Hvernig fæ ég manninn minn til að lesa þetta? Hulda Tölgyes og Þorsteinn V. Einarsson skrifa 5. desember 2023 10:00 Konur kannast vel við þriðju vaktina og eru farnar að hafa hátt um ósanngirnina sem felst í því að bera byrðina af henni einar. Karlar kannast hins vegar síður við þriðju vaktina, hæðast að henni, efast um tilvist hennar eða í besta falli gera lítið úr umfanginu. Það er lýsandi fyrir eðli vandans. Viðkvæmir karlar Í samhengi íhaldssamra rótgróinna karlmennskuhugmynda er frekar merkilegt, eða raunar sorglegt, hvað þarf lítið til að koma fullorðnum körlum algjörlega úr jafnvægi. Nóg virðist vera að benda á hið augljósa og vel rannsakaða mynstur að karlar axli ekki þá ábyrgð sem þeim ber og þeir komi sér kerfisbundið undan heimilis- og fjölskyldustörfum. Bera margir fyrir sig fyrirvinnuhlutverkið eða tína til hæfilega íþyngjandi og tilfallandi verkefni annarrar vaktarinnar sem þeir sinntu — einhvern tímann. Staðreyndin er sú að það er oft meiri vinna fyrir konu að vera í sambúð með karlmanni en ekki. Staðreynd sem er of óþægileg og fær bestu karla til að hrökklast í vörn, væla yfir ósanngirni árásargjörnu femínistanna og telja sig ekki njóta þeirrar virðingar sem þeim ber. Líklega þá virðingu að vera hlíft við þeim óþægindum að þurfa að horfast í augu við staðreyndir. Með því að veita athygli þeim óþægindum karla sem upplifa þessa umræðu sem persónulega árás á sig missum við sjónar á þeim sálrænu og líkamlegu afleiðingum sem konur verða fyrir vegna of mikils álags á vöktunum. Við missum sjónar á alvarleika vandans vegna viðkvæmni íhaldssamra karla. Undanbragðafimi Fimi karla við að koma sér undan ábyrgð er svo algeng og útbreidd að hún er orðin að sjálfstæðu vandamáli sem bætist á þriðju vakt kvenna. Vegna viðkvæmni karla og inngróinnar karllægni virðist fólk frekar til í að viðhalda misréttinu og kæfa konur í verkefnum þriðju vaktarinnar en að krefja karla um ábyrgð og að dvelja í eigin óþægindum. Óþægindum sem er engum nema þeim og karllægni samfélagsins um að kenna. Konur spyrja okkur oft hvernig þær geti fengið karlinn sinn til að lesa bókina okkar, mæta á námskeið eða hlusta á hlaðvarpsþátt. Þær hugsa leiðir til að hvetja þá, virkja og styðja á eins blíðlegan hátt og hugsast getur. Þær undirbúa sig fyrir samtalið og reyna að velja sem heppilegasta tímasetningu til að ræða þriðju vaktina. Þetta bætist ofan á öll önnur verkefni sem liggja á herðum kvenna á sama tíma og þær vilja ekki styggja karlana sína, ekki koma þeim úr jafnvægi. Aukavinna þriðju vaktarinnar Rannsóknir hafa dregið fram hvernig konur forgangsraða tilfinningum og þörfum annarra umfram sinna eigin. Þetta á við um þriðju vaktina líka þar sem konur þurfa ekki bara að gera hluti sem þær nenna ekki neitt með tilheyrandi persónulegum og samfélagslegum fórnarkostnaði. Konur reyna líka að finna leiðir til að koma körlunum sínum ekki úr tilfinningalegu jafnvægi við að benda þeim á hluti sem þær ættu yfir höfuð ekki einu sinni að þurfa að benda á. Konur hafa í þessu samhengi líst körlunum sínum, mökunum, sem aukabarni sem þurfi að sinna, taka til eftir, þrífa upp eftir og leiðbeina. Og auk þess gera þeir tilkall til þess að stunda kynlíf með þeim líka, jafnvel algjörlega óháð eigin löngunum. Við erum farin að dansa óþægilega á línu kynferðisofbeldis þegar kynlíf er stundað á forsendum annars aðilans. Þessi forgangsröðun kvenna og ögun eigin tilfinninga til að mæta kröfum annarra er kölluð aukavinna þriðju vaktarinnar. Hver er lausnin? Konur velta fyrir sér hvernig þær geti fengið karlana sína til að hlusta á sig og skilja álagið, byrðina og misréttið en karlar krefjast þess að fá lausnina. „Segðu mér bara hvað ég á að gera“, „skrifaðu bara lista“ og sjá fyrir sér nokkrar mínútur þar sem þeir kippa þessu í liðinn, eflaust undir yfirumsjón og með svörum frá konu sem er á vaktinni. Þetta er dæmigerð karllæg hugsun þótt það myndi vissulega gera gagn ef karlar myndu bara axla jafna ábyrgð á öllum störfum sem tilheyra heimilis- og fjölskyldulífi. En jafnvel þótt þeir reyndu er það ekki nóg. Hindranirnar er nefnilega líka að finna í kerfisbundnum aðstöðumun þar sem kynjaður vinnumarkaður, launamunur og rótgrónar karlmennsku- og kvenleikahugmyndir hafa stýrandi áhrif. Lausnin felst til að byrja með í fúsleikanum, viljanum til ábyrgðar og þess að þola við í óþægindunum. Til dæmis að dvelja í óþægindunum sem þessi stutti pistill olli þér í stað þess að beina þeim að okkur eða makanum þínum (fyrir að senda þér hann) eða leitast við að rökræða hvernig þú ert nú ekki svo slæmur. Hulda Tölgyes sálfræðingur og Þorsteinn V. Einarsson kynjafræðingur. Höfundar eru stofnendur thridja.is og höfundar bókarinnar Þriðja vaktin – Jafnréttishandbók heimilisins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hulda Jónsdóttir Tölgyes Þorsteinn V. Einarsson Jafnréttismál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Konur kannast vel við þriðju vaktina og eru farnar að hafa hátt um ósanngirnina sem felst í því að bera byrðina af henni einar. Karlar kannast hins vegar síður við þriðju vaktina, hæðast að henni, efast um tilvist hennar eða í besta falli gera lítið úr umfanginu. Það er lýsandi fyrir eðli vandans. Viðkvæmir karlar Í samhengi íhaldssamra rótgróinna karlmennskuhugmynda er frekar merkilegt, eða raunar sorglegt, hvað þarf lítið til að koma fullorðnum körlum algjörlega úr jafnvægi. Nóg virðist vera að benda á hið augljósa og vel rannsakaða mynstur að karlar axli ekki þá ábyrgð sem þeim ber og þeir komi sér kerfisbundið undan heimilis- og fjölskyldustörfum. Bera margir fyrir sig fyrirvinnuhlutverkið eða tína til hæfilega íþyngjandi og tilfallandi verkefni annarrar vaktarinnar sem þeir sinntu — einhvern tímann. Staðreyndin er sú að það er oft meiri vinna fyrir konu að vera í sambúð með karlmanni en ekki. Staðreynd sem er of óþægileg og fær bestu karla til að hrökklast í vörn, væla yfir ósanngirni árásargjörnu femínistanna og telja sig ekki njóta þeirrar virðingar sem þeim ber. Líklega þá virðingu að vera hlíft við þeim óþægindum að þurfa að horfast í augu við staðreyndir. Með því að veita athygli þeim óþægindum karla sem upplifa þessa umræðu sem persónulega árás á sig missum við sjónar á þeim sálrænu og líkamlegu afleiðingum sem konur verða fyrir vegna of mikils álags á vöktunum. Við missum sjónar á alvarleika vandans vegna viðkvæmni íhaldssamra karla. Undanbragðafimi Fimi karla við að koma sér undan ábyrgð er svo algeng og útbreidd að hún er orðin að sjálfstæðu vandamáli sem bætist á þriðju vakt kvenna. Vegna viðkvæmni karla og inngróinnar karllægni virðist fólk frekar til í að viðhalda misréttinu og kæfa konur í verkefnum þriðju vaktarinnar en að krefja karla um ábyrgð og að dvelja í eigin óþægindum. Óþægindum sem er engum nema þeim og karllægni samfélagsins um að kenna. Konur spyrja okkur oft hvernig þær geti fengið karlinn sinn til að lesa bókina okkar, mæta á námskeið eða hlusta á hlaðvarpsþátt. Þær hugsa leiðir til að hvetja þá, virkja og styðja á eins blíðlegan hátt og hugsast getur. Þær undirbúa sig fyrir samtalið og reyna að velja sem heppilegasta tímasetningu til að ræða þriðju vaktina. Þetta bætist ofan á öll önnur verkefni sem liggja á herðum kvenna á sama tíma og þær vilja ekki styggja karlana sína, ekki koma þeim úr jafnvægi. Aukavinna þriðju vaktarinnar Rannsóknir hafa dregið fram hvernig konur forgangsraða tilfinningum og þörfum annarra umfram sinna eigin. Þetta á við um þriðju vaktina líka þar sem konur þurfa ekki bara að gera hluti sem þær nenna ekki neitt með tilheyrandi persónulegum og samfélagslegum fórnarkostnaði. Konur reyna líka að finna leiðir til að koma körlunum sínum ekki úr tilfinningalegu jafnvægi við að benda þeim á hluti sem þær ættu yfir höfuð ekki einu sinni að þurfa að benda á. Konur hafa í þessu samhengi líst körlunum sínum, mökunum, sem aukabarni sem þurfi að sinna, taka til eftir, þrífa upp eftir og leiðbeina. Og auk þess gera þeir tilkall til þess að stunda kynlíf með þeim líka, jafnvel algjörlega óháð eigin löngunum. Við erum farin að dansa óþægilega á línu kynferðisofbeldis þegar kynlíf er stundað á forsendum annars aðilans. Þessi forgangsröðun kvenna og ögun eigin tilfinninga til að mæta kröfum annarra er kölluð aukavinna þriðju vaktarinnar. Hver er lausnin? Konur velta fyrir sér hvernig þær geti fengið karlana sína til að hlusta á sig og skilja álagið, byrðina og misréttið en karlar krefjast þess að fá lausnina. „Segðu mér bara hvað ég á að gera“, „skrifaðu bara lista“ og sjá fyrir sér nokkrar mínútur þar sem þeir kippa þessu í liðinn, eflaust undir yfirumsjón og með svörum frá konu sem er á vaktinni. Þetta er dæmigerð karllæg hugsun þótt það myndi vissulega gera gagn ef karlar myndu bara axla jafna ábyrgð á öllum störfum sem tilheyra heimilis- og fjölskyldulífi. En jafnvel þótt þeir reyndu er það ekki nóg. Hindranirnar er nefnilega líka að finna í kerfisbundnum aðstöðumun þar sem kynjaður vinnumarkaður, launamunur og rótgrónar karlmennsku- og kvenleikahugmyndir hafa stýrandi áhrif. Lausnin felst til að byrja með í fúsleikanum, viljanum til ábyrgðar og þess að þola við í óþægindunum. Til dæmis að dvelja í óþægindunum sem þessi stutti pistill olli þér í stað þess að beina þeim að okkur eða makanum þínum (fyrir að senda þér hann) eða leitast við að rökræða hvernig þú ert nú ekki svo slæmur. Hulda Tölgyes sálfræðingur og Þorsteinn V. Einarsson kynjafræðingur. Höfundar eru stofnendur thridja.is og höfundar bókarinnar Þriðja vaktin – Jafnréttishandbók heimilisins.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun