Kjarasamningar og þjóðarsátt Arnþór Sigurðsson skrifar 3. janúar 2024 21:00 Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaramál Kjaraviðræður 2023-24 Mest lesið Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Skoðun Skoðun 11 ástæður fyrir því að kjósa Pírata Baldur Karl Magnússon skrifar Skoðun Misskilin mannúð í hælisleitendamálum Nanna Margrét Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar Skoðun „Útlendingar“ og „þetta fólk“ Jasmina Vajzović Crnac skrifar Skoðun Erum við ekki betri en Talibanar? Hildur Þórðardóttir skrifar Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar Skoðun Lyftistöng fyrir samfélagið Bragi Bjarnason skrifar Skoðun Stöndum með ungu fólki og fjölskyldum Ragna Sigurðardóttir,Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þrælakistur samtímans? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Bannað að lækna sykursýki II Lukka Pálsdóttir skrifar Skoðun Hvað kostar vímuefnavandinn? Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Hægri menn vega að heilbrigðiskerfinu Stefán Ólafsson skrifar Skoðun Jæja, ræðum þá þetta dásamlega Evrópusamband Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Kvikmyndagerð á Íslandi: Næstu skref Lilja Dögg Alfreðsdóttir skrifar Skoðun Sigurður Ingi og óverðtryggingin Hjalti Þórisson skrifar Skoðun Varnarveggur gegn vonbrigðum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Flokkur fólksins vill efla byggð um land allt! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Þær kjaraviðræður sem nú eru í gangi á milli þorra aðildarfélaga ASÍ og Samtaka Atvinnulífsins eru afskaplega mikilvægar og skiptir miklu máli að vel takist til. Bæði er verðbólga allt of há og jafnframt er vaxtastig í landinu algjörlega óviðunandi. Takist samningsaðilum að gera langtíma samninga verður ríkisvaldið að koma að koma að samningsborðinu. Verðbólguspár hafa í langan tíma verið neikvæðar en þó með þeim hætti að á endanum á verðbólgan að síga niður. Það hefur hinsvegar ekki gerst og hefur verðbólgan verið þrálát og spár ekki gengið eftir. Hluti af verðbólguvandanum er þáttur húsnæðisverðs í vísitölu neysluverðs. Það hefur ekki farið framhjá þeim sem hafa fjárfest í húsnæði eða hafa haft hug á því að fjárfesta í húsnæði, að íbúðaverð, afborganir af lánum og höfuðstóll lána hækka stöðugt. Vísitölur fylgja með sem valda hækkun verðbólgu. Til þess að slá á verðhækkanir á húsnæði, eða eftirspurn eftir lánum til húsnæðiskaupa, hefur Seðlabanki Íslands tekið á það ráð að hækka vexti. Það veldur síðan aftur hækkun byggingarkosnaðar, hækkun á íbúðaverði og kemur jafnframt í bakið á þeim sem hafa nú þegar tekið húsnæðislán. Það veldur síðan hækkun á vísitölum og hækkun á verðbólgu. Þessi spírall hefur gengið í allt of marga hringi. Samsetning á vísitölum eru hinsvegar mannanna verk en ekki náttúrulögmál. Það hefur verið skortur á húsnæði og það mun áfram verða skortur á húsnæði við óbreytt ástand. Fyrirséð er að húsnæðisliðurinn mun drífa áfram verðbólguna að hluta ef ekkert breytist. Verkalýðshreyfingin verður nú að gera þá kröfu á ríkisvaldið að húsnæðisliðurinn verð afnumin úr vísitölumælingum, í það minnsta þar til að hægt er að tala um húsnæðismarkað. Það er með öllu óeðlilegt að viðvarandi skortur á framboði á húsnæði sé þess valdandi að drífa áfram verðbólgu. Lántakendur og reyndar allt þjóðfélagið líða fyrir augljósa skekkju á vísitölum. Það er engum til góðs að viðhalda vitleysu af þessu tagi en öllum til hagsbóta að leiðrétta vitleysuna og fella út húsnæðisliðinn út úr vísitölum. Lausn á húsnæðisskorti verður líka að vera partur af kjarasamningunum. Sú stefna að láta byggingarfélögin ein um að byggja húsnæði hefur skapað þennan vanda sem upp er og hefur verið vandamál um áratuga skeið. Byggingarfélögin hafa enga samfélagslega ábyrgð eða skyldur gagnvart samfélaginu. Þar af leiðandi haga þeir sinni starfsemi eins og best verður á kosið fyrir eigin hag. Að viðhalda skorti á húsnæði hámarkar arðsemina Byggingafélaganna. Það er hinsvegar svo að við búum í samfélagi og ríkisvaldið ber ábyrgð. Ríkja þarf eining og samstaða um ákveðna málaflokka. Húsnæðismál eru einn af þessum stóru málaflokkum sem verða að vera í betri farvegi. Að eignast húsnæði eða búa í húsnæði á sanngjörnum kjörum er farsælast fyrir alla, efnaminna fólk, millistétt, og þá efnameiri. Ríkisstjórnin hefur hingað til skorast undan því verkefni að skapa meira jafnvægi í þessum málaflokki. Hún ein getur leyst þennan vanda. Þrátt fyrir góð fyrirheit í Lífskjarasamningunum þá voru flestar hugmyndir um lausnir í þessum málaflokki slegnar út af borðinu. Fyrirheit ríkisstjórnarinnar voru stór við gerð Lífskjarasamningana en útkoman var lítil og mögur. Það má ekki gerast aftur. Gallinn við stjórnmálin er skammsýni.Það hefur þó gerst til stjórnmálamenn hafa fundið til ábyrgðar, hugsuðu stærra og lengra fram í tímann. Má þar nefna uppbyggingu verkamannabústaða og Breiðholtsins. Nú verður ríkisstjórnin að taka boltann og leggja áform um stórfellda uppbyggingu á húsnæði, bæði fyrir eignaminna fólk og svokallaða millistétt. Nóg er til af fjármagninu, það liggur í lífeyrissjóðakerfi landsmanna og bíður eftir því að það sé ávaxtað með lágmarks ávöxtunarkröfu, fjárfesting í húsnæði og þátttaka í uppbyggingu á húsnæði mun skila þeim arði sem um er beðið. Það þarf ríkisvaldið til þess að vera í forystu í þessum málum. Að öllum líkindum þarf að breyta lögum um lífeyrissjóðina og það þarf að gera stóra samninga við sveitarfélögin. Það þarf jafnframt að veita/lána fjármunum til þeirra aðila sem taka þátt í uppbyggingunni. Sveitarfélögin, Byggingarfélög ASÍ, óhagnaðardrifin leigufélög og þau fjölmörgu byggingarfélög um land allt þurfa að svara kallinu. Uppbyggingin þarf að vera blönduð, bæði þarf að byggja húsnæði fyrir almennan leigumarkað, leiguhúsnæði fyrir efnaminna fólk og húsnæði sem færi í almenna sölu. Jafnfram þarf að byggja á landsbyggðinni eins og á höfuðborgarsvæðinu. Á þann hátt væri mögulegt að byggja fyrir alla hópa, og slá á þá verðbólu sem er á íbúðarhúsnæði í dag. Af því að orðið þjóðarsátt hefur verið nefnt í kringum núverandi kjarasamninga þá er óhætt að segja að það er stórt orð. Það má vel vera að það sé hægt að kalla samninga þjóðarsáttarsamninga en þeir verða þá að snúast um meira en að setja plástur á núverandi vanda eða eingöngu að viðhalda kaupmætti. Ef nota á svo stórt orð sem þjóðarsátt er þarf sáttin að snúa að helsta vandanum sem blasir við og veldur miklum kjaraskerðingum, hækkun verðbólgu, hækkun vaxta, verðlags á matvöru og helstu nauðsynjum. Samningur um frystingu á hækkunum er ágætur en varasöm aðgerð þar sem hækkanir geta skollið á síðar. Samningur um að kveða niður alvarlegasta skortinn og lækka dýrasta þáttinn í rekstri heimilanna má með sanni kalla þjóðarsátt. Það er mín áskorun að við tökum höndum saman og gerum þjóðarsátt í þessum kjarasamningum um húsnæðismál og bætum lífskjörin í landinu til frambúðar. Höfundur er félagi í VR.
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Af hverju ég styð Samfylkinguna – og Hannes Sigurbjörn Jónsson Ásbjörn Þór Ásbjörnsson skrifar
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Hvert er fóðrið til að skipulögð glæpastarfsemi geti þrifist hér á landi? Jú, villuráfandi stefnulaus ungmenni! Davíð Bergmann Skoðun