Samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana Kristrún Frostadóttir skrifar 21. september 2022 13:01 Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Verðlag Neytendur Fjármál heimilisins Skattar og tollar Samfylkingin Mest lesið Halldór 27.03.2024 Halldór Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Sjá meira
Við komum út úr heimsfaraldri með gríðarlega miklar eignaverðshækkanir og aukinn eigna- og tekjuójöfnuð vegna aðgerða stjórnvalda. Fjármagnstekjur jukust um 52% á milli ára, mesta aukningin frá árinu 2007, og tekjuhæsta tíundin í landinu sá kaupmátt sinn vaxa tvöfalt á við aðra Íslendinga vegna þessa í fyrra. Tveir af æðstu stjórnendum landsins í efnahagsmálum töluðu um lágvaxtaumhverfi sem komið væri til að vera. Ungt fólk, tekjulágt fólk og fjölskyldufólk skuldsetti sig á rándýrum íbúðamarkaði á tímum lágra vaxta sem kyntu undir eignabólu á húsnæðismarkaði. Þessir hópar standa nú frammi fyrir stóraukinni greiðslubyrði, þvert á þau skilaboð sem send voru út af æðstu ráðamönnum. Þá hafa rándýr og óstöðugur leigumarkaður og verðhækkanir á nauðsynjavörum étið upp stóran hluta af launaaukanum sem barist var fyrir í síðustu kjarasamningalotu. Úrræðaleysi ríkisstjórnarinnar í grundvallarmálum á sviði velferðar skilar sér í launaþrýstingi inn í veturinn – en forystufólkið í landsmálunum lætur eins og deilur á vinnumarkaði komi því ekki við. Á sama tíma hefur verðmæti sjávarafurða hækkað vegna stríðsins í Úkraínu – verð á ferskum fiski rokið upp. Þarna má sjá mótvægi við neikvæðu hliðar stríðsins og erlendrar verðbólgu á íslenskt hagkerfi. Þarna koma auðlindir okkar að góðum notum. En það mótvægi dreifist ekki jafnt um hagkerfið óáreitt. Hvalrekar vegna stríðs og verðbólgu ættu að mæta þröngri stöðu heimila Hvernig væri ef fólkið sem stjórnar landinu hefði forystu um að tryggja að hvalreki vegna stríðs og verðbólgu dreifðist með sanngjörnum hætti um samfélagið? Dempuðu áfallið sem fjöldi heimila verður nú fyrir? Hvernig væri nú ef ríkisstjórnin hvetti til samstöðu og sýndi samstöðu í verki með skynsamlegum efnahagsaðgerðum í þágu alls fólksins í landinu? Í stað þess birtast fjárlög fyrir næsta ár sem skella verðbólguaðhaldinu á grunnþjónustuna í landinu og almenning með flötum gjöldum. Enn vitnar ríkisstjórnin með veikum mætti til mótvægisaðgerða frá því í vor sem tók 4 mánuði að setja saman eftir þrýsting frá stjórnarandstöðunni. Þær aðgerðir fólu í sér að lög voru virt um hækkun greiðslna almannatrygginga í takt við verðbólgu og 20 þúsund króna einskiptis barnabótaauki var kynntur til sögunnar. Tíu prósent hækkun húsnæðisbóta ríkisstjórnarinnar fól í sér hækkun um 3-5 þúsund krónur fyrir þau fáu heimili sem þær þiggja en upphæðin hafði ekki hreyfst frá árinu 2018 þrátt fyrir að leiguverð hafi hækkað um 35% á sama tíma. Framlögð fjárlög skýra heildarmyndina enn frekar. Greiðslur vegna vaxtabóta standa í stað á milli ára þrátt fyrir hraða og mikla hækkun vaxta undanfarið því óbreytt eignaskerðingarmörk leiða til þess að eignamyndun í húsnæðisbólunni skerðir nú enn fleiri heimili út úr kerfinu. Að sama skapi er samdráttur í greiðslum barnabóta milli ára þegar leiðrétt er fyrir verðbólgu. Í ljósi forystuleysis ríkisstjórnarinnar höfum við í þingflokki Samfylkingarinnar lagt fram þingsályktunartillögu um samstöðuaðgerðir vegna verðbólgu og vaxtahækkana. Markmið aðgerðapakkans er að verja tekjulægri hópa, ungt fólk og barnafjölskyldur fyrir áhrifum verðbólgunnar, draga úr greiðslubyrði vegna húsnæðiskostnaðar og sporna við þenslu í hagkerfinu. Þessar aðgerðir eru raunhæfar og skynsamlegar en ganga þvert á þá ójafnaðarstefnu sem er rekin á vakt Sjálfstæðisflokksins í fjármálaráðuneytinu. Þetta er hægt: Leigubremsa, vaxta- og barnabætur og hvalrekaskattur Samstöðuaðgerðirnar eru tímabundnar, til 18-24 mánaða á meðan verðhækkunarkúfurinn gengur yfir, til að freista þess að ná samstöðu um aðgerðirnar á Alþingi. Við leggjum í fyrsta lagi til að komið verði á leigubremsu að danskri fyrirmynd til að verja leigjendur fyrir tilhæfulausum hækkunum á leigumarkaði. Stjórnvöld hafa brugðist leigjendum með úrræðaleysi í uppbyggingu húsnæðis á félagslegum grunni, en í Danmörku er nú þegar um 20 prósent húsnæðis á félagslegum grunni meðan hlutfallið hér á landi er 5 prósent. Viðbótarkostur leigubremsunnar er að hún heldur aftur af hækkun vísitölu neysluverðs ólíkt þeim gjaldahækkunum á almenning sem ríkisstjórnin boðar. Í öðru lagi er því beint til ríkisstjórnarinnar að beita vaxta- og barnabótakerfinu markvisst til að styðja við lágtekju- og millitekjuheimili vegna tvöfalds höggs í formi hækkunar húsnæðisbyrðis og nauðsynjavara. Þá verði einnig litið til úrræða fyrir fólk sem sér fram á þunga námslánabyrði samhliða þessu tvöfalda höggi. Til að sporna við þensluáhrifum aðgerðapakkans á hagkerfið er lagt til að fjármögnun verði tryggð með aðgerðum á tekjuhlið ríkisfjármálanna. Komið verði í veg fyrir að launatekjur séu ranglega taldar til fjármagnstekna hjá einstaklingum með félög í kringum atvinnurekstur með einföldum aðgerðum líkt og tíðkast í nágrannalöndum okkar. Talið er að slík undanskot leiði af sér 3-8 milljarða tekjutap hjá hinu opinbera árlega. Þá verði lagðir á tímabundnir hvalrekaskattar í formi viðbótarfjármagnstekjuskatts og sérstaks álags á veiðigjöld stórútgerðarinnar. Þessar skattkerfisbreytingar geta staðið undir þeim stuðningi sem þarf að ráðast í fyrir heimilin í landinu og gott betur. Þannig verða heildaráhrifin afkomubætandi fyrir ríkissjóð, auka aðhaldsstig ríkisfjármálanna og munu hjálpa til við að ná niður verðbólgunni. Alvöru forysta á erfiðum tímum Það merkilega er að flestar af þessum tekjuöflunartillögum eru eitthvað sem ráðherrar Framsóknarflokksins og Vinstri grænna hafa lýst yfir stuðningi við í viðtölum og yfirlýsingum undanfarna mánuði. Þau virðast hins vegar algerlega valdalaus í ríkisstjórninni. Þegar kemur að efnahagsmálum og ríkisfjármálum virðist aðeins einn flokkur ráða för í þessari ríkisstjórn. Annaðhvort hafa hinir meintu félagshyggjuflokkar ekki kjark eða getu til að breyta neinu eða þau eru vísvitandi að afvegaleiða þjóðina, reyna að breiða yfir þá staðreynd að þau hafa framselt allt vald til flokks með fimmtungsfylgi í landinu. Hér er tækifæri fyrir þessa ráðherra og flokka til að taka neitunarvaldið af fjármálaráðherra, styðja samstöðuaðgerðirnar og veita landinu alvöru forystu á erfiðum tímum. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar.
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir Skoðun