Vitundarvakning um auðlindir þjóðar Halla Hrund Logadóttir skrifar 29. maí 2024 15:31 Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Forsetakosningar 2024 Orkumál Halla Hrund Logadóttir Skoðun: Forsetakosningar 2024 Mest lesið Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun Halldór 10.05.2025 Halldór Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson Skoðun Skoðun Skoðun Misskilin sjálfsmynd Finnur Thorlacius Eiríksson skrifar Skoðun Hvenær er nóg nóg? Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Byggðalína eða Borgarlína Guðmundur Haukur Jakobsson skrifar Skoðun Úlfar sem forðast sól! Jóna Guðbjörg Árnadóttir skrifar Skoðun Aldrei aftur Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Tala ekki um lokamarkmiðið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hver á auðlindir Íslands? – Kallar á nýja og skýra löggjöf Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Þétting í þágu hverra? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar Skoðun POTS er ekki tískubylgja Hanna Birna Valdimarsdóttir,Hugrún Vignisdóttir skrifar Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Ægir Örn Arnarson skrifar Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun 75 ár af evrópskri samheldni og samvinnu Clara Ganslandt skrifar Skoðun Sigurður Ingi í mikilli mótsögn við sjálfan sig! Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Vetrarvirkjanir Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Yfirgnæfandi meirihluti vill þjóðaratkvæði Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Smábátar eru framtíðin, segir David Attenborough Kjartan Sveinsson skrifar Skoðun Leiðrétting veiðigjalda mun skila sér í bættum innviðum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar Skoðun Börn innan seilingar Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Hvers konar Evrópuríki viljum við vera? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Orðskrípið sem bjarga á veiðigjaldinu Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Sjá meira
Náttúruauðlindir eru undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Verði ég forseti Íslands mun ég stuðla að vitundarvakningu um verðmæti þeirra og mikilvægi sjálfbærrar nýtingar í víðu samhengi. Ég hef talað fyrir orkuöryggi almennings og unnið að lausnum í orkumálum landsins, meðal annars í kjölfar náttúruhamfara. Auk þess hef ég kallað eftir skýrari reglum um jarðarkaup erlendra aðila þannig að almannahagsmunir séu ætíð hafðir að leiðarljósi. Það er nánast ómögulegt að leggja of mikla áherslu á þetta. Í fyrri störfum mínum hef ég meðal annars búið á stöðum í Evrópu, Norður-Ameríku og Afríku þar sem slæm umgengni við auðlindir hefur haft neikvæð áhrif á samfélög. Þessi reynsla hefur kennt mér nauðsyn þess að hugsa til langs tíma þegar kemur að nýtingu, vernd og eignarhaldi á náttúruauðlindum. Verðmætar auðlindir heits og kalds vatns og jarðefna Forseti Íslands þarf ávallt að gæta vel að hagsmunum íslensks almennings. Reynsla mín sem orkumálastjóri, sem og störf mín á sviði auðlindamála við Harvard og á öðrum erlendum vettvangi, munu reynast vel til þess. Ég hef skrifað um mikilvægi þess að við hugum að löggjöf Íslands þegar kemur að sölu á jörðum sem eru ríkar af auðlindum og bent á að löggjöf okkar sé ekki hönnuð til að takast á við þær áskoranir sem við stöndum frammi fyrir í dag. Um þetta má lesa nánar í grein minni „Jarðakaup í nýjum tilgangi.“ Fjöldi íslenskra jarða sem eru ríkar af auðlindum, hvort sem um er að ræða vatn, jarðhita eða jarðefni, hefur verið seldur til erlendra aðila á undanförnum árum. Meðan flest ríki eru að kortleggja vatnsbirgðir sínar skipulega og horfa til þessara auðlinda til langs tíma virðist ekki gæta nægilegrar langtímahugsunar gagnvart eignarhaldi á þessum auðlindum hér á landi. Orkuauðlindir eiga að tilheyra þjóðinni Raforkutilskipanirnar Evrópusambandsins sem verið er að innleiða á Íslandi krefjast þess að orkumarkaðir séu samkeppnishæfir og óháðir stjórnvöldum, sem er að mörgu leyti jákvætt en getur leitt til aukins þrýstings á einkavæðingu orkufyrirtækja, sér í lagi þeirra sem leika stórt hlutverk á markaði eins og Landsvirkjun. Reikna má með að hugmyndir um slíkt muni fá byr undir báða vængi hér landi á komandi árum, samfara nýrri löggjöf, enda hafa þær reglulega komið upp hjá ráðamönnum og hagsmunaöflum, meðal annars sem lausn við skuldavanda ríkissjóðs eftir hrun. Við þurfum því að vera vakandi fyrir áhrifum regluverksins sem innleitt hefur verið. Verðmætar náttúruauðlindir á ekki að selja að þjóðinni forspurðri og vonandi kemur aldrei til þess að Alþingi afgreiði mál eins og Landsvirkjun með þeim hætti. Alþjóðaviðskipti og nýtingarleyfi Grunnur velmegunar Íslands liggur í öflugum alþjóðaviðskiptum, meðal annars með ál og sjávarfang. Miklir möguleikar tengjast líka ýmsum öðrum alþjóðlegum viðskiptum sem byggjast á íslenskum auðlindum. Alþjóðaviðskipti og fjárfestingar krefjast þess ekki að auðlindir séu seldar úr landi. Þvert á móti er hægt að laða að erlent fjármagn og stunda viðskipti með því að veita aðkomu að verkefnum í gegnum nýtingarleyfi. Slík nýtingarleyfi eru til dæmis nýtt í auðlindaríku landi eins og Ástralíu. Þar er auðlindin í raun leigð af eiganda sem fjárfestir í ólíkum verkefnum. Margar leiðir eru færar í takt við áherslur stjórnvalda. Baráttumál fortíðar og framtíðar Við getum verið þakklát fyrir margt sem vel hefur verið gert á sviði auðlindamála hér á landi. Þeirri stefnu ríkisins að virkjanir væru í innlendri eigu en kaupendur orkunnar gætu verið erlendir fjárfestar og fyrirtæki líkt og álverin er til dæmis vel lýst í ævisögu Jóhannesar Nordal. Höfum í huga að slíkt var alls ekki sjálfsagt. Í mörgum ríkjum eignuðust fyrirtæki virkjanirnar sömuleiðis og svo hefði vel getað farið hér. Þessi langtímahugsun forvera okkar tryggði að við sem samfélag eigum gríðarleg verðmæti í virkjunum landsins í dag. Í sjávarútveginum er annað gott dæmi. Þar háðum við endurtekin þorskastríð við Breta til að tryggja að við ættum fiskinn í sjónum við landið. Þótt ýmis deilumál hafi risið um kvótakerfið má samt segja að flestir séu sammála um að við getum verið þakklát þeirri niðurstöðu að takmarkanir voru settar á erlent eignarhald auðlindarinnar sjálfrar. Forseti Íslands þarf að hafa þekkingu á sviði orkumála Orku- og loftslagsmál móta alþjóðasamskipti, stríð og frið, eins og við sjáum til dæmis í Úkraínu og víðar. Samvinna milli landa mun mótast af þessum málum á næstu árum og þekking ráðamanna mun skipta miklu máli. Það er einnig mikilvægt að þekkingu um þessi mál sé miðlað til þjóðarinnar og stuðlað sé að umræðu með ábyrgum hætti. Ég mun ávallt hafa hagsmuni almennings í fyrirrúmi Hljóti ég stuðning þjóðarinnar til þess að verða forseti mun ég efla vitund okkar um verðmæti náttúru og auðlinda hennar og vera vakandi fyrir langtímahagsmunum þjóðarinnar. Náttúruauðlindir eru og eiga að vera undirstaða velferðar Íslendinga og komandi kynslóða. Það er kjarni málsins. Höfundur er forsetaframbjóðandi.
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun
Skoðun Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson skrifar
Skoðun Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason skrifar
Skoðun Er niðurstaðan einstök? Ársreikningur Hveragerðisbæjar 2024 Friðrik Sigurbjörnsson,Eyþór H. Ólafsson skrifar
Skoðun Loftslagsaðgerðir eru forsenda velsældar til framtíðar – ekki valkostur: Svargrein við niðurstöðum rannsóknar sem kynnt var á Velsældarþingi í gær Laura Sólveig Lefort Scheefer skrifar
Skoðun Afsökunarbeiðni til fyrri kynslóða – og þeirra sem erfa munu landið Arnar Þór Jónsson skrifar
Skoðun Hvað er verið að leiðrétta? Gabríel Ingimarsson,Sverrir Páll Einarsson,Alexander Hauksson,Ingvar Þóroddsson,María Ellen Steingrimsdóttir,Oddgeir Páll Georgsson,Ingunn Rós Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Efnahagslegur hagvöxtur þýðir ekki endilega samfélagslegur hagvöxtur Davíð Routley skrifar
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Flokkar sem telja almenning of vitlausan til að vita hvað sé sér fyrir bestu Þórður Snær Júlíusson Skoðun
Til hvers þá að segja satt? Pólitískt baktjaldamakk og upplýsingafölsun í Suðurnesjabæ Ari Gylfason Skoðun