Stór skref í átt að réttlæti Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar 27. júní 2024 10:01 Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma Ýr Ingólfsdóttir Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit Skoðun Rekin út fyrir að vera kennari Álfhildur Leifsdóttir Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad skrifar Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson skrifar Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Skoðun Litlu fyrirtækin – kerfishyggja og skattlagning Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Reiknileikni Sambandsins Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Vegurinn heim Tinna Rún Snorradóttir skrifar Skoðun Framsókn setur heimilin í fyrsta sæti Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Allt mannanna verk - orkuöryggi á Íslandi Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Hvert er planið? Þorleifur Hallbjörn Ingólfsson skrifar Skoðun Íslenskan heldur velli Stefán Atli Rúnarsson,Jóhann F K Arinbjarnarson skrifar Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Ný gömul menntastefna Thelma Rut Haukdal Magnúsdóttir skrifar Skoðun Krafa um árangur í atvinnu- og samgöngumálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Viðreisn fjölskyldunnar Heiða Ingimarsdóttir skrifar Sjá meira
Nýsamþykkt frumvarp félags- og vinnumarkaðsherra um breytingar á lífeyriskerfinu mun bæta stöðu fatlaðs fólks á Íslandi. Einföldun lífeyriskerfisins, sem ÖBÍ hefur lengi barist fyrir, skiptir nefnilega verulegu máli og stuðlar að enn sterkari hagsmunabaráttu. Við fögnum því að frumvarpið hafi náð fram að ganga enda má í því finna fjölmargt til bóta fyrir örorku-og endurhæfingarlífeyristaka. Breytingar sem voru gerðar á frumvarpinu, og ÖBÍ barðist fyrir, eru sömuleiðis fagnaðarefni. Þá erum við þakklát öllum þeim sem lögðust á árarnar í baráttunni fyrir sanngjörnu, réttlátu og skilvirku kerfi. Breytingarnar taka hins vegar ekki gildi fyrr en 1. september árið 2025 og fyrir þann tíma er ýmislegt sem stjórnvöld þurfa að útfæra nánar. ÖBÍeru reiðubúin til að stíga inn í þá vinnu af fullum krafti. Við köllum eftir samráði og samstarfi við frekari útfærslur og umbætur. Baráttumál í höfn Við hjá ÖBÍ höfum lengi barist fyrir ýmsu því sem verður að raunveruleika þegar nýju lögin taka gildi, einkum því að dregið verði úr tekjuskerðingum og að lífeyriskerfið sjálft sé einfaldað. Með nýju lögunum heyrir tekjuskerðing frá fyrstu krónu (krónu á móti krónu skerðing) sögunni til. Í stað flókinna reglna um mismunandi tekjuskerðingar fyrir mismunandi greiðsluflokka kemur ein regla fyrir heildargreiðslur til einstaklinga. Þrír greiðsluflokkar úr fráfarandi kerfi eru sameinaðir í einn, sem er jákvætt skref. Þá ber einnig að fagna innleiðingu sjúkragreiðslna og auknum stuðningi við fólk í endurhæfingu. Árangursrík hagsmunabarátta ÖBÍ sendu inn ítarlegar umsagnir um málið, bæði í samráðsgátt og til velferðarnefndar, og sóttu að auki nefndarfundi til að tala fyrir breytingum á frumvarpinu ásamt því að hitta á fundum þingflokka. Þessi vinna bar umtalsverðan árangur. Eftir að málið fór í gegnum samráðsgáttina var bætt við ákvæðum um endurskoðun laganna innan fimm ára og skipun starfshóps, sem skiptir máli í jafn umfangsmiklum breytingum og þessum. Þegar líða fór að þinglokum fór að bera á meiri árangri og fjöldi tillagna ÖBÍ var samþykktur. Þar náðist í gegn að endurskoðun fari fram innan þriggja ára varðandi virknistyrk og reynslu af hlutaörorku. ÖBÍ, Landssamtökin Þroskahjálp og Geðhjálp munu saman skipa fulltrúa í starfshóp um endurskpðunina. Öll þau sem verða með gilt örorkumat þegar lögin taka gildi eiga þess kost að mat sitt haldi gildi ótímabundið, þurfa sem sagt ekki að undirgangast hið nýja samþætta sérfræðimat. Hlutaörorka var að kröfu ÖBÍ hækkuð úr 75% af fullum örorkulífeyri í 82% og komið var í veg fyrir að hinn nýi virknistyrkur falli alfarið niður við fyrstu krónu í tekjur. Heimilisuppbót verður einnig 6.000 kr. hærri en lagt var upp með í upphaflegu frumvarpi. Áréttað var að greiðslur muni taka breytingum við vinnslu fjárlaga 2024 Fjármálaráðuneytinu var falið að taka til efnislegrar skoðunar reglu um skerðingar lífeyris vegna fjármagnstekna maka. Þá var félagsmálaráðherra falið að gefa Alþingi skýrslu um samþætta sérfræðimatið fyrir 1. maí 2025. Það sem enn er óljóst Þessi síðustu atriði kalla á eftirfylgni. ÖBÍ munu fylgja því eftir og þrýsta á að skerðingum vegna fjármagnstekna maka verði hætt. Við köllum sömuleiðis eftir því að útfærsla á samþættu sérfræðimati, sem á að koma í stað örorkumats, liggi fyrir við fyrsta mögulega tækifæri. Ásamt því köllum við eftir samráði við þá útfærslu. Samþætt sérfræðimat á, samkvæmt frumvarpinu, að felast í því að litið er til fleiri þátta en einungis læknisfræðilegs mats. Jafnframt verði litið til andlegrar og félagslegrar færni, áfalla og umhverfislegraþátta. Fatlað fólk í fátækt Samkvæmt upplýsingum frá félagsmálaráðuneytinu munu greiðslur til 95% örorkulífeyristaka hækka með gildistöku laganna. Þó er mikilvægt að taka fram að frumvarpið sneri ekki sérstaklega að kjarabótum og munum við berjast áfram fyrir þeim, enda rík þörf á. Þótt dregið hafi verið úr skerðingum og þótt lífeyrir flestra hækki mögulega lítillega við þessar breytingar er fjárhagsstaða vaxandi hluta fatlaðs fólks svo slæm að umbætur á henni þola hreinlega ekki bið. Samkvæmt niðurstöðum rannsóknar sem Varða, rannsóknastofnun vinnumarkaðarins, gerði fyrir ÖBÍ undir lok síðasta árs býr ríflega þriðjungur við fátækt eða sárafátækt og mikill meirihluti á erfitt með að ná endum saman. Tæplega sjö af hverjum tíu ráða ekki við óvænt útgjöld og meiri en helmingur metur fjárhagsstöðu sína verri en hún var ári fyrr. Við hjá ÖBÍ fögnum þeim góða árangri sem náðist með samþykkt frumvarpsins og þeim breytingum sem það tók. Þessi árangur mun styrkja hagsmunabaráttu ÖBÍ í þágu fatlaðs fólks enn frekar. Höfundur er formaður ÖBÍ réttindasamtaka
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun „Þörfin fyrir nýtt upphaf: Af hverju hrista þarf upp í stjórnmálum“ Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Einstaklingur á undir högg að sækja í dómsmáli við hinn sterka Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun