Skólafélagsráðgjöf – til hvers? Þóra Björg Garðarsdóttir skrifar 30. október 2023 11:01 Undanfarin ár hefur Fagdeild fræðslu- og skólafélagsráðgjafa innan Félagsráðgjafarfélags Íslands bent á mikilvægi þess að starf skólafélagsráðgjafa verði lögbundið. Auk þess hafa verið lagðar fram tillögur til þingsályktunar um ráðningu þeirra í alla grunn- og framhaldsskóla landsins og nú síðast á 153. löggjafarþingi 2022-2023 sem því miður hlaut ekki brautargengi. Í framangreindri þingsályktunartillögu um löggildingu félagsráðgjafa er tekið mið af niðurstöðum rannsókna sem gerðar hafa verið hér á landi á undanförnum árum og sýna fram á mikilvægi þess að endurskoða faglegt umhverfi skólanna og hlutverk kennarans með hliðsjón af nýjum aðstæðum í breyttu samfélagi. Mikilvægt hlutverk skólafélagsráðgjafa er að vera kennurum til stuðnings við að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan skólabarnsins. Hlutverk skólafélagsráðgjafa er margþætt og fer eftir þörfum hvers skóla fyrir sig. Hugmyndafræðileg nálgun og faglegur grunnur í vinnuaðferðum félagsráðgjafa byggist á kerfishugsun og heildarsýn. Meðal helstu verkefna skólafélagsráðgjafa eru félagsleg- og persónuleg ráðgjöf við nemendur t.d. vegna samskiptaerfiðleika, einmanaleika, vanlíðunar vegna erfiðra heimilisaðstæðna, fátæktar og eineltis. Eins starfa þeir í þverfaglegu samstarfi innan skóla og eru í samstarfi við sérfræðinga og stofnanir utan skólans er koma að málum nemenda. Samkvæmt núgildandi grunnskólalögum (nr. 91/2008) gegnir skólinn mikilvægu uppeldis- og velferðarhlutverki sem felst í því að þroska, móta og styrkja hæfileika nemenda og færni í samstarfi við foreldra. Með lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna fengu skólar aukin hlutverk sem felast m.a. í því að fylgjast með, taka eftir og greina vísbendingar um að þörfum barns sé ekki mætt á fullnægjandi hátt, og bregðast við þeim með einstaklingsbundnum og snemmtækum stuðningi. Umrædd farsældarlög stigskipta þjónustu við börn þar sem 1. stigs þjónusta er skilgreind sem grunnþjónusta sem á að vera aðgengileg öllum börnum og foreldrum, en þar falla undir leikskóli, grunnskóli og framhaldsskóli. Undanfarna áratugi hefur félagsmótunarhlutverk skólans aukist og er mikilvægt að innan skólans sé tekið mið af stöðu stöðu nemenda í erfiðum félagslegum aðstæðum og þeim sem eiga í persónulegum vanda. Með auknu álagi á kennara vegna nýrra áskorana í kjölfar aukins fjölbreytileika innan nemendahópsins, innleiðingar stefnu um skóla án aðgreiningar og nú farsældarlaga eykst þörfin fyrir þverfaglegt samstarf ólíkra fagaðila frá skóla, heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu sveitarfélaga. Slíkt samstarf er til þess fallið að stuðla að velferð barna. Sveitarfélögum ber samkvæmt 40. gr. grunnskólalaga að sinna stuðningi við nemendur, foreldra og kennara og það eru þá oft félagsráðgjafar hjá sveitarfélögum sem sinna því en slíku fyrirkomulagi fylgja bæði kostir og gallar. Til að mynda hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð/félagsþjónustu ekki heimild til að ræða við barn nema með skriflegu samþykki foreldra/forsjáraðila. Eins hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð ekki tækifæri til að bjóða nemendum að koma til sín og óska sjálfir eftir viðtali, heldur þarf skrifleg beiðni að berast frá skólastjórnendum um viðtal. Tryggja þarf að börn hafi greiðan aðgang að félagsráðgjöfum líkt og þeir hafa að náms- og starfsráðgjöfum samkvæmt lögum. Í skýrslu Innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar frá árinu 2019 telja skólastjórnendur brýna þörf fyrir félagsráðgjafa innan skóla vegna sérþekkingar þeirra sem þeir telja að skorti í persónulegri ráðgjöf til nemenda. Það má því draga þá ályktun að með ráðningu félagsráðgjafa í alla grunnskóla, þar sem aðgengi að þeim væri óhindrað, gæfi það félagsráðgjöfum möguleika á að koma inn í málin á fyrri stigum og fyrirbyggja þannig að vandamálin verði stærri og meiri. Með ráðningu skólafélagsráðgjafa í alla grunnskóla yrði stigið mikilvægt skref til forvarna og snemmtæks stuðnings við börn og fjölskyldur þeirra. Starf skólafélagsráðgjafa fellur vel að markmiðum farsældarlaga því þeir búa yfir góðri yfirsýn yfir innviði velferðarkerfisins og þekkja samfélagsleg úrræði og leiðir til að koma málum í viðeigandi farveg og fylgja þeim eftir í samráði og samvinnu við foreldra/forsjáraðila, kennara og skólastjórnendur. Þannig samstarf kerfa er líklegt til að stuðla að raunverulegri farsæld skólabarna og aðlögun þeirra að samfélaginu til lengri tíma litið. Höfundur er skólafélagsráðgjafi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skóla - og menntamál Grunnskólar Mest lesið „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson Skoðun Halldór 24.05.2025 Halldór Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson Skoðun Skoðun Skoðun Vér erum úr sömu sveit Steinþór Logi Arnarsson skrifar Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Réttlát leiðrétting veiðigjalda Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar Skoðun Heiðmörk: Gaddavír og girðingar Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun #blessmeta - önnur grein Guðrún Hrefna Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er lambakjöt? Hafliði Halldórsson skrifar Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar Skoðun Þjóðareign, trú og skattar Svanur Guðmundsson skrifar Skoðun Hamas og átökin við Ísrael – hvað er ekki sagt upphátt? Einar G Harðarson skrifar Skoðun Gjaldfrjálsar máltíðir fyrir leikskólabörn Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Næstu sólarhringar á Gaza skipta sköpum Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar Skoðun Huglæg réttlætiskennd og skattar á verðmætasköpun Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Loksins fær þyrlan heimili fyrir norðan Njáll Trausti Friðbertsson skrifar Skoðun Opið bréf til stjórnvalda Elín Ýr Arnar Hafdísardóttir skrifar Skoðun Við skuldum þeim að hlusta Ólafur Adolfsson skrifar Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar Skoðun Alvarleg staða í umhverfi fréttamiðla Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Stéttarkerfi Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Stöðvum Hamas. Einungis þannig getum við stöðvað hryllinginn á Gaza BIrgir Finnsson skrifar Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Æfingin skapar meistarann! Sigurjón Már Fox Gunnarsson skrifar Skoðun 140 sinnum líklegra að verða fyrir eldingu Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar Skoðun Traust í húfi Eyjólfur Ármannsson skrifar Sjá meira
Undanfarin ár hefur Fagdeild fræðslu- og skólafélagsráðgjafa innan Félagsráðgjafarfélags Íslands bent á mikilvægi þess að starf skólafélagsráðgjafa verði lögbundið. Auk þess hafa verið lagðar fram tillögur til þingsályktunar um ráðningu þeirra í alla grunn- og framhaldsskóla landsins og nú síðast á 153. löggjafarþingi 2022-2023 sem því miður hlaut ekki brautargengi. Í framangreindri þingsályktunartillögu um löggildingu félagsráðgjafa er tekið mið af niðurstöðum rannsókna sem gerðar hafa verið hér á landi á undanförnum árum og sýna fram á mikilvægi þess að endurskoða faglegt umhverfi skólanna og hlutverk kennarans með hliðsjón af nýjum aðstæðum í breyttu samfélagi. Mikilvægt hlutverk skólafélagsráðgjafa er að vera kennurum til stuðnings við að greina og meta þá þætti sem geta haft áhrif á námsferlið og almenna líðan skólabarnsins. Hlutverk skólafélagsráðgjafa er margþætt og fer eftir þörfum hvers skóla fyrir sig. Hugmyndafræðileg nálgun og faglegur grunnur í vinnuaðferðum félagsráðgjafa byggist á kerfishugsun og heildarsýn. Meðal helstu verkefna skólafélagsráðgjafa eru félagsleg- og persónuleg ráðgjöf við nemendur t.d. vegna samskiptaerfiðleika, einmanaleika, vanlíðunar vegna erfiðra heimilisaðstæðna, fátæktar og eineltis. Eins starfa þeir í þverfaglegu samstarfi innan skóla og eru í samstarfi við sérfræðinga og stofnanir utan skólans er koma að málum nemenda. Samkvæmt núgildandi grunnskólalögum (nr. 91/2008) gegnir skólinn mikilvægu uppeldis- og velferðarhlutverki sem felst í því að þroska, móta og styrkja hæfileika nemenda og færni í samstarfi við foreldra. Með lögum um samþættingu þjónustu í þágu farsældar barna fengu skólar aukin hlutverk sem felast m.a. í því að fylgjast með, taka eftir og greina vísbendingar um að þörfum barns sé ekki mætt á fullnægjandi hátt, og bregðast við þeim með einstaklingsbundnum og snemmtækum stuðningi. Umrædd farsældarlög stigskipta þjónustu við börn þar sem 1. stigs þjónusta er skilgreind sem grunnþjónusta sem á að vera aðgengileg öllum börnum og foreldrum, en þar falla undir leikskóli, grunnskóli og framhaldsskóli. Undanfarna áratugi hefur félagsmótunarhlutverk skólans aukist og er mikilvægt að innan skólans sé tekið mið af stöðu stöðu nemenda í erfiðum félagslegum aðstæðum og þeim sem eiga í persónulegum vanda. Með auknu álagi á kennara vegna nýrra áskorana í kjölfar aukins fjölbreytileika innan nemendahópsins, innleiðingar stefnu um skóla án aðgreiningar og nú farsældarlaga eykst þörfin fyrir þverfaglegt samstarf ólíkra fagaðila frá skóla, heilbrigðisþjónustu og félagsþjónustu sveitarfélaga. Slíkt samstarf er til þess fallið að stuðla að velferð barna. Sveitarfélögum ber samkvæmt 40. gr. grunnskólalaga að sinna stuðningi við nemendur, foreldra og kennara og það eru þá oft félagsráðgjafar hjá sveitarfélögum sem sinna því en slíku fyrirkomulagi fylgja bæði kostir og gallar. Til að mynda hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð/félagsþjónustu ekki heimild til að ræða við barn nema með skriflegu samþykki foreldra/forsjáraðila. Eins hefur félagsráðgjafi á þjónustumiðstöð ekki tækifæri til að bjóða nemendum að koma til sín og óska sjálfir eftir viðtali, heldur þarf skrifleg beiðni að berast frá skólastjórnendum um viðtal. Tryggja þarf að börn hafi greiðan aðgang að félagsráðgjöfum líkt og þeir hafa að náms- og starfsráðgjöfum samkvæmt lögum. Í skýrslu Innri endurskoðunar Reykjavíkurborgar frá árinu 2019 telja skólastjórnendur brýna þörf fyrir félagsráðgjafa innan skóla vegna sérþekkingar þeirra sem þeir telja að skorti í persónulegri ráðgjöf til nemenda. Það má því draga þá ályktun að með ráðningu félagsráðgjafa í alla grunnskóla, þar sem aðgengi að þeim væri óhindrað, gæfi það félagsráðgjöfum möguleika á að koma inn í málin á fyrri stigum og fyrirbyggja þannig að vandamálin verði stærri og meiri. Með ráðningu skólafélagsráðgjafa í alla grunnskóla yrði stigið mikilvægt skref til forvarna og snemmtæks stuðnings við börn og fjölskyldur þeirra. Starf skólafélagsráðgjafa fellur vel að markmiðum farsældarlaga því þeir búa yfir góðri yfirsýn yfir innviði velferðarkerfisins og þekkja samfélagsleg úrræði og leiðir til að koma málum í viðeigandi farveg og fylgja þeim eftir í samráði og samvinnu við foreldra/forsjáraðila, kennara og skólastjórnendur. Þannig samstarf kerfa er líklegt til að stuðla að raunverulegri farsæld skólabarna og aðlögun þeirra að samfélaginu til lengri tíma litið. Höfundur er skólafélagsráðgjafi.
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun
Skoðun „Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir skrifar
Skoðun Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson skrifar
Skoðun Tuttugu ár af röddum sem áður voru þaggaðar, og framtíðin er okkar Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Lífið er eins og konfektkassi, þú veist aldrei hvernig mola þú færð Elín Íris Fanndal skrifar
Skoðun Hvernig gengur nýjum kennurum í grunnskólakennslu? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson,Aðalheiður Anna Erlingsdóttir,Andri Rafn Ottesen,Maríanna Jónsdóttir Maríudóttir,Valgerður S. Bjarnadóttir skrifar
Skoðun „Litla stúlkan og ruddarnir“ - Hugleiðing um stöðu Íslands á alþj.vettv. Flosi Þorgeirsson skrifar
Skoðun Mikilvæg gagnrýni eða tilraun til valdayfirtöku í Sósíalistaflokknum? Ása Lind Finnbogadóttir skrifar
Skoðun Matvælaverð hefur nær þrefaldast frá stofnun Viðskiptaráðs! Sigríður Ingibjörg Ingadóttir skrifar
Skoðun Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir,Ole Sandberg,Ragnhildur Guðmundsdóttir,Rebecca Thompson,Skúli Skúlason,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifar
Skoðun Konum í afplánun fjölgar: Með flókin áföll á bakinu Tinna Eyberg Örlygsdóttir,Sigríður Ella Jónsdóttir skrifar
„Ef hún hefði haft val, hefði konan mín þá kosið að láta heilabilunina hafa sinn gang?” Ingrid Kuhlman Skoðun
Er sanngjarnt að hækka virðisaukaskatt á mat og gistingu til að láta erlenda ferðamenn borga meira? Þórir Garðarsson Skoðun
Að vera eða ekki vera – hvað er raunverulegur árangur? Ásta Kristín Sigurjónsdóttir,Inga Hlín Pálsdóttir Skoðun