Drap Covid borgarlínuna og byggðastefnuna? Tómas Ellert Tómasson skrifar 7. mars 2021 12:01 Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Tómas Ellert Tómasson Sveitarstjórnarmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Skoðun: Kosningar 2021 Miðflokkurinn Byggðamál Borgarlína Mest lesið Málþófið er séríslenskt Bryndís Haraldsdóttir Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson Skoðun Ofurgróði sjávarútvegs? – Hættið að afvegaleiða! Elliði Vignisson Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson Skoðun Skoðun Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar Skoðun 80.000 manna klóakrennsli í Dýrafjörð í boði Arctic Fish Jón Kaldal skrifar Skoðun Malað dag eftir dag eftir dag Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Að velja friðinn fram yfir réttlætið Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta græna? Karlinn er að spræna Jóhanna Jakobsdóttir skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta á krossgötum? Einar Magnússon,Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan hindrar kjarabætur Rúnar Sigurjónsson skrifar Skoðun Af hverju útiloka Ísrael frá Eurovision eins og Rússland? Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Lífeyrir skal fylgja launum Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar Skoðun Hvernig er staða lesblindra á Íslandi? Guðmundur S. Johnsen skrifar Sjá meira
Það er nú orðið ljóst að heimsfaraldurinn sem geisað hefur í rúmt ár hefur umbylt heimsmynd okkar og flýtt fyrir ýmiskonar þróun sem þegar var komin af stað að einhverju leyti. Vinnufyrirkomulag hefur sem dæmi tekið miklum breytingum með aukinni fjarvinnu og með þeirri breytingu einni saman felast mikil tækifæri fyrir íslenska þjóð. Hvernig er staðan í Bandaríkjunum í dag? Í prentútgáfu Wall street journal í dag, laugardaginn 6. mars 2021, birtist áhugaverð grein um það hvernig fjarvinna er að endurmóta þéttbýlisfræðin í Bandaríkjum Norður Ameríku. Fyrirsögn hennar er „How Remote Work Is Reshaping America’s Urban Geography“[1] . Í greininni kemur fram að fyrir um ári síðan, rétt áður en faraldurinn hófst, hafi um 10% eða færri af vinnuaflinu í BNA unnið í fjarvinnu en að fyrir um mánuði síðan væri um helmingur af vinnuaflinu starfandi í fjarvinnu. Í dag er staðan sú að flestir af þeim eru það enn. Og kannanir meðal vinnuveitenda og starfsmanna benda til þess að þessi grundvallarbreyting á vinnufyrirkomulagi séu komin til að vera - til frambúðar. Ennfremur kemur þar fram að spár bendi til þess að allt að fjórðungur af 160 milljóna manna vinnuafli í Bandaríkjunum muni halda sig við fjarvinnu til lengri tíma litið og að mun fleiri muni líklega vinna í fjarvinnu hluta af sínum vinnutíma. Stórfyrirtækin sjá mikil tækifæri í þessari þróun og hafa mörg hver þegar tilkynnt starfsmönnum sínum sem nú vinna heima að þeir geti haldið áfram að gera það til frambúðar. Stórfyrirtækin sjá einnig fyrir sér að fjarvinnan muni skila þeim sparnaði í fjárfestingum á skrifstofuhúsnæði og að með því að geta boðið upp á fjarvinnu að þá eigi þau möguleika á að fá til sín hæfileikaríkari starfsmenn en ella. Hver eru áhrifin í BNA? Svo haldið sé áfram að vitna í grein WSJ, þá hafa áhrif fjarvinnubyltingarinnar nú þegar komið fram í hinum ýmsu myndum. Húsaleiga hefur lækkað og lausum störfum hefur fjölgað umtalsvert í stórborgunum, einkum í New York og San Francisco. Aftur á móti hefur leiga hækkað í minni borgum og úthverfum. Þá kemur þar fram að fjarvinna komi sér fyrst og fremst til góða fyrir faglærða sem eru næstum tvöfalt líklegri til að nýta sér fjarvinnu en aðrir starfsmenn. Ríflega 40 milljónir Bandaríkjamanna vinna hins vegar í lægra launuðum og áhættusömum störfum sem krefjast náins sambands við aðra starfsmenn eða viðskiptavini. Þau heimili sem þéna meira en $100.000 á ári eru sem dæmi meira en tvöfalt líklegri til að vinna fjarvinnu en þau sem þéna minna en $50.000. Einnig kemur þar fram að hvítir starfsmenn séu töluvert líklegri til að vinna fjarvinnu en afrísk ættaðir eða rómanskir. Því er einnig haldið þar fram að fjarvinnubyltingin muni breyta því hvernig Bandaríkjamenn vinna og lifa sínu lífi. Hún muni gera minni borgum, úthverfum og dreifbýlum betur kleift að keppa við stórborgirnar á grundvelli fjárhags og lífsgæða almennt. Og að Fjarvinnubyltingin muni færa meginþunga efnahagsþróunarinnar frá því að greiða hvata til stórra atvinnurekenda yfir í að fjárfesta og byggja upp lífsgæði samfélagsins í heild sinni þannig að eftir því sem afskekktari samfélög laði til sín fjarvinnustarfsmenn muni skattstofnar þeirra vaxa og gera þeim kleift að bæta skóla og opinbera þjónustu og koma öllum til góða. Að endingu muni þróunin svo verða sú að fyrirtækin komi líka til þessara svæða. Auk þess eru dregnir fram í greininni ýmsir kostir og gallar við þessa þróun. Tækifærin fyrir Ísland Eins og að framan greinir að þá hefur Covid haft víðtæk áhrif á vinnumarkaðinn og líf fólks í BNA. Það sama er að gerast og mun gerast á Íslandi. Hvaða tækifæri eru þá fólgin í því fyrir íslenska vinnumarkaðinn og íslenska þjóð að hrinda af stað öflugri fjarvinnustefnu til dæmis með byggingu „staðarráðuneyta“ á landsbyggðinni, eða að gera fólki betur kleift að vinna heima fyrir og halda í við þróunina sem nú þegar er hafin? - Tæpum hér á því helsta sem viðkemur hinu opinbera og starfsfólkinu en á alveg eins við fyrirtækin: Fyrir ríkið: Fellur vel að „Stefnumótandi byggðaáætlun fyrir árin 2018-2024“ Samnýting húsnæðis og störfum án staðsetningar – Fjarvinna Vinnustaður ríkisstarfsmanna með blönduðum störfum Það þarf ekki að flytja verkefni sérstaklega, til að skapa störf Þjóðhagslega hagkvæmt Umhverfisvænt – minna kolefnisspor Mengun vegna aksturs minnkar Eldsneytissparnaður Óvirkum vinnutímum í akstri fækkar Húsnæðiskostnaður er lægri á landsbyggðinni en á höfuðborgarsvæðinu Lítil starfsmannavelta Sýnileiki starfa ríkisins verða meiri Stuðlar að fjölbreytni vinnumarkaðar og mannlífs utan höfuðborgarsvæðisins Starfsánægja starfsmanna og starfstryggð eykst Eykur víðsýni starfsfólks ráðuneyta Styrkir samtal og samstarf ráðuneyta við sveitarfélög Fyrir sveitarfélögin: Stuðlar að eflingu byggðar og atvinnulífs á landsbyggðinni Efling þekkingarsamfélaga á landsbyggðinni Nýtt menntað starfsfólk, ný þekking í sveitarfélögin Aukin atvinnutækifæri sérmenntaðra Styður við að störf á vegum annarra fyrirtækja verði staðsett í samskonar eða sama umhverfi á landsbyggðinni Fjölbreyttara samfélag Skapar aðlaðandi umhverfi til að laða að fólk til búsetu Aukið útsvar, hærri laun á landsbyggðinni Hamingjusamari íbúar Fyrir starfsmanninn: Stutt að sækja vinnu Aksturskostnaður lækkar Stöðugt vinnuumhverfi Starfsmenn geta tekið virkari þátt í samfélaginu Lægri húsnæðiskostnaður Fjölbreyttara vinnuumhverfi Gæðastundum starfsmanna og fjölskyldna þeirra fjölgar Meiri sveigjanleiki fyrir starfsmenn Hvort sem Covid drap borgarlínuna og byggðastefnuna eður ei, að þá er að minnsta kosti orðin knýjandi þörf á því að stjórnmálamenn og hagsmunaaðilar stígi upp og líti á hina breyttu heimsmynd með það að markmiði að endurhugsa byggðastefnu landsins og framtíðar samgöngumáta í ljósi þess nýja raunveruleika sem Covid hefur fært okkur. Höfundur er byggingarverkfræðingur og bæjarfulltrúi Miðflokksins í sveitarfélaginu Árborg.
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Skoðun Knattspyrna kvenna í hálfa öld – þakkir til Eggerts Magnússonar Ingibjörg Hinriksdóttir skrifar
Skoðun Af nashyrningum og færni - hvernig sköpum við verðmæti til framtíðar? Guðrún Högnadóttir skrifar
Skoðun Frestur til að skila athugasemdum við nýtt deiliskipulag Heiðmerkur að renna út Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Fánar, tákn og blómabreiður: „Enginn bjó á Íslandi fyrr en einhver kom“ Meyvant Þórólfsson skrifar