Hvernig verða orkuskiptin í sjávarútvegi? Gréta María Grétarsdóttir skrifar 9. september 2021 09:01 Nú í kjölfar nýjustu skýrslu loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna blasir við öllum sem einhver áhrif geta haft á loftslag jarðar, að bregðast verður við hratt og af öryggi. Hlutverk stjórnvalda er auðvitað mikilvægast, þeirra er að túlka vilja kjósenda og móta stefnuna. Málefnið er hins vegar svo áríðandi að það krefst þess að allir sem eitthvað geta haft um það að segja bregðist við og leggist saman á árarnar. Að sama skapi verðum við að horfa til þess sem skilar áþreifanlegum árangri. Við verðum að nýta vísindi og hugvit, horfa á tölur og staðreyndir og horfa til margvíslegrar hugmynda- og aðferðafræði. Lausnin á loftslagsvandanum verður ekki einföld heldur kemur hún úr ýmsum áttum. Á Íslandi er sjávarútvegur ein þeirra greina sem, sökum stærðar, skiptir miklu máli í losun gróðurhúsalofttegunda. Vistspor sjávarútvegs er stórt ef litið er á það eitt og sér – en áður en við stígum næstu skref verðum við þó fyrst að skoða hlutina í samhengi. Sjávarútvegur er líka dæmi um það hvernig stórar atvinnugreinar geta náð eftirtektarverðum árangri í loftslagsmálum en um leið blómstrað og haldið samkeppnishæfni sinni. Kolefnisspor vegna fiskveiða við Ísland er í dag einungis tæplega helmingur þess sem það var fyrir aldarfjórðungi. Á sama tíma hefur losun koltvísýrings í hagkerfi Íslands meira en tvöfaldast. Þetta kemur til af ýmsu; hagkvæmari veiðum, endurnýjun skipaflotans með nýrri hönnun og sparneytnari vélum, betri veiðitækni og betra ástands fiskistofna. Sömuleiðis er rétt að horfa til þess að fiskur sem prótíngjafi hefur einnig í eðli sínu minna vistspor á alþjóðlega vísu en landbúnaður, þar sem hann notar hvorki dýrmætt landrými né hefðbundin aðföng landbúnaðar. Áætlað er að greinin haldi áfram að minnka losun vegna skipanotkunar næstu árin, a.m.k. til ársins 2030. Framundan eru ýmis verkefni, rafvæðing hafna, þróun léttari veiðarfæra o.fl. sem stuðla munu að enn minnkandi olíunotkun. Starfshópur fjármála- og efnahagsráðherra um græn skref í sjávarútvegi skilaði af sér mjög metnaðarfullum markmiðum fyrr í sumar en meðal annars er stefnt að því að heildaráhrifum losunar vegna veiða verði alfarið útrýmt frá og með árinu 2026. Þetta er alls ekki óvinnandi markmið en það verður aðeins gert með kolefnisbindingu sem jafnar losun hjá fiskveiðiflotanum. Þetta er að nokkru leyti þegar til staðar því sjávarútvegurinn greiðir um 2 milljarða kr. á ári í kolefnisgjald til stjórnvalda. Kolefnisjöfnun og þátttaka í verkefnum sem draga úr heildarlosun geta jafnað út loftslagsáhrif greinarinnar meðan fiskveiðiflotinn brennir olíu. Þetta breytir þó ekki því að endanlegt markmið hlýtur að vera að afmá á endanum kolefnissporið eða því sem næst. Þegar kemur að veiðum er staðreyndin hins vegar sú að við vitum ekki hvernig orkuskiptin munu fara fram. Skipin sem sækja fiskinn eru knúin af olíu og tæknin til að knýja áfram skipin án nokkurs útblásturs er ekki til. Verið er að þróa ýmsar hugmyndir sem lofa margar mjög góðu en ekkert er svo langt komið að varanleg lausn sé í sjónmáli. Slík lausn mun alltaf krefjast mikilla fjárfestinga í nýrri tækni og enn frekari endurnýjunar fiskveiðiflotans. Fyrsta skrefið er því að safna saman hugviti og hugmyndum og fjárfesta í þróun sem skilar hagkvæmum og sjálfbærum veiðum. Ein forsenda þess er að svigrúmið og starfsöryggið til að fjárfesta í slíkri þróun til langs tíma sé til staðar. Brim tekur loftslagsmál mjög alvarlega, líkt og önnur fyrirtæki í sjávarútvegi. Heilbrigði hafsins eru hagsmunir okkar líkt og samfélagsins alls. Góðar lausnir verða til þegar gott fólk kemur saman. Lausnin á losun í sjávarútvegi liggur í nýsköpun og þróun, samvinnu fólks; sérfræðinga í sjávarútvegi, í nýsköpunargeiranum og í fræðasamfélaginu. Þetta mikilvæga verkefni er alls ekki nýtt fyrir okkur. Aukin verðmætasköpun, sem er ein af grunnstoðum íslensks samfélags, og batnandi ástand fiskistofna hafa síðustu áratugi verið knúin áfram af nýsköpun, þróun og verndarsjónarmiðum. Brim kallar því eftir hugmyndum, fagnar og hvetur til samvinnu um það hvernig við getum komið enn frekar að liði, haldið áfram að skapa vörur og verðmæti fyrir samfélagið en um leið varið og ræktað lífríki okkar og umhverfi. Höfundur er framkvæmdastjóri nýsköpunar, samfélagsábyrgðar og fjárfestatengsla hjá Brim. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sjávarútvegur Orkumál Umhverfismál Mest lesið Skilum skömminni Elín Birna Olsen Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson Skoðun „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Halldór 23.11.2024 Halldór Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Skoðun Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Gekk ég yfir sjó og land og ríkisstofnanir líka Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar Skoðun Skilum skömminni Elín Birna Olsen skrifar Skoðun Reynir Samband sveitarfélaga að spilla gerð kennarasamninga? Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Hefur sálfræðileg meðferð áhrif á líkamlegt heilbrigði? Rúnar Helgi Andrason skrifar Skoðun Vaxtahækkanir og brotið traust - hver ber ábyrgð? Sandra B. Franks skrifar Skoðun Rödd friðar þarf að hljóma skærar Arnar Þór Jónsson skrifar Skoðun Af skynsemi Vegagerðarinnar Magnús Rannver Rafnsson skrifar Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppaleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Sjá meira
Nú í kjölfar nýjustu skýrslu loftslagsnefndar Sameinuðu þjóðanna blasir við öllum sem einhver áhrif geta haft á loftslag jarðar, að bregðast verður við hratt og af öryggi. Hlutverk stjórnvalda er auðvitað mikilvægast, þeirra er að túlka vilja kjósenda og móta stefnuna. Málefnið er hins vegar svo áríðandi að það krefst þess að allir sem eitthvað geta haft um það að segja bregðist við og leggist saman á árarnar. Að sama skapi verðum við að horfa til þess sem skilar áþreifanlegum árangri. Við verðum að nýta vísindi og hugvit, horfa á tölur og staðreyndir og horfa til margvíslegrar hugmynda- og aðferðafræði. Lausnin á loftslagsvandanum verður ekki einföld heldur kemur hún úr ýmsum áttum. Á Íslandi er sjávarútvegur ein þeirra greina sem, sökum stærðar, skiptir miklu máli í losun gróðurhúsalofttegunda. Vistspor sjávarútvegs er stórt ef litið er á það eitt og sér – en áður en við stígum næstu skref verðum við þó fyrst að skoða hlutina í samhengi. Sjávarútvegur er líka dæmi um það hvernig stórar atvinnugreinar geta náð eftirtektarverðum árangri í loftslagsmálum en um leið blómstrað og haldið samkeppnishæfni sinni. Kolefnisspor vegna fiskveiða við Ísland er í dag einungis tæplega helmingur þess sem það var fyrir aldarfjórðungi. Á sama tíma hefur losun koltvísýrings í hagkerfi Íslands meira en tvöfaldast. Þetta kemur til af ýmsu; hagkvæmari veiðum, endurnýjun skipaflotans með nýrri hönnun og sparneytnari vélum, betri veiðitækni og betra ástands fiskistofna. Sömuleiðis er rétt að horfa til þess að fiskur sem prótíngjafi hefur einnig í eðli sínu minna vistspor á alþjóðlega vísu en landbúnaður, þar sem hann notar hvorki dýrmætt landrými né hefðbundin aðföng landbúnaðar. Áætlað er að greinin haldi áfram að minnka losun vegna skipanotkunar næstu árin, a.m.k. til ársins 2030. Framundan eru ýmis verkefni, rafvæðing hafna, þróun léttari veiðarfæra o.fl. sem stuðla munu að enn minnkandi olíunotkun. Starfshópur fjármála- og efnahagsráðherra um græn skref í sjávarútvegi skilaði af sér mjög metnaðarfullum markmiðum fyrr í sumar en meðal annars er stefnt að því að heildaráhrifum losunar vegna veiða verði alfarið útrýmt frá og með árinu 2026. Þetta er alls ekki óvinnandi markmið en það verður aðeins gert með kolefnisbindingu sem jafnar losun hjá fiskveiðiflotanum. Þetta er að nokkru leyti þegar til staðar því sjávarútvegurinn greiðir um 2 milljarða kr. á ári í kolefnisgjald til stjórnvalda. Kolefnisjöfnun og þátttaka í verkefnum sem draga úr heildarlosun geta jafnað út loftslagsáhrif greinarinnar meðan fiskveiðiflotinn brennir olíu. Þetta breytir þó ekki því að endanlegt markmið hlýtur að vera að afmá á endanum kolefnissporið eða því sem næst. Þegar kemur að veiðum er staðreyndin hins vegar sú að við vitum ekki hvernig orkuskiptin munu fara fram. Skipin sem sækja fiskinn eru knúin af olíu og tæknin til að knýja áfram skipin án nokkurs útblásturs er ekki til. Verið er að þróa ýmsar hugmyndir sem lofa margar mjög góðu en ekkert er svo langt komið að varanleg lausn sé í sjónmáli. Slík lausn mun alltaf krefjast mikilla fjárfestinga í nýrri tækni og enn frekari endurnýjunar fiskveiðiflotans. Fyrsta skrefið er því að safna saman hugviti og hugmyndum og fjárfesta í þróun sem skilar hagkvæmum og sjálfbærum veiðum. Ein forsenda þess er að svigrúmið og starfsöryggið til að fjárfesta í slíkri þróun til langs tíma sé til staðar. Brim tekur loftslagsmál mjög alvarlega, líkt og önnur fyrirtæki í sjávarútvegi. Heilbrigði hafsins eru hagsmunir okkar líkt og samfélagsins alls. Góðar lausnir verða til þegar gott fólk kemur saman. Lausnin á losun í sjávarútvegi liggur í nýsköpun og þróun, samvinnu fólks; sérfræðinga í sjávarútvegi, í nýsköpunargeiranum og í fræðasamfélaginu. Þetta mikilvæga verkefni er alls ekki nýtt fyrir okkur. Aukin verðmætasköpun, sem er ein af grunnstoðum íslensks samfélags, og batnandi ástand fiskistofna hafa síðustu áratugi verið knúin áfram af nýsköpun, þróun og verndarsjónarmiðum. Brim kallar því eftir hugmyndum, fagnar og hvetur til samvinnu um það hvernig við getum komið enn frekar að liði, haldið áfram að skapa vörur og verðmæti fyrir samfélagið en um leið varið og ræktað lífríki okkar og umhverfi. Höfundur er framkvæmdastjóri nýsköpunar, samfélagsábyrgðar og fjárfestatengsla hjá Brim.
Skoðun Barnaskapur Bjarna Ben; Fjölmargar þjóðir með meiri kaupmátt en við! Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Getur þú fengið þá hjálp sem þú þarft ef andlega heilsan hrörnar? Sigurrós Eggertsdóttir skrifar
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland og orkuskiptin: Styðjum þróun á jarðhita og alþjóðlegt samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar