Í hverja var hringt? Kristrún Frostadóttir skrifar 31. mars 2022 07:00 Það er fyrir algjöra tilviljun að við vitum að litlir fjárfestar fengu að fjárfesta með afslætti í Íslandsbanka um daginn. Upplýsingar bárust um þrjá innherja. Einn aðili keypti fyrir 55 milljónir króna. Annar fyrir 27 milljónir króna. Og sá þriðji fyrir 11 milljónir króna. Hver var tilgangurinn með því að fá þessa aðila inn? Eru þeir að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu með því að kaupa fyrir 11 milljónir króna? Eru þetta langtímafjárfestar? Þetta eru allt aðilar sem hefðu hæglega getað keypt umrædd bréf á eftirmarkaði, án afsláttar, eins og allir aðrir. Tilgangurinn með tilboðsfyrirkomulaginu var ekki að leyfa nokkrum fagfjárfestum sem eru að fjárfesta fyrir sitt persónulega bókhald að fá smá afslátt. Svona upphæðir – litlar upphæðir sem vekja minni athygli – vekja einmitt upp stærstu spurningarnar. Hvernig voru þessir aðilar valdir? Hversu stór hluti Íslandsbanka í þessari umferð var seldur undir markaðsverði til aðila sem þurftu alls ekki svona afslátt? Til aðila sem eru ekki stórir langtímafjárfestar – heldur mögulega bara á réttum hringilista hjá verðbréfamiðlara? Þessar upplýsingar þurfa að koma fram. Það var tekin ákvörðun í annarri umferð sölu hluta í Íslandsbanka að halda ekki almennt útboð. Almenningi gafst ekki kostur á að kaupa. Rökin voru þau að það hefði verið nóg af slíkum fjárfestum í síðasta útboði. Nú væri komið að hæfu fjárfestunum og mikilvægt að fá að borðinu stóra fjárfesta, sem treystu sér til að styðja við rekstur bankans til lengri tíma, stór hlutur í bankanum þýddi að aðilarnir væru að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu – hluturinn gæti mögulega fallið í verði eftir kaupin. Því væri eðlilegt að veita afslátt af markaðsverði. Kostnaðurinn af útboðinu yrði jafnframt lægri. Jafnræði og gagnsæi yrði leiðarljósið þegar valið væri um slíka fjárfesta. Svona var þessu stillt upp. Þegar fjármálaráðherra var svo spurður að morgni útboðs hvers vegna veittur væri 5 krónu afsláttur af markaðsverði við kaupin, þrátt fyrir umtalsverða umfram eftirspurn eftir bréfum í bankanum, þar á meðal frá stórum lífeyrissjóðum, var sagt að það væri heildarmyndin sem skipti máli. Hverjir keyptu væri það sem skiptir máli. Já, hverjir keyptu skiptir nefnilega máli. Tilboðsfyrirkomulag er þekkt aðferð við sölu á stórum hlutum í fyrirtækjum. Tvennt þarf þó að hafa í huga: 1) Afslátturinn er ekki meitlaður í stein. Hann tekur mið af áhuga – og óljóst er enn hvernig sá áhugi dreifðist. Aðeins hefur borist yfirlýsing frá Bankasýslunni um talsverða umfram eftirspurn. 2) Það er ekki verið að selja bara einhverja eign, eitthvað fyrirtæki. Heldur almenningseign. Því skiptir máli að almenningur fái skýr rök fyrir því hvers vegna verðmiðinn var þessi. Og hvers vegna þeir aðilar sem fengu að kaupa, fengu að kaupa, og af hverju þeir fengu ákveðinn hlut en aðrir ekki. Vandinn er sá að ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa tileinkað sér ákveðinn pólitískan stíl í frásögn af þessu máli – eins og mörgu öðru. Svokölluð „stjórnmál óumflýjanleika“ stunduð. Stjórnmál sem segja þá sögu að við séum alltaf á réttri leið. Þó að vandamál komi upp þá séu þau óumflýjanleg og hliðaráhrif þess hlutlausa kerfis sem stjórnvöld þó móta. Í tilviki sölu almenningseigna í markaðshagkerfi gæti það birst með þeim hætti að aðalmálið sé að koma hlutunum á markað – ósýnilega höndin muni koma hlutunum á réttan stað. Ef hliðarafurð slíkrar sölu sé sú að einhverjir kaupi sem þurfi ekki að kaupa á afslætti þá sé það í raun aðeins aukaatriði. Stóra fréttin sé sú að bankinn hafi verið seldur og heilt yfir gekk allt vel. Þá er hægt að gleyma gildunum, þá þarf ekki að spyrja sig gagnrýnna og erfiða spurninga, horfa inn á við; náttúrulega ferlið sér bara um þetta. Svona hliðarafurð úr frásagnarheimi „stjórnmála óumflýjanleikans“ birtist okkur nefnilega núna. Það er nokkuð öruggt að ef fjármálaráðherra hefði staðið í pontu Alþingis fyrir nokkrum vikum síðan og sagt að það væri markmið með sölunni á Íslandsbanka í þetta skipti að fá inn hóp af tilfallandi smáum fjárfestum til að leggja inn 10-50 milljónir í bankann – og veita þeim afslátt af upphæð sem þeir gátu allt eins keypt á eftirmarkaði – þá hefði verið gerð athugasemd við það. Enda alls ekki uppleggið. Markmiðin með sölunni, á slíku tilboðsverði, virðast nú óljósari en fyrir söluna. Til hvers var vonast til að selja og hvernig fóru tilboðin fram? Það þarf að birta upplýsingar um hverjum bauðst að kaupa á þessu verði, hverjir fengu að fljóta með og hvers vegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kristrún Frostadóttir Samfylkingin Íslenskir bankar Fjármál heimilisins Alþingi Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Sjá meira
Það er fyrir algjöra tilviljun að við vitum að litlir fjárfestar fengu að fjárfesta með afslætti í Íslandsbanka um daginn. Upplýsingar bárust um þrjá innherja. Einn aðili keypti fyrir 55 milljónir króna. Annar fyrir 27 milljónir króna. Og sá þriðji fyrir 11 milljónir króna. Hver var tilgangurinn með því að fá þessa aðila inn? Eru þeir að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu með því að kaupa fyrir 11 milljónir króna? Eru þetta langtímafjárfestar? Þetta eru allt aðilar sem hefðu hæglega getað keypt umrædd bréf á eftirmarkaði, án afsláttar, eins og allir aðrir. Tilgangurinn með tilboðsfyrirkomulaginu var ekki að leyfa nokkrum fagfjárfestum sem eru að fjárfesta fyrir sitt persónulega bókhald að fá smá afslátt. Svona upphæðir – litlar upphæðir sem vekja minni athygli – vekja einmitt upp stærstu spurningarnar. Hvernig voru þessir aðilar valdir? Hversu stór hluti Íslandsbanka í þessari umferð var seldur undir markaðsverði til aðila sem þurftu alls ekki svona afslátt? Til aðila sem eru ekki stórir langtímafjárfestar – heldur mögulega bara á réttum hringilista hjá verðbréfamiðlara? Þessar upplýsingar þurfa að koma fram. Það var tekin ákvörðun í annarri umferð sölu hluta í Íslandsbanka að halda ekki almennt útboð. Almenningi gafst ekki kostur á að kaupa. Rökin voru þau að það hefði verið nóg af slíkum fjárfestum í síðasta útboði. Nú væri komið að hæfu fjárfestunum og mikilvægt að fá að borðinu stóra fjárfesta, sem treystu sér til að styðja við rekstur bankans til lengri tíma, stór hlutur í bankanum þýddi að aðilarnir væru að taka á sig umtalsverða markaðsáhættu – hluturinn gæti mögulega fallið í verði eftir kaupin. Því væri eðlilegt að veita afslátt af markaðsverði. Kostnaðurinn af útboðinu yrði jafnframt lægri. Jafnræði og gagnsæi yrði leiðarljósið þegar valið væri um slíka fjárfesta. Svona var þessu stillt upp. Þegar fjármálaráðherra var svo spurður að morgni útboðs hvers vegna veittur væri 5 krónu afsláttur af markaðsverði við kaupin, þrátt fyrir umtalsverða umfram eftirspurn eftir bréfum í bankanum, þar á meðal frá stórum lífeyrissjóðum, var sagt að það væri heildarmyndin sem skipti máli. Hverjir keyptu væri það sem skiptir máli. Já, hverjir keyptu skiptir nefnilega máli. Tilboðsfyrirkomulag er þekkt aðferð við sölu á stórum hlutum í fyrirtækjum. Tvennt þarf þó að hafa í huga: 1) Afslátturinn er ekki meitlaður í stein. Hann tekur mið af áhuga – og óljóst er enn hvernig sá áhugi dreifðist. Aðeins hefur borist yfirlýsing frá Bankasýslunni um talsverða umfram eftirspurn. 2) Það er ekki verið að selja bara einhverja eign, eitthvað fyrirtæki. Heldur almenningseign. Því skiptir máli að almenningur fái skýr rök fyrir því hvers vegna verðmiðinn var þessi. Og hvers vegna þeir aðilar sem fengu að kaupa, fengu að kaupa, og af hverju þeir fengu ákveðinn hlut en aðrir ekki. Vandinn er sá að ráðherrar ríkisstjórnarinnar hafa tileinkað sér ákveðinn pólitískan stíl í frásögn af þessu máli – eins og mörgu öðru. Svokölluð „stjórnmál óumflýjanleika“ stunduð. Stjórnmál sem segja þá sögu að við séum alltaf á réttri leið. Þó að vandamál komi upp þá séu þau óumflýjanleg og hliðaráhrif þess hlutlausa kerfis sem stjórnvöld þó móta. Í tilviki sölu almenningseigna í markaðshagkerfi gæti það birst með þeim hætti að aðalmálið sé að koma hlutunum á markað – ósýnilega höndin muni koma hlutunum á réttan stað. Ef hliðarafurð slíkrar sölu sé sú að einhverjir kaupi sem þurfi ekki að kaupa á afslætti þá sé það í raun aðeins aukaatriði. Stóra fréttin sé sú að bankinn hafi verið seldur og heilt yfir gekk allt vel. Þá er hægt að gleyma gildunum, þá þarf ekki að spyrja sig gagnrýnna og erfiða spurninga, horfa inn á við; náttúrulega ferlið sér bara um þetta. Svona hliðarafurð úr frásagnarheimi „stjórnmála óumflýjanleikans“ birtist okkur nefnilega núna. Það er nokkuð öruggt að ef fjármálaráðherra hefði staðið í pontu Alþingis fyrir nokkrum vikum síðan og sagt að það væri markmið með sölunni á Íslandsbanka í þetta skipti að fá inn hóp af tilfallandi smáum fjárfestum til að leggja inn 10-50 milljónir í bankann – og veita þeim afslátt af upphæð sem þeir gátu allt eins keypt á eftirmarkaði – þá hefði verið gerð athugasemd við það. Enda alls ekki uppleggið. Markmiðin með sölunni, á slíku tilboðsverði, virðast nú óljósari en fyrir söluna. Til hvers var vonast til að selja og hvernig fóru tilboðin fram? Það þarf að birta upplýsingar um hverjum bauðst að kaupa á þessu verði, hverjir fengu að fljóta með og hvers vegna. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun