Sérhver manneskja Anna Lúðvíksdóttir skrifar 10. desember 2023 08:31 Mannréttindayfirlýsingin 75 ára Í dag, á Alþjóðlega mannréttindadaginn, eru liðin 75 ár frá því að Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna var samþykkt. Hún var skrifuð og samþykkt eftir að rykið settist eftir seinni heimstyrjöldina og uppbyggingin rétt að hefjast. Heimurinn hafði aldrei séð og upplifað slíkar hörmungar, svona úthugsuð, nákvæm og víðfeðm illvirki. Grimmdarverk seinni heimstyrjaldarinnar sýndu svo bersýnilega að virðing fyrir mannréttindum og mannlegri reisn var langt frá því að vera algild og breytinga var þörf. Heimurinn þurfti áminningu um að sérhver manneskja er borin frjáls og jöfn öðrum að virðingu og réttindum. Aðalhvati og drifkraftur að gerð yfirlýsingarinnar var Eleanor Roosevelt, mannréttindafrömuður og fyrrum forsetafrú Bandaríkjanna, og stýrði hún einnig fyrsta Mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna. Hún var sögð hafa verið kona með stórt hjarta en hvort sem það var hjartað eða heilinn sem gaf henni djúpstæðan skilning á því að allar manneskjur fæðast jafnar og að grundvallarréttindi þeirra eru þau sömu hvar sem þær fæðast skiptir kannski ekki öllu en ljóst er að þarna var á ferð stórmerkileg, framsýn hugsjónakona sem lét verkin tala. Afrek hennar á lífsleiðinni voru margvísleg en aðkoma hennar að gerð mannréttindayfirlýsingarinnar má sannalega teljast stórvirki. Fulltrúar 50 ríkja Sameinuðu þjóðanna komu saman undir stjórn Eleanor og ákváðu hvaða réttindi það eru sem við fæðumst öll með, eru algild og órjúfanleg. Það var svo hinn 10. desember 1948 að allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna samþykkti að þessi réttindi væru okkur öllum til handa – alls staðar og alltaf. Í ræðu sinni hjá Sameinuðu þjóðunum árið 1958 spurði Roosevelt þessarar spurningar, ,,Þegar allt kemur til alls, hvar byrja almenn mannréttindi? Þau byrja á litlum stöðum, nálægt heimilinu – svo nálægt og á svo litlum stöðum að þeir eru ekki merktir á heimskortin. Samt eru þau allur heimur einstaklingsins.” Spurningin og svarið sem fylgdi á eftir kjarnar mikilvægi þess að virðing sé borin fyrir réttindum hverrar manneskju í öllu daglegu lífi hennar því þau eru grunnurinn að mannlegri reisn hennar. Þó að mannréttindayfirlýsingin sé ekki lagalega bindandi er hún undirstaða helstu alþjóðlegra mannréttindasamninga og því stórmerkileg. Þar er kveðið á um bæði borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi eins og að allir eiga rétt til lífs, frelsis og mannhelgi sem og að allir eiga rétt á að leita og njóta griðlands erlendis gegn ofsóknum en hún kveður einnig á um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi eins og að allir eiga rétt á viðunandi lífskjörum, þar á meðal rétt til matar og húsnæðis og að allir eiga rétt á hvíld og afþreyingu. Í yfirlýsingunni kemur skýrt fram að við öll eigum jafnt tilkall þessara réttinda til án tillits til kynþáttar, litarháttar, kynferðis, tungumáls, trúar, skoðana, þjóðernis, uppruna, eigna, ætternis eða annarra aðstæðna. Heimurinn stendur frammi fyrir grimmdarverkum, hvort sem það er fyrir botni Miðjarðarhafs, geðþóttahandtökur og pyndingar í nafni öryggis eða miskunnarlaus beiting dauðarefsingarinnar víða um heim. Við sjáum vaxandi ójöfnuð, skautun í málefnum sem varða réttindi viðkvæmustu hópanna, tjáningarfrelsið er fótum troðið jafnvel í löndum sem við höfum borið okkur saman við og skelfilegar afleiðingar loftslagsbreytinga leggjast þyngst á fátækari ríki og samfélög. Í skugga alls þessa sjáum við þó vonarljós og fögnum þeim innblæstri sem mannréttindayfirlýsingin er nú og verður fyrir komandi kynslóðir. Hún er vonarljós um betri heim, hluti af samtímamenningu okkar og reglum. Heimur án þessa samkomulags og laga sem frá yfirlýsingunni koma væri heimur án sanngirni, án vonar. Allt starf Amnesty International byggir á mannréttindayfirlýsingunni og því munum við fagna í dag með veglegri dagskrá í Borgarleikhúsinu sem hefst klukkan 16.00. Eliza Reid, forsetafrú, mun ávarpa gesti og svo verður verkið Allir þeir er við falli er búið eftir Samuel Beckett leiklesið af Leiklestrarfélaginu undir tónlist Mandólín. Hægt er að kaupa miða hér. Að leiklestri loknum gefst gestum kostur á að skrifa stuðningskveðjur til þolenda mannréttindabrota í tengslum við herferðina Þitt nafn bjargar lífi og þiggja léttar kaffiveitingar undir söng Ellenar Kristjánsdóttur og Systra í notalegri aðventustemningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Mannréttindi Anna Lúðvíksdóttir Mest lesið Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson Skoðun Skoðun Skoðun Von í Vonarskarði Þuríður Helga Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Þjóð gegn þjóðarmorði Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvað er eiginlega málið með þessa þéttingu?? Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Eitt próf á ári – er það snemmtæk íhlutun? Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Þegar öllu er á botninn hvolft Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Viltu finna milljarð? - Frá gráu svæði í gagnsæi Gunnar Pétur Haraldsson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum – tækifæri eða hliðarskref? Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Á hvaða ári er Inga Sæland stödd? Snorri Másson skrifar Skoðun Eru börn innviðir? Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Háskólaþorpið Bifröst og fólkið sem gleymdist Margrét Jónsdóttir Njarðvík skrifar Skoðun Körfubolti á tímum þjóðarmorðs Bjarni Þór Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Draugagangur í Alaska Hannes Pétursson skrifar Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar Skoðun 76 dagar Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Í minningu körfuboltahetja Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Húsnæðisbæturnar sem hurfu Ragnar Sigurður Kristjánsson skrifar Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar Skoðun Hjartans mál í kennslu Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hunsuðu menntamálin – en ætla nú að bjarga þeim Sigurður Kári Harðarson skrifar Skoðun Sporin þín Valtýr Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Sjallar og lyklaborðið Sigfús Ómar Höskuldsson skrifar Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun „Stóra fallega frumvarpið“ hans Trump Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Verndun vatns og stjórn vatnamála Ólafur Arnar Jónsson,Sigurður Guðjónsson skrifar Sjá meira
Mannréttindayfirlýsingin 75 ára Í dag, á Alþjóðlega mannréttindadaginn, eru liðin 75 ár frá því að Mannréttindayfirlýsing Sameinuðu þjóðanna var samþykkt. Hún var skrifuð og samþykkt eftir að rykið settist eftir seinni heimstyrjöldina og uppbyggingin rétt að hefjast. Heimurinn hafði aldrei séð og upplifað slíkar hörmungar, svona úthugsuð, nákvæm og víðfeðm illvirki. Grimmdarverk seinni heimstyrjaldarinnar sýndu svo bersýnilega að virðing fyrir mannréttindum og mannlegri reisn var langt frá því að vera algild og breytinga var þörf. Heimurinn þurfti áminningu um að sérhver manneskja er borin frjáls og jöfn öðrum að virðingu og réttindum. Aðalhvati og drifkraftur að gerð yfirlýsingarinnar var Eleanor Roosevelt, mannréttindafrömuður og fyrrum forsetafrú Bandaríkjanna, og stýrði hún einnig fyrsta Mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna. Hún var sögð hafa verið kona með stórt hjarta en hvort sem það var hjartað eða heilinn sem gaf henni djúpstæðan skilning á því að allar manneskjur fæðast jafnar og að grundvallarréttindi þeirra eru þau sömu hvar sem þær fæðast skiptir kannski ekki öllu en ljóst er að þarna var á ferð stórmerkileg, framsýn hugsjónakona sem lét verkin tala. Afrek hennar á lífsleiðinni voru margvísleg en aðkoma hennar að gerð mannréttindayfirlýsingarinnar má sannalega teljast stórvirki. Fulltrúar 50 ríkja Sameinuðu þjóðanna komu saman undir stjórn Eleanor og ákváðu hvaða réttindi það eru sem við fæðumst öll með, eru algild og órjúfanleg. Það var svo hinn 10. desember 1948 að allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna samþykkti að þessi réttindi væru okkur öllum til handa – alls staðar og alltaf. Í ræðu sinni hjá Sameinuðu þjóðunum árið 1958 spurði Roosevelt þessarar spurningar, ,,Þegar allt kemur til alls, hvar byrja almenn mannréttindi? Þau byrja á litlum stöðum, nálægt heimilinu – svo nálægt og á svo litlum stöðum að þeir eru ekki merktir á heimskortin. Samt eru þau allur heimur einstaklingsins.” Spurningin og svarið sem fylgdi á eftir kjarnar mikilvægi þess að virðing sé borin fyrir réttindum hverrar manneskju í öllu daglegu lífi hennar því þau eru grunnurinn að mannlegri reisn hennar. Þó að mannréttindayfirlýsingin sé ekki lagalega bindandi er hún undirstaða helstu alþjóðlegra mannréttindasamninga og því stórmerkileg. Þar er kveðið á um bæði borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi eins og að allir eiga rétt til lífs, frelsis og mannhelgi sem og að allir eiga rétt á að leita og njóta griðlands erlendis gegn ofsóknum en hún kveður einnig á um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi eins og að allir eiga rétt á viðunandi lífskjörum, þar á meðal rétt til matar og húsnæðis og að allir eiga rétt á hvíld og afþreyingu. Í yfirlýsingunni kemur skýrt fram að við öll eigum jafnt tilkall þessara réttinda til án tillits til kynþáttar, litarháttar, kynferðis, tungumáls, trúar, skoðana, þjóðernis, uppruna, eigna, ætternis eða annarra aðstæðna. Heimurinn stendur frammi fyrir grimmdarverkum, hvort sem það er fyrir botni Miðjarðarhafs, geðþóttahandtökur og pyndingar í nafni öryggis eða miskunnarlaus beiting dauðarefsingarinnar víða um heim. Við sjáum vaxandi ójöfnuð, skautun í málefnum sem varða réttindi viðkvæmustu hópanna, tjáningarfrelsið er fótum troðið jafnvel í löndum sem við höfum borið okkur saman við og skelfilegar afleiðingar loftslagsbreytinga leggjast þyngst á fátækari ríki og samfélög. Í skugga alls þessa sjáum við þó vonarljós og fögnum þeim innblæstri sem mannréttindayfirlýsingin er nú og verður fyrir komandi kynslóðir. Hún er vonarljós um betri heim, hluti af samtímamenningu okkar og reglum. Heimur án þessa samkomulags og laga sem frá yfirlýsingunni koma væri heimur án sanngirni, án vonar. Allt starf Amnesty International byggir á mannréttindayfirlýsingunni og því munum við fagna í dag með veglegri dagskrá í Borgarleikhúsinu sem hefst klukkan 16.00. Eliza Reid, forsetafrú, mun ávarpa gesti og svo verður verkið Allir þeir er við falli er búið eftir Samuel Beckett leiklesið af Leiklestrarfélaginu undir tónlist Mandólín. Hægt er að kaupa miða hér. Að leiklestri loknum gefst gestum kostur á að skrifa stuðningskveðjur til þolenda mannréttindabrota í tengslum við herferðina Þitt nafn bjargar lífi og þiggja léttar kaffiveitingar undir söng Ellenar Kristjánsdóttur og Systra í notalegri aðventustemningu. Höfundur er framkvæmdastjóri Íslandsdeildar Amnesty International.
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Kynbundin áhrif barneigna á atvinnuþátttöku og tekjur Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson skrifar
Skoðun Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að láta endurmeta brunabótamatið á þínu húsnæði? Heiðrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir skrifar
Skoðun Að saga rótina undan trénu og halda að stofninn vaxi hraðar: hugleiðing um tillögur Viðskiptaráðs Birgir Orri Ásgrímsson skrifar
Skoðun Mikilvægi aðgengis og algildrar hönnunar að byggingum í dag og til framtíðar Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Fimm af tíu veitingastöðum hættu með hvalkjöt Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Hoppað í drullipolli við hliðina á Snorra Mássyni. Um allskonar fólk, líka í Miðflokknum Ægir Lúðvíksson Skoðun
Loftslagsverkfræði: Verkefni sem borgar sig ekki að láta bíða Snjólaug Árnadóttir,Páll Gunnarsson Skoðun
Ákall til KKÍ og íslensku íþróttahreyfingarinnar Ragnhildur Hólmgeirsdóttir,Oddný Björg Rafnsdóttir,Svanhildur Anja Ástþórsdóttir,Guðjón Magnússon,Margrét Rut Eddudóttir Skoðun