Lýðræðið er á förum Einar G. Harðarson skrifar 14. desember 2022 07:01 Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar G. Harðarson Mest lesið Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson Skoðun Skoðun Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar Skoðun Vilja Ísland í sambandsríki Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Blikkandi viðvörunarljós Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Evrópa er í hnignun“ – Er það samt? Lítum aðeins á söguna Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Vindmyllufyrirtæki í áskrift hjá íslenskum almenningi Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Metnaðarfull markmið og stórir sigrar Halla Helgadóttir skrifar Skoðun Hvers virði er vara ef hún er ekki seld? Jón Jósafat Björnsson skrifar Skoðun Aulatal um að Evrópa sé veik og getulaus Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Ár vondra vinnubragða í Stúdentaráði HÍ Katla Ólafsdóttir,Mathias Bragi Ölvisson skrifar Skoðun Mannúð og hugrekki - gegn stríðsglæpum og þjóðarmorði Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Framtíð menntunar – byggjum á trausti, ekki tortryggni Helga Kristín Kolbeins skrifar Skoðun Fé án hirðis Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson skrifar Skoðun Gæludýr geta dimmu í dagsljós breytt Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Myllan sem mala átti gull Andrés Kristjánsson skrifar Skoðun Sjö mýtur um loftslagsbreytingar Kristinn Már Hilmarsson,Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Pírati pissar í skóinn sinn Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Fáum presta aftur inn í skólana Rósa Guðbjartsdóttir skrifar Skoðun Rösk og reiðubúin fyrir landsbyggðina Hópur Röskvuliða skrifar Skoðun Icelandic Learning is a Gendered Health Issue Logan Lee Sigurðsson skrifar Skoðun Goðsögnin um UFS-sjóði sem róttækar „woke"- fjárfestingar Már Wolfgang Mixa skrifar Skoðun Framtíð Öskjuhlíðar Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vanhæfur Sjálfstæðisflokkur Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Mælt fyrir miklum kjarabótum öryrkja og aldraðra Inga Sæland skrifar Skoðun Mannréttindabrot og stríðsglæpir Rússa í Úkraínu Erlingur Erlingsson skrifar Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Getur Sturlunga snúið aftur? Leifur B. Dagfinnsson skrifar Skoðun Vaka stendur með Menntavísindasviði í verki Gunnar Ásgrímsson skrifar Sjá meira
Simpansar, nánasti ættingi okkar tegundar, notar svipaðar pólitískar aðferðir til að ná kosningu og við gerum í dag. Þeir mynda sambönd, skipta verðmætum og ná hylli hópsins. Þeir knúsa félagana og kyssa börnin. Það sem þeir geta ekki gert er að sameinast í mesta lagi 50 apa hópum, því traustið á milli þeirra byggist á nánum samböndum, og það er ekki hægt fyrir hóp Simpansa að halda utan um traust félagsbönd nema upp að þessu marki. Þetta virkar eins hjá okkur mannfólkinu, nema við getum að vísu þekkt og haldið utan um félagslegar upplýsingar um allt að 150 manns. Engu að síður sameinumst við í milljónum, stofnum félög, flokka, þjóðir og heimsveldi. Það gerir maðurinn með sameiginlegum skilning á reglum, trú eða stefnu hópsins. Með félagsforminu var félögum og fyrirtækjum gert kleyft að starfa óháð persónum. Mörg félög hafa lifað í hundruð ára. Traust og samvinna byggist á vel mótuðum hugmyndum, stefnum og gildum. Þannig sameinast fólk í gríðarstóra hópa og treystir hvort öðru án þess að þurfa að þekkjast persónulega. Allir stjórnmálaflokkar hafa það sameiginlegt að vilja verða gamlir. Það hafa flokkar gert með því að skapa sér gildi. Kenni sig einhver flokkur við lýðræði þá er stefna hans skilgreind að því leyti. Lýðræðið er alltaf í hættu. Gerum okkur grein fyrir því að nútímalýðræði hefur aðeins verið við lýði í um 150 ár. Í dag höfum við kosningakerfi sem hefur verið nær óbreytt frá stofnun þessa lýðveldis eða í um 70 ár. Það fá allir að kjósa sem eru yfir 18 ára aldri, ríkir, fátækir, veikir eða heilbrigðir. Samt sem áður nær enginn kosningu til þings eða sveitastjórna nema að hafa umtalsvert peningamagn á bak við sig. Það er vegna þess að öll önnur kerfi innanlands sem og í nálægum löndum byggjast á kapítalístísku kerfi. Kosningakerfið virkar því eins og gamall traktor á þýskri hraðbraut. Ofan á þetta hefur á undanförnum árum færst verulega í aukana að nota tækni í sálfræðihernað til að rannsaka stjórnmálaskoðanir fólks. Með slíkum reikniritum er haft áhrif á skoðanir fólks með falsfréttum og röngum upplýsingum. Aðferðir sem þessar eru lýðræðinu hættulegar. Þær kosta einnig mikla peninga. Fréttamenn eru oft ráðnir í störf og laun þeirra eru tengd klikkum á greinar þeirra. Bloggarar fá greitt fyrir klikk. Falsfréttir og slúður er fyrir þeim sjálfbjargarviðleitni. Með snjóboltaaðferðum á samfélagsmiðlum er fólki að auki beitt einelti og skoðanakúgun. Við viljum hafa fjölmiðla til að upplýsa okkur um margskonar mál. Fjölmiðlar eru svokallað fjórða valdið. Því verður að fylgja ábyrgð á hvernig farið er með mál sem snerta einstaklinga, fjölskyldur og marga aðra sem vafðir eru inn í fréttavefi sem eru þeim algerlega óviðkomandi. Líf þeirra er fótum troðið og oft lagt í rúst. Fara fjölmiðlar fram af þeirri ábyrgð og varfærni sem við viljum? Nei. Hér ökum við á miklum hraða á hraðbrautinni með gamla traktorinn fyrir framan. Óumflýjanlegur árekstur er í vændum. Að spurningu sem oft er kennd við Sókrates: Eru kjósendur yfir höfuð hæfir til að kjósa? Við höfum haldið þjóðaratkvæðagreiðslur og merkilega vel hefur almenningi ratast rétta leið. En hvernig hefur þróun reiknirita áhrif á almenning í framtíðinni? Eitthvað þarf að gera til að undirstrika mikilvægi kosningarétts og ábyrgðarinnar sem honum fylgir. Að minnsta kosti er fráleitt að við leggjum ekki jafn mikla áherslu á kosningafræði í grunnskólum eins og við gerum íslensku og reikning. Það bendir til þess að við gerum okkur grein fyrir mikilvægi þess fyrir samfélagið að komandi kynslóðir kunni að lesa, skrifa og reikna, en að við viljum ekki að þær þekki til kosningakerfisins og stjórnmála. Það er allt bogið við það. Lýðræði eins og við viljum þekkja það er farið. Einhverskonar lýðræði er ennþá en það er ekki lýðræði í sinni eiginlegu merkingu og færist fjær. Áttum okkur á því að einræði er algengasta stjórnafyrirkomulag samfélaga frá upphafi. Við lítum oft á lýðræðið sem sjálfsagðan hlut, en erum við vakandi. Setjum þetta mál ofarlega í okkar huga og berjumst fyrir raunverulegu lýðræði til langs tíma. Leggjum fram áætlanir um hvernig lýðræðið á að vera, setjum upp varnaráætlanir og sjáum til þessa að rauð ljós blikki löngu áður en hættan verður nálæg og mikil. Búum til afgerandi forystu um stefnu sem allir skilja og langflestir vilja. Komum i veg fyrir kosningu á fólki sem stendur ekki við loforð sín og hugsanlega ætlaði aldrei að gera slíkt. Komum á námi í kosningafræðum í það minnsta og jafnvel rafrænum kosningum um leið og hægt er. Allir sem kjósa ættu að hafa læsi á Íslensku, þjóðaratkvæðagreiðslur ættu að geta gerst með lítilli fyrirhöfn og útrýma þarf skoðanakúgun. Afgerandi og augljóst lýðræði. Með slíku stefnumáli byggjum við brú til fólksins. Brú frá okkur til ungra og ófæddra einstaklinga án tillits til hver stjórnar. Höfundur er löggiltur fasteignasali.
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Nokkur atriði sem almennum borgara finnst að helst megi ekki ræða – eða mjög sjaldan Hjalti Þórðarson skrifar
Skoðun Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Háskóla Íslands Ríkharður Ólafsson,Styrmir Hallsson skrifar
Skoðun Ákvarðanir teknar í Reykjavík – afleiðingarnar skella á okkur Hópur Framsóknarmanna í sveitarstjórnum skrifar
Skoðun Snjallborgin eða Skuggaborgin Reykjavík: Gervigreindarknúið höfuðborgarsvæði Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Ógnin sem við sjáum ekki – Hið falda tungumál ungu kynslóðarinnar á netinu Birgitta Þorsteinsdóttir Skoðun