollegar mínir við háskólann í Bristol í Englandi þegar ég vann þar voru farnir að tala um að að kaldur blettur kæmi fram á loftslagslíkönum fyrir 20 árum.Þegar ég spurði hvað ylli þessari kólnun var svarið – það fer svo mikill varmi í að bjæða Grænlandsjökul – og vegna loftstrauma safnast kuldinn saman við suð-austurströnd Grænlands. Nú er þetta orðið að veruleika. Það kemur því vísindamönnum ekkert á óvart að á Íslandi sé farið að kólna. En hvað veldur skeytingarleysi stjórnvalda? Ég hef velt þessu mikið fyrir mér undanfarin ár og komist að þeirri niðurstöðu að í ráðherrastólum sitji allt of margir lögfræðingar og fólk án fagþekkingar á sínum málaflokkum. Lögfræðingar eru ágætir til síns brúks í dómskerfinu – en þar sem breiða þekkingu þarf eru þeir til lítils nýtandi (með fullri virðingu fyrir starfsmenn ráðuneyta með sérþekkingu). Förum yfir menntun flestra lögfæðinga, þeir eru menntaðir í máladeildum menntaskóla og fara síðan beint í lögfræði þar sem þeir læra að túlka lagabókstafi. Hvort að einhver er sekur eða ósekur skiptir engu máli – einungis þau gögn sem lögð eru fram skipta máli. Margir af þessum lögfræðingum fara í pólitík ungir og fara síðan á þing og ráðherrastóla. Þeir hafa sum sé enga þekkingu á raunvísindum og því ekki loftslagsmálum. Enda hefur ríkisstjórn Íslands ekki enn lýst yfir neyðarástandi í loftslagsmálum, þrátt fyrir að aðalritari Sameinuðu þjóðanna hafi ítrekað nær grátbeðið ráðamenn að gera – núna síðast á degi jarðar í apríl. Þegar auglýstar eru stöður á stofnunum, í stjórsýslu og hjá fyrirtækjum er langur listi yfir þá þekkingu og reynslu sem fólk þarf að hafa – og rumsan endar yfirleitt alltaf á: „nám sem nýtist í starfi.“ Skoðum nú menntun þeirra sem sitja í ráðherrastólunum (það er vert rannsóknarefni að fara yfir menntun allra stjórmálamanna á Alþingi). Forsætisráðherra – lögfræðingur; Fjármála og efnahagsráðherra – dýralæknir; Félags og vinnumarkaðsráðherra og samstarfsráðherra – umhverfisfræðingur; Innviðaráðherra – BA í málvísindum og íslensku; Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra – lögfræðingur; Utanríkisráðherra – lögfræðingur; Menningar og viðskiptaráðherra – hagfræðingur; Mennta og barnamálaráðherra – BSc í búvísindum; Háskóla, iðnaðar og nýsköpunarráðherra – lögfræðingur; Heibrigðisráðherra – viðskiptafræðingur með kennsluréttindi; Dómsmálaráðherra – mannfræðingur með jafnréttisfræði; Matvælaráðherra - kennaramenntuð með náms- og starfsráðgjöf. Það eru sum sé fjórir lögfræðingar af 12 ráðherrum eða 25% - já og allir sjálfstæðismenn – sem fólk ætti einnig að velta fyrir sér. Rýnum nú fyrst í hvort einhver ráðherra hafi „menntun sem nýtist í starfi.“ Það má deila um það hvort að menntun í lögfræði nýtist sem forsætisráðherra. En lögfræðimenntun nýtist ekki í starfi umhverfis-, orku- og loftslagráðherra, heldur ekki utanríkisráðherra eða háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Eini ráðherrann sem hefur einhverja menntun sem tengist sínu starfi er viðskiptaráðherra – sem er hagfræðingur en fær hins vegar einnig menningu á sína könnu.Við munum einnig að viðskiptaráðherra var dýralæknir árið 2008 líkt og fjármála- og efnahagsráðherra nú. Ég hef verið ásökuð um að vera „menntasnobb“ en mitt svar við því að menntun hafi verið mitt ævistarf. Við myndum aldrei spyrja lögfræðing eða hagfræðing álits á hvenær næst gýs á Reykjanesi. Það að hafa fólk sem virðist nákvæmlega vera sama um umhverfismál í ríkisstjórn gerir mig sorgmæddari en orð fái lýst. Þetta kemur fram í ómetnaðarfullri loftslagsáætlun ríkistjórnarinnar og óljósri áætlun um málefni sem tengjast sjálfbærni. Það dugar ekki að hafa óljósar áætlanir ef aðgerðaráætlanir með dagsetningum og hver gerir hvað vantar. Auk þess minntist forsætirráðherra ekkert á loftslagsmál í stefuræðu sinni sl. þriðjudag. Og það árið 2024 þar sem ljóst er að vera hlýjasta ár nútímans (nema á okkar hluta jarðarinnar). Sum sé ekki fleirri dagar til að grilla eins og gantast var um fyrir 15 árum. Ég minni á að síðan eftir hrun hefur fólk með sérþekkingu og verið kallað inn í ráðherrastóla sem tengjast fjármálum, dómsmálum og umhverfismálum. Það fólk stóð sig vel í sínum störfum. Hvers vegna hefur það gleymst að menntun nýtist í starfi? Í lokin er hér ákall frá mér til allra sem hafa þekkingu á raunvísindum að bjóða sig fram í stjórnmálavinnu nú strax og leitast eftir að vera efst á lista flokkanna í öllum kjördæmum umhverfis landið fyrir næstu kosningar. Með þekkingu að leiðarljósi getur Alþingi og ríkisstjórn gert kraftaverk í loftslagsmálum og verið fyrirmynd annarra þjóða. Höfundur er professor emerita. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla- og menntamál Alþingi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Er útlegð á innleið? Reyn Alpha Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leiðsögundurinn Gaur gerir mig að betri manneskju Þorkell J. Steindal skrifar Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar Skoðun Skólarnir lokaðir - myglan vinnur Guðmundur Þórir Sigurðsson skrifar Skoðun Flokkur fólksins eða flokkun fólksins? Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Betri nýting á tíma og fjármunum Reykjavíkurborgar 2/3 Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hver ætlar að bera ábyrgð á mannslífi? Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Horfumst í augu Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar Skoðun Saga Israa á Gaza og hvernig hægt er að verða að liði Katrín Harðardóttir,Israa Saed skrifar Skoðun Fordómar frá sálfélagslegu sjónarhorni Sóley Dröfn Davíðsdóttir skrifar Skoðun Er aldur bara tala? Teitur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslendingar flytja út fisk og líka ofbeldismenn Guðný S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar Skoðun Frans páfi kvaddur eða meðtekinn? Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Lægjum öldurnar Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Að hata einhvern sem þú þarft á að halda? Katrín Pétursdóttir skrifar Skoðun Íslenskar pyndingar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun SFS, Exit og norska leiðin þeirra Jón Kaldal skrifar Skoðun Friður - í framsöguhætti eða viðtengingarhætti? Bryndís Schram skrifar Skoðun Næringarfræði er lykillinn að betri heilsu, viltu vera með? Guðrún Nanna Egilsdóttir skrifar Skoðun Löngu þarft samtal um hóp sem gleymist! Katarzyna Kubiś skrifar Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Sjá meira
Þegar ég flutt til Íslands 2008 eftir 30 ára nám og störf erlendis var hugtakið sjálfbærni nær óþekkt. Fólk hváði þegar það spurði hvaða rannsóknir og kennslu ég væri að fást við. Íslenskir nemendur voru einnig meira og minna út á klaka, en erlendir nemendur höfðu dýpri þekkingu. Nú hafa íslensku nemendurnir náð svipaðri þekkingu og þeir erlendu. En sama er ekki að segja um ráðamenn. Umræðan fyrir 16 árum var líka furðuleg.Fólk í samfélaginu talaði um hve gott það væri að jörðin væri að hlýna því þá væri hægt að grilla meira á sumrin.Ein ung kona fór fram á hvítvín með humrinum í matvörubúðir. Hún er núna ráðherra. Kaldi bletturinn milli Íslands og grænlands er nú loksins komin í umræðuna hér á landi (sjá ýtarlega umfjöllun í Heimildinni 13. september). Kollegar mínir við háskólann í Bristol í Englandi þegar ég vann þar voru farnir að tala um að að kaldur blettur kæmi fram á loftslagslíkönum fyrir 20 árum.Þegar ég spurði hvað ylli þessari kólnun var svarið – það fer svo mikill varmi í að bjæða Grænlandsjökul – og vegna loftstrauma safnast kuldinn saman við suð-austurströnd Grænlands. Nú er þetta orðið að veruleika. Það kemur því vísindamönnum ekkert á óvart að á Íslandi sé farið að kólna. En hvað veldur skeytingarleysi stjórnvalda? Ég hef velt þessu mikið fyrir mér undanfarin ár og komist að þeirri niðurstöðu að í ráðherrastólum sitji allt of margir lögfræðingar og fólk án fagþekkingar á sínum málaflokkum. Lögfræðingar eru ágætir til síns brúks í dómskerfinu – en þar sem breiða þekkingu þarf eru þeir til lítils nýtandi (með fullri virðingu fyrir starfsmenn ráðuneyta með sérþekkingu). Förum yfir menntun flestra lögfæðinga, þeir eru menntaðir í máladeildum menntaskóla og fara síðan beint í lögfræði þar sem þeir læra að túlka lagabókstafi. Hvort að einhver er sekur eða ósekur skiptir engu máli – einungis þau gögn sem lögð eru fram skipta máli. Margir af þessum lögfræðingum fara í pólitík ungir og fara síðan á þing og ráðherrastóla. Þeir hafa sum sé enga þekkingu á raunvísindum og því ekki loftslagsmálum. Enda hefur ríkisstjórn Íslands ekki enn lýst yfir neyðarástandi í loftslagsmálum, þrátt fyrir að aðalritari Sameinuðu þjóðanna hafi ítrekað nær grátbeðið ráðamenn að gera – núna síðast á degi jarðar í apríl. Þegar auglýstar eru stöður á stofnunum, í stjórsýslu og hjá fyrirtækjum er langur listi yfir þá þekkingu og reynslu sem fólk þarf að hafa – og rumsan endar yfirleitt alltaf á: „nám sem nýtist í starfi.“ Skoðum nú menntun þeirra sem sitja í ráðherrastólunum (það er vert rannsóknarefni að fara yfir menntun allra stjórmálamanna á Alþingi). Forsætisráðherra – lögfræðingur; Fjármála og efnahagsráðherra – dýralæknir; Félags og vinnumarkaðsráðherra og samstarfsráðherra – umhverfisfræðingur; Innviðaráðherra – BA í málvísindum og íslensku; Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra – lögfræðingur; Utanríkisráðherra – lögfræðingur; Menningar og viðskiptaráðherra – hagfræðingur; Mennta og barnamálaráðherra – BSc í búvísindum; Háskóla, iðnaðar og nýsköpunarráðherra – lögfræðingur; Heibrigðisráðherra – viðskiptafræðingur með kennsluréttindi; Dómsmálaráðherra – mannfræðingur með jafnréttisfræði; Matvælaráðherra - kennaramenntuð með náms- og starfsráðgjöf. Það eru sum sé fjórir lögfræðingar af 12 ráðherrum eða 25% - já og allir sjálfstæðismenn – sem fólk ætti einnig að velta fyrir sér. Rýnum nú fyrst í hvort einhver ráðherra hafi „menntun sem nýtist í starfi.“ Það má deila um það hvort að menntun í lögfræði nýtist sem forsætisráðherra. En lögfræðimenntun nýtist ekki í starfi umhverfis-, orku- og loftslagráðherra, heldur ekki utanríkisráðherra eða háskóla-, iðnaðar- og nýsköpunarráðherra. Eini ráðherrann sem hefur einhverja menntun sem tengist sínu starfi er viðskiptaráðherra – sem er hagfræðingur en fær hins vegar einnig menningu á sína könnu.Við munum einnig að viðskiptaráðherra var dýralæknir árið 2008 líkt og fjármála- og efnahagsráðherra nú. Ég hef verið ásökuð um að vera „menntasnobb“ en mitt svar við því að menntun hafi verið mitt ævistarf. Við myndum aldrei spyrja lögfræðing eða hagfræðing álits á hvenær næst gýs á Reykjanesi. Það að hafa fólk sem virðist nákvæmlega vera sama um umhverfismál í ríkisstjórn gerir mig sorgmæddari en orð fái lýst. Þetta kemur fram í ómetnaðarfullri loftslagsáætlun ríkistjórnarinnar og óljósri áætlun um málefni sem tengjast sjálfbærni. Það dugar ekki að hafa óljósar áætlanir ef aðgerðaráætlanir með dagsetningum og hver gerir hvað vantar. Auk þess minntist forsætirráðherra ekkert á loftslagsmál í stefuræðu sinni sl. þriðjudag. Og það árið 2024 þar sem ljóst er að vera hlýjasta ár nútímans (nema á okkar hluta jarðarinnar). Sum sé ekki fleirri dagar til að grilla eins og gantast var um fyrir 15 árum. Ég minni á að síðan eftir hrun hefur fólk með sérþekkingu og verið kallað inn í ráðherrastóla sem tengjast fjármálum, dómsmálum og umhverfismálum. Það fólk stóð sig vel í sínum störfum. Hvers vegna hefur það gleymst að menntun nýtist í starfi? Í lokin er hér ákall frá mér til allra sem hafa þekkingu á raunvísindum að bjóða sig fram í stjórnmálavinnu nú strax og leitast eftir að vera efst á lista flokkanna í öllum kjördæmum umhverfis landið fyrir næstu kosningar. Með þekkingu að leiðarljósi getur Alþingi og ríkisstjórn gert kraftaverk í loftslagsmálum og verið fyrirmynd annarra þjóða. Höfundur er professor emerita.
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson skrifar
Skoðun 30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Opið bréf til heilbrigðisráðherra: Iðjuþjálfar – mikilvægur mannauður í geðheilbrigðisþjónustu framtíðarinnar Erna Rut Elvarsdóttir,Lilja Logadóttir, Rebekka Lind Hjaltadóttir,Sandra Dís Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Iðjuþjálfar í leik- og grunnskólum: Tækifæri í baráttunni gegn agavanda og skólaforðun Hekla Björt Birkisdóttir,Hrefna Dagbjört Arnardóttir,Inga Fríða Guðbjörnsdóttir,Íris Kristrún Kristmundsdóttir skrifar
Börn á flótta – nýtt líf, nýtt tungumál og nýtt tækifæri í íslenskum grunnskólum Friðþjófur Helgi Karlsson Skoðun
30 silfurpeningar dýralækna? 125.000 lítrar af blóði tappaðir af 4088 merum (með valdi), af eiðsvörðum dýralæknum, 2023 Ole Anton Bieltvedt Skoðun