Lífeyrisþegi lagði Tryggingastofnun í Hæstarétti Kolbeinn Tumi Daðason skrifar 6. apríl 2022 16:00 Þuríður Harpa Sigurðardóttir, formaður Öryrkjabandalags Íslands, fagnar niðurstöðu Hæstaréttar. vísir/Vilhelm Tryggingastofnun var óheimilt að skerða greiðslur á sérstakri framfærslu uppbót, vegna búsetu erlendis. Þetta er niðurstaða Hæstaréttar sem kvað upp dóm sinn í málinu í dag. Málið hefur þá farið í gegn um öll dómstig, og fullnaðarsigur er í höfn. Fordæmisgildið er mikið, en hér hafði einn einstaklingur sigur. Þar sem dómar Hæstaréttar eru fordæmisgefandi má ætla að hann verði grunnur fyrir fjölda annara til að sækja rétt sinn. Málið snerist um hvort TR hefði verið heimilt, á árunum 2011 til 2015, að reikna greiðslur til viðkomandi einstaklings, á sérstakri uppbót á lífeyri vegna framfærslu, í samræmi við lög um félagslega aðstoð, í samræmi við búsetu hér á landi. Lífeyrisþeginn hafði unnið málin bæði í héraði og Landsrétti áður en fullnaðarsigur vannst í Hæstarétti. Í tilkynningu frá Öryrkjabandalaginu segir að það hafi vakið athygli þegar þáverandi félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, tók þá ákvörðun að leita heimildar til að áfrýja málinu til Hæstaréttar, þrátt fyrir hvatningu frá Öryrkjabandalaginu að láta nú staðar numið. Hér væri verið að tala um þá einstaklinga sem hvað verst stæðu í þjóðfélaginu, og þeir væru skertir svo, að þeir lifðu jafnvel langt undir framfærslu viðmiðum íslenskra stjórnvalda. Þuríður Harpa Sigurðardóttir formaður Öryrkjabandalagsins segir niðurstöðuna mjög ánægjulega, enda sé hér verið að tala um að þeir einstaklingar sem hafa það hvað verst í samfélaginu hafi verið skertir allt frá árinu 2009, niður fyrir þær upphæðir sem stjórnvöld sjálf hafi ákveðið að sé lágmarks framfærsla. „Niðurstaða Hæstaréttar er skýr, og ég skora á ríkisstjórnina að skýla sér nú ekki bak við einhverjar fyrningarreglur, heldur sýna þá ábyrgð að gera að fullu upp við þá, sem allar götur síðan 2009, hafa þurft að draga fram lífið á upphæðum sem ná ekki lágmarks framfærslu. Afleiðingin er í raun er að þeir hafa búið öll þessi ár við sára fátækt. Þessi málarekstur hefur tekið um 6 ár og því miður lifði viðkomandi ekki þann dag að bið hans eftir réttlætinu tæki enda,“ segir Þuríður Harpa. Í dómi Hæstaréttar er vísað til þess að í lögum um félagslega aðstoð, nr 99/2007, sé að finna heimild fyrir ráðherra til að setja í reglugerð nánari fyrirmæli um uppbætur á lífeyri, meðal annars um tekju og eignarmörk. Samkvæmt lögunum sé heimilt að greiða lífeyrisþega sérstaka uppbót á lífeyri, ef sýnt sé að viðkomandi geti ekki framfleytt sér án þess, og þar sé að finna mörk tekna sem miðað skyldi við. Hæstiréttur tekur fram að með því að binda fjárhæð þessarar uppbótar við búsetu hér á landi, eins og gert var með reglugerð 1052/2009, gæti komið til þess að fjárhæðin skerðist þannig að hún nái ekki þeirri fjárhæð sem miðað væri við í lögunum. Hæstiréttur telur áskilnað um búsetutíma hér á landi sem skilyrði fyrir uppbótinni ekki samræmast tilgangi laga um félagslega aðstoð, og að umdeildur áskilnaður eigi sér aðeins stoð í reglugerð, en ekki lögum. Því sé ekki fullnægt þeirri kröfu lögmætisreglunnar, að almenn fyrirmæli stjórnvalda eigi sér stoð í lögum. „Að stjórnlögum gildir sú regla að athafnir stjórnvalda þurfa að eiga sér viðhlítandi stoð í settum lögum ef þær íþyngja borgurunum eða takmarka réttindi þeirra og birtist hún meðal annars í ákvæðum stjórnarskrárinnar sem mæla fyrir um heimildir til að takmarka mannréttindi,“ segir í dómi Hæstaréttar. Í tilkynningu Öryrkjabandalagsins segir að ein af megin röksemdum Tryggingastofnunar í málinu hafi í gegnum allan málareksturinn verið að um sé að ræða heimildarákvæði sem feli þar með ekki í sér skyldu, til að greiða uppbæturnar. Því hafi skerðingin verið heimil Hæstiréttur tekur þetta sérstaklega fyrir í röksemdum sínum og segir að fyrir niðurstöðu málsins skipti engu þótt ákvæði laganna sé orðað sem heimild til að veita aðstoð, en ekki réttur einstaklingsins, „enda er ekki unnt að gættum tilgangi laganna um lágmarksframfærslu lífeyrisþega að tengja þá aðstoð við búsetutíma hér á landi ef á annað borð var ákveðið að nýta heimildina með þeim almenna hætti sem gert hefur verið allar götur frá 1. september 2008, fyrst með reglugerð nr 87/2008 og síðan á grundvelli laga nr 99/2007 eins og þeim var breytt með lögum nr. 120/2009“. Dóminn má lesa hér. Eldri borgarar Dómsmál Tryggingar Lífeyrissjóðir Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun Innlent „Fólki er frekar misboðið“ Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira
Málið hefur þá farið í gegn um öll dómstig, og fullnaðarsigur er í höfn. Fordæmisgildið er mikið, en hér hafði einn einstaklingur sigur. Þar sem dómar Hæstaréttar eru fordæmisgefandi má ætla að hann verði grunnur fyrir fjölda annara til að sækja rétt sinn. Málið snerist um hvort TR hefði verið heimilt, á árunum 2011 til 2015, að reikna greiðslur til viðkomandi einstaklings, á sérstakri uppbót á lífeyri vegna framfærslu, í samræmi við lög um félagslega aðstoð, í samræmi við búsetu hér á landi. Lífeyrisþeginn hafði unnið málin bæði í héraði og Landsrétti áður en fullnaðarsigur vannst í Hæstarétti. Í tilkynningu frá Öryrkjabandalaginu segir að það hafi vakið athygli þegar þáverandi félagsmálaráðherra, Ásmundur Einar Daðason, tók þá ákvörðun að leita heimildar til að áfrýja málinu til Hæstaréttar, þrátt fyrir hvatningu frá Öryrkjabandalaginu að láta nú staðar numið. Hér væri verið að tala um þá einstaklinga sem hvað verst stæðu í þjóðfélaginu, og þeir væru skertir svo, að þeir lifðu jafnvel langt undir framfærslu viðmiðum íslenskra stjórnvalda. Þuríður Harpa Sigurðardóttir formaður Öryrkjabandalagsins segir niðurstöðuna mjög ánægjulega, enda sé hér verið að tala um að þeir einstaklingar sem hafa það hvað verst í samfélaginu hafi verið skertir allt frá árinu 2009, niður fyrir þær upphæðir sem stjórnvöld sjálf hafi ákveðið að sé lágmarks framfærsla. „Niðurstaða Hæstaréttar er skýr, og ég skora á ríkisstjórnina að skýla sér nú ekki bak við einhverjar fyrningarreglur, heldur sýna þá ábyrgð að gera að fullu upp við þá, sem allar götur síðan 2009, hafa þurft að draga fram lífið á upphæðum sem ná ekki lágmarks framfærslu. Afleiðingin er í raun er að þeir hafa búið öll þessi ár við sára fátækt. Þessi málarekstur hefur tekið um 6 ár og því miður lifði viðkomandi ekki þann dag að bið hans eftir réttlætinu tæki enda,“ segir Þuríður Harpa. Í dómi Hæstaréttar er vísað til þess að í lögum um félagslega aðstoð, nr 99/2007, sé að finna heimild fyrir ráðherra til að setja í reglugerð nánari fyrirmæli um uppbætur á lífeyri, meðal annars um tekju og eignarmörk. Samkvæmt lögunum sé heimilt að greiða lífeyrisþega sérstaka uppbót á lífeyri, ef sýnt sé að viðkomandi geti ekki framfleytt sér án þess, og þar sé að finna mörk tekna sem miðað skyldi við. Hæstiréttur tekur fram að með því að binda fjárhæð þessarar uppbótar við búsetu hér á landi, eins og gert var með reglugerð 1052/2009, gæti komið til þess að fjárhæðin skerðist þannig að hún nái ekki þeirri fjárhæð sem miðað væri við í lögunum. Hæstiréttur telur áskilnað um búsetutíma hér á landi sem skilyrði fyrir uppbótinni ekki samræmast tilgangi laga um félagslega aðstoð, og að umdeildur áskilnaður eigi sér aðeins stoð í reglugerð, en ekki lögum. Því sé ekki fullnægt þeirri kröfu lögmætisreglunnar, að almenn fyrirmæli stjórnvalda eigi sér stoð í lögum. „Að stjórnlögum gildir sú regla að athafnir stjórnvalda þurfa að eiga sér viðhlítandi stoð í settum lögum ef þær íþyngja borgurunum eða takmarka réttindi þeirra og birtist hún meðal annars í ákvæðum stjórnarskrárinnar sem mæla fyrir um heimildir til að takmarka mannréttindi,“ segir í dómi Hæstaréttar. Í tilkynningu Öryrkjabandalagsins segir að ein af megin röksemdum Tryggingastofnunar í málinu hafi í gegnum allan málareksturinn verið að um sé að ræða heimildarákvæði sem feli þar með ekki í sér skyldu, til að greiða uppbæturnar. Því hafi skerðingin verið heimil Hæstiréttur tekur þetta sérstaklega fyrir í röksemdum sínum og segir að fyrir niðurstöðu málsins skipti engu þótt ákvæði laganna sé orðað sem heimild til að veita aðstoð, en ekki réttur einstaklingsins, „enda er ekki unnt að gættum tilgangi laganna um lágmarksframfærslu lífeyrisþega að tengja þá aðstoð við búsetutíma hér á landi ef á annað borð var ákveðið að nýta heimildina með þeim almenna hætti sem gert hefur verið allar götur frá 1. september 2008, fyrst með reglugerð nr 87/2008 og síðan á grundvelli laga nr 99/2007 eins og þeim var breytt með lögum nr. 120/2009“. Dóminn má lesa hér.
Eldri borgarar Dómsmál Tryggingar Lífeyrissjóðir Mest lesið Vaktin: Bílaplanið þakið hrauni Innlent Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Innlent Bættu krakkpípu við styttu Nínu Sæmundsson í Los Angeles Erlent Kosningavaktin: Íslendingar ganga að kjörborðinu Innlent Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Innlent Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Innlent Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Innlent „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Innlent Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun Innlent „Fólki er frekar misboðið“ Innlent Fleiri fréttir Sigmundur hafi viljað í kennslustund með nemendum Gætu kosið strategískt þegar svo margir flokkar eru á mörkunum Funda áfram hjá sáttasemjara á morgun „Fólki er frekar misboðið“ Gosið gætið varað í nokkrar vikur Endalok goshrinunnar teygist inn á mitt næsta ár Bílaplan á bólakafi, könnun og frambjóðanda misboðið Höfðu ekki áhyggjur af lóninu sjálfu Skilorðsbundinn dómur yfir strætóbílstjóra staðfestur Veit ekki hver getur tekið við gögnunum Refsing Jaguars þyngd verulega Sjálfstæðisflokkur og Miðflokkur takist á í bergmálshelli Samið um sjálfstæða leikskóla í Reykjavík Vilja byggja vísindasetur fyrir almenning í Háskólabíói Útlit fyrir að varnir Bláa lónsins haldi Hart tekist á um fyrirætlanir Heidelberg í Þorlákshöfn Bein útsending: Hver er sýn flokkanna á lífskjör eldra fólks? Verkföll boðuð í fjórum grunnskólum í janúar „Þetta var bara besta stund kosningabaráttunnar til þessa“ Komust langt að gosinu því það gleymdist að loka veginum Nýsköpun eða „rándýr aðgangur“?: 300.000 króna heilskimun aftur á boðstólnum Telur Bláa lónið öruggt vegna varnargarðanna Káfaði á konu á salerni skemmtistaðar Segir komið fram við sig eins og glæpamann fyrir að vilja vera heima í Grindavík „Ekki rólegur með hraunið ofan á“ Samfylkingin bætir við sig í fyrsta sinn síðan í maí og Píratar úti Varar við sprengjum á svæðinu við gosstöðvarnar Glóðvolg könnun og hraun rennur enn á ný Gandri fær grænt ljós Magnaðar myndir sýna Grindavíkurveg undir hrauni Sjá meira