Byggjum orkuöryggi á staðreyndum Hörður Arnarson skrifar 3. janúar 2024 07:30 Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hörður Arnarson Landsvirkjun Orkumál Orkuskipti Mest lesið Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson Skoðun Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson Skoðun Verstu kennarar í heimi Gígja Bjargardóttir Skoðun Hinir vondu fjármagnseigendur! Guðmundur Ragnarsson Skoðun Skoðun Skoðun Allt að helmingslíkur á eyðingu byggðar á Íslandi Sigurður Loftur Thorlacius skrifar Skoðun Dæmisaga úr raunveruleikanum Sigurður F. Sigurðarson skrifar Skoðun Hin marguntöluðu orkuskipti í bílaflota landsmanna Þorgeir R. Valsson skrifar Skoðun Betri stjórnvöld, ekki meiri stjórnvöld Sigríður María Egilsdóttir skrifar Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar Skoðun Blóðmeramálið til umboðsmanns Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Meira fyrir minna: Bætt nýting opinberra fjármuna Álfrún Tryggvadóttir skrifar Skoðun Ný Ölfusárbrú – af hverju svona brú? Guðmundur Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Friðhelgar fótboltabullur Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Sex af níu flokkum á móti hvalveiðum Valgerður Árnadóttir skrifar Skoðun Allt fyrir listina Brynhildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tryggjum nýliðun bændastéttarinnar Þórdís Bjarnleifsdóttir skrifar Skoðun Óskalisti minn SIgurlín Margrét Sigurðardóttir skrifar Skoðun Aukin stuðningur við ferðasjóð íþróttafélaga dregur úr ójöfnuði Hannes S. Jónsson skrifar Skoðun Það er þetta með traustið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Plan Samfylkingar: Svona náum við niður vöxtunum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun 6000 íbúðirnar sem vantar - í boði borgarinnar Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Samvinnufélög - sóknarfæri á húsnæðismarkaði? Elín H. Jónsdóttir,Guðrún Johnsen skrifar Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Það er enginn á vakt Áslaug Ýr Hjartardóttir skrifar Skoðun Svalur, Valur og Hvalur Þorvaldur Logason skrifar Skoðun Opið bréf til samninganefnda KÍ og SÍS Guðrún Eik Skúladóttir skrifar Skoðun Ungt fólk og þörfin fyrir skjótar aðgerðir í menntun Fannar Logi Waldorff Sigurðsson skrifar Skoðun Mikilvægasta launaviðtalið Bessí Þóra Jónsdóttir skrifar Skoðun Leikskólaverkfall - slæmur draumur Jóhanna Dröfn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Burt með baráttusöngva úr virkjunarkafla stóriðjustefnunnar Andrés Ingi Jónsson skrifar Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar Skoðun Meiri árangur…fyrir útvalda Aðalheiður Marta Steindórsdóttir skrifar Skoðun Ertu karlmaður á miðjum aldri á breytingarskeiðinu? Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Hvenær ætlarðu að flytja heim? Jón Þór Kristjánsson skrifar Sjá meira
Sterkar vísbendingar eru um að orkuöryggi almenna markaðarins verði ógnað á árunum 2024-2026. Því upplýsti Landsvirkjun stjórnvöld um stöðuna síðastliðið haust og kallaði eftir því að þau létu greina hana. Íslendingum er að fjölga og það er hagvöxtur í landinu. Orkuþörfin á almenna markaðnum vex því um 2-3% á ári. Nú bregður hins vegar svo við að pantanir á orku í byrjun árs 2024 eru tífalt meiri, eða sem nemur 25% vexti. Landsvirkjun hefur undanfarinn áratug bent stjórnvöldum á að tryggja þurfi orkuöryggi almenna markaðarins. Hann situr ekki við sama borð og stórnotendur sem tryggt hafa sér raforku með langtímasamningum. Með lögum nr. 71/2021 um breytingu á raforkulögum nr. 65/2003 var bætt við ákvæðum um raforkuöryggi, sem síðar yrði útfært í reglugerð. Í gangi er vönduð vinna af hálfu stjórnvalda við útfærslu á reglugerðinni með aðkomu erlendra ráðgjafa og víðtæks samráðs við hagsmunaaðila. Minna framboð? Við höfum bent stjórnvöldum á mikilvægi þess að átta sig á því hvort raforkuframleiðendur væru að draga úr framboði af raforku til almenna markaðarins. Ef svo væri þyrftu stjórnvöld að skoða að heimila Landsvirkjun að forgangsraða raforkusölu til að draga úr líkum á leka á milli markaða. Þegar rætt er um leka á milli markaða er átt við að orka sem hefur til þessa verið fyrir almenna markaðinn muni mögulega ekki vera í boði á næsta ári því hún hafi verið seld annað. Þá er ekki eingöngu verið að tala um hvert orkan sem hin fyrirtækin kaupa af Landsvirkjun, fer, heldur líka hvernig aðrir raforkuframleiðendur þjónusta markaðinn. Eru þeir mögulega að draga úr framboði? Orkufyrirtæki þjóðarinnar mun á árinu 2024 forgangsraða almenna markaðnum eins og við höfum gert frá stofnun fyrirtækisins. Við erum reiðubúin að afhenda sama magn og árið 2023 og til viðbótar stóran hluta af þeim vænta vexti sem verður á markaðnum. Ef aðrir orkuframleiðendur eru tilbúnir að sinna almenna markaðnum á sama hátt, þá er orkuöryggið tryggt. Engin lagaskylda að forgangsraða almenningi Í yfirlýsingum stjórnenda HS Orku og ON um lagafrumvarp sem ætlað er að tryggja hag heimilanna fjalla þeir hvergi um hvort fyrirtækin hafi verið að draga úr framboði fyrir almenna markaðinn eða hyggist gera það, eingöngu að sú orka sem þau munu kaupa af Landsvirkjun muni öll fara inn á almenna markaðinn! Það er þó mikilvægt að hafa það í huga að það er enn ekkert í lögum sem skyldar orkuframleiðendur til að forgangsraða almenna markaðnum. Það geta verið ýmsar viðskiptalegar ástæður fyrir því að fyrirtækin ákveði að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Markaðshlutdeild fyrirtækisins í smásölu raforku hafi minnkað. Ný sölufyrirtæki sem ekki hafa eigin raforkuvinnslu, hafa stóraukið markaðshlutdeild sína með því að bjóða 25-30% lægra verð. Samdráttur í raforkuframleiðslu hjá fyrirtækinu. T.d. vegna ofnýtingar á auðlind eða skorts á viðhaldi. Stórnotendur bjóða þeim hærra verð. Í fullseldu raforkukerfi eins og nú er skapast hins vegar vandamál ef aðilar af þessum ástæðum eða öðrum ákveða að draga úr framboði inn á almenna markaðinn. Upphaflega frumvarpinu sem atvinnuveganefnd fjallaði um fyrir jól er ætlað að skapa möguleika til að takast á við þá stöðu ef hún kæmi upp. Hlutdeild LV á almenna markaðnum Hlutdeild Landsvirkjunar á almenna markaðnum stjórnast alfarið af öðrum orkufyrirtækjum enda erum við ekki með eigið sölufyrirtæki eins og allir hinir orkuframleiðendurnir. Við seljum eftir verðskrá sem er birt öllum viðskiptavinum. HS Orka og ON forgangsraða sinni eigin orkuvinnslu og kaupa það sem upp á vantar af Landsvirkjun. Ef þau vilja selja til annarra sölufyrirtækja er þeim í lófa lagið að bjóða hagstæðara verð en Landsvirkjun og auka þannig markaðshlutdeild sína. Samkeppnisstaða Landsvirkjunar á almenna markaðnum styrkist ekki verði lögin að veruleika eins og framkvæmdastjóri ON hefur ranglega fullyrt. Við höfum enga beina hagsmuni af því að frumvarpið eins og það var upphaflega verði samþykkt - en styðjum það eindregið vegna almannahagsmuna. Landsvirkjun getur eins og áður staðið við allar skuldbindingar sínar um afhendingu forgangsorku og stutt áfram við almenna markaðinn, hvort sem lögin verða sett eða ekki. Fyrirtækið er mjög varkárt í sínum samningum og selur aldrei meira en hægt er að standa við með góðu móti, líka í slæmum vatnsárum eins og núna. Hverjir græða á frumvarpinu og hverjir tapa? Undanfarin ár hefur Landsvirkjun séð almenna markaðnum fyrir um helmingi orkunnar og fyrirsjáanlegt er að sú hlutdeild vaxi hratt. Gallinn er sá að það er ekki hægt að selja orku sem er ekki til. Ef aðrir draga sig hratt út af almenna markaðnum er útilokað að Landsvirkjun geti bætt það upp jafnóðum. Orka er ekki hilluvara sem hægt er að sækja á lagerinn. Ef lög sem heimila forgangsröðun orku í þágu heimilanna verða ekki að veruleika og ef sú staða kæmi upp að eftirspurn væri meiri en Landsvirkjun gæti mætt vegna þess að önnur orkufyrirtæki hafa dregið úr sínu framboði, þá myndi fyrirtækið óska eftir tilboðum í þá raforku sem væri í boði og selja hæstbjóðanda, í samræmi við samkeppnislög. Ljóst er að þá munu ekki öll sölufyrirtæki með takmarkaða eigin framleiðslu fá næga orku – og verð til almennings mun hækka. Þeir sem bæta stöðu sína verði lögin sett eru fyrst og fremst heimilin og fyrirtæki í landinu önnur en nýir stórnotendur. Einnig sölufyrirtækin sem hafa takmarkaða eigin framleiðslu en þau hafa verið að stórauka markaðshlutdeild sína á síðustu árum. Þetta eru fyrirtæki eins og Straumlind, Atlantsorka, Orkusalan, N1 og fleiri slík á smásölumarkaði, sem selja beint til almennings. Staða núverandi stórnotenda breytist ekki með lögunum enda er hún tryggð með langtímasamningum. Byggjum á staðreyndum Með fyrirhuguðum lögum er hins vegar þrengt að sölufyrirtækjum sem mögulega semja við stórnotendur án þess að auka orkuframleiðslu sína. Þau geta ekki gengið að því vísu að auka orkukaup sín frá Landsvirkjun. Þau þyrftu þá líklega að beita skerðingarákvæðum í samningum sínum við stórnotendur þangað til þau hefðu aukið sína orkuvinnslu eða sagt upp samningum við þá notendur. Mikilvægt er að Orkustofnun gefist ráðrúm til að greina framboð og eftirspurn á almenna markaðnum þannig að það dragi úr þeirri upplýsingaóreiðu sem hefur því miður einkennt umræðuna síðustu vikurnar. Ef við byggjum hana á staðreyndum og gögnum, með almannahagsmuni í fyrirrúmi, verður vonandi hægt að ná lendingu sem flestir geta unað við og almenningur þarf þá ekki að hafa áhyggjur af því að fá ekki orku – eða þurfa að greiða margfalt verð fyrir hana eins og dæmin sanna víða erlendis. Höfundur er forstjóri Landsvirkjunar.
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson skrifar
Skoðun Kæri oddviti Samfylkingarnar í Reykjavíkurkjördæmi suður Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Örugg skref Samfylkingar í geðheilbrigðismálum Alma Möller,Elín Anna Baldursdóttir,Sævar Már Gústavsson skrifar
Ábendingar Sameinuðu þjóðanna um hvað betur megi fara í mannréttindamálum á Íslandi Þórhallur Guðmundsson Skoðun
Hvar er stjarna Framsóknarflokksins í síðustu kosningum núna? „Barnaverndarpáfinn“! Davíð Bergmann Skoðun