Á ríkið að eiga banka eða selja banka ? Bryndís Haraldsdóttir skrifar 27. janúar 2021 14:00 Ríkið á að fullu tvo af þremur viðskiptabönkunum, Íslandsbanka og Landsbanka. Ríkið ætlaði í raun aldrei að eiga þessa banka heldur komu þeir í hendur ríkisins í kjölfar bankahrunsins og uppgjör þess. Þar af leiðandi var það aldrei stefna ríkisins að vera ráðandi aðili á fjármálamarkaði. Það hefur því staðið til í raun allt frá því að bankarnir enduðu í fangi ríkisins að losa um það eignarhald, um það hafa flestir flokkar verið sammála þó sumir telji rétt að ríkið eigi að fullu eða hluta í einum banka. Þá hafa fáir talað fyrir því að ríkið eigi til allrar framtíðar að eiga þessa tvo banka. En núna í umræðunni um bankasöluna, þar sem lagt er til að ríkið selji um það bil 25% í Íslandsbanka, láta sumir eins og þetta sé alveg ný hugmynd, hún hafi lítið verið rædd og að hraðinn sé mikill. Það er fjarri sanni og í raun hefur verið talað fyrir því í allmörg ár hvernig og hvenær rétt sé að losa um þetta eignarhald. Skrifuð hefur verið Hvítbók um framtíðarsýn fjármálakerfisins sem fékk umfjöllun á þingi, þar er lagt til að Íslandsbanki verði seldur. Þrátt fyrir þetta mætti af sumum stjórnmálamönnum skilja að það sé þeirra vilji að eiga báða bankana til langrar framtíðar. Slík ítök ríkisins á fjármálamarkaði eru algjört einsdæmi, þekkist í ríkjum eins og Norður-Kóreu og Kína en engum vestrænum ríkjum sem við gjarnan berum okkur saman við. Umræðan nú ætti því að snúast um hvort nú sé rétti tíminn til að selja banka og með hvaða aðferð væri eðlilegt að fara í þá vegferð. Margir hafa fært rök fyrir því að það sé einmitt góður tími nú til að selja banka. Vöxtur á hlutabréfamörkuðum hefur verið mikill, skortur virðist vera á fjárfestingarkostum hér á landi, útboð Icelandair gekk vel og þar náðist mikil þátttaka almennings. Vextir hafa aldrei verið lægri og sparnaður fólks leitar því eftir betri ávöxtun, staða bankans er sterk og fleira mæti tína til. En einhverjir hafa líka bent á að þetta sé ekki rétti tímin og er þá fyrst og fremst bent á þá óvissu sem við stöndum frammi fyrir vegna Covid. Við búum vissulega á óvissutímum en til baka má spyrja hvenær búum við á vissutímum. Fyrir rúmu ári síðan var enginn að spá því að veira myndi leggja heiminn á hliðina. Við erum aftur á móti að rísa upp úr kófinu, bólusetning innan seilingar og margt sem bendir til bjartari tíma. En það getur enginn sagt nákvæmlega hvað morgundagurinn ber í skauti sér, og einmitt þess vegna er niðurstaðan nú ekki að selja bankann í heild sinni heldur losa aðeins um u.þ.b. 25% af eignarhaldinu í bankanum og sjá hvort og hver áhuginn er fyrir bankanum. Þetta á að gera með gegnsæju ferli sem fellst í skráningu á markað og útboði á hlutunum. Lengi hefur verið talað fyrir því að leita ætti að „góðum“ erlendum langtímafjárfestum, aðilum sem kynnu að reka banka. Ég skil þá umræðu en spurningin er hversu raunhæf er sú hugmynd? Það var jú það sem reynt var við einkavæðingu bankanna á sínum tíma og svo fór sem fór. Fjölmörg dómsmál og rannsóknaskýrslur hafa tekið á erlendum aðilum sem verið var að lokka eða nýta til að komast yfir hlut í banka. Er sú leið fullreynd? Er raunhæft að ætla að við getum ráðið hverjir eigi banka, frekar en önnur fyrirtæki? Er kannski eðlilegra að horfa til þess að löggjafinn tryggi að lagaumhverfið sé með þeim hætti að öryggi innistæðueigenda sé tryggt, að tryggt sé að eigendur geti ekki tæmt bankanna innan frá, tekið óhóflega mikla áhættu og bara almennt hagað sér almennilega. Á síðustu árum hafa verið gerðar grundvallarbreytingar á laga- og eftirlitsumhverfi banka. Hátt í þrjátíu lagafrumvörp hafa verið samþykkt og fengið umfjöllun á þingi frá árinu 2010. Þessar umbætur lúta að kröfum um eigið fé, laust fé, stöðugri fjármögnun, takmarkanir á lánveitingum, til stendur að takmarka fjárfestingarbankastarfsemi viðskiptabanka. Ýmsar breytingar snúa að stjórnarháttum og eftirlit með reglum um mat á hæfi eigenda og stjórnenda, reglur um áhættustýringu og kaupauka. Eftirlitið hefur verið eflt með sameiningu Fjármálaeftirlits og Seðlabanka og áherslur á fjármálastöðuleika með tækjum og tólum Seðlabanka. Staðan nú er því sú að íslenskir bankar búa við allar þær kröfur sem gerðar eru til baka á Evrópska efnahagssvæðinu og meira til. Í ljósi reynslunnar hefur verið ákveðið að ganga lengra í t.d kröfum um eigið fé bankanna, takmörkunum á kaupaukum o.s.frv. Nú er lagt til að hefja það ferli að losa um eignarhald ríkisins í Íslandsbanka. Ég tel það ekki eingöngu skynsamlegt heldur líka nauðsynlegt. Við megum ekki vera of hrædd við fortíðina að við þorum ekki að stíga skrefin inn í framtíðina. Bankar búa við miklar breytingar á sviði tækni og fleiri og fleiri aðilar sækja inn á markað sem áður bankarnir sinntu og veita greiðslumiðlun, lán og aðra þjónustu í gegnum tækni. Ólíklegt má því telja að bankar framtíðarinnar verði eitthvað í líkingu við það sem við þekkjum frá síðustu áratugum. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokks. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bryndís Haraldsdóttir Skoðun: Kosningar 2021 Salan á Íslandsbanka Íslenskir bankar Mest lesið Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Skoðun Nýjar ráðleggingar um mataræði María Heimisdóttir skrifar Skoðun Börn með fjölþættan vanda Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Hvalveiðar eru slæmar fyrir ímynd Íslands Clive Stacey skrifar Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar Skoðun Í heimi sem samþykkir þjóðarmorð er ekkert jafnrétti Najlaa Attaallah skrifar Skoðun Heilinn okkar og klukka lífsins Birna V. Baldursdóttir ,Heiðdís B. Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar Skoðun Silja Bára skilur stjórnsýslu HÍ! Elva Ellertsdóttir,Kolbrún Eggertsdóttir skrifar Skoðun Hafðu áhrif til hádegis Bjarni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um hlutverk háskóla – Kjósum Kolbrúnu Ástríður Stefánsdóttir skrifar Skoðun Nei, við skulum ekki kaupa handa þeim fleiri vopn Haraldur Ólafsson skrifar Skoðun Tímaskekkjan skólaíþróttir Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Þegar fíllinn byltir sér.... Gunnar Pálsson skrifar Skoðun Leyfi til að syrgja Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Kominn tími til að þingmenn axli ábyrgð Björn Ólafsson skrifar Skoðun VR-members, exercise your right to vote! Christopher Eva skrifar Skoðun Stöðvum það sem gott er Íris E. Gísladóttir skrifar Skoðun Kjósum Kolbrúnu – Styrk stjórnun á tímum breytinga Margrét Sigrún Sigurðardóttir skrifar Skoðun Vanfjármögnun Háskóla Íslands verður að breyta Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Er þetta satt eða heyrði ég þetta bara nógu oft? Gunnhildur Birna Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Stöndum með börnum Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun „Án orku verður ekki hagvöxtur“ Jón Skafti Gestsson skrifar Sjá meira
Ríkið á að fullu tvo af þremur viðskiptabönkunum, Íslandsbanka og Landsbanka. Ríkið ætlaði í raun aldrei að eiga þessa banka heldur komu þeir í hendur ríkisins í kjölfar bankahrunsins og uppgjör þess. Þar af leiðandi var það aldrei stefna ríkisins að vera ráðandi aðili á fjármálamarkaði. Það hefur því staðið til í raun allt frá því að bankarnir enduðu í fangi ríkisins að losa um það eignarhald, um það hafa flestir flokkar verið sammála þó sumir telji rétt að ríkið eigi að fullu eða hluta í einum banka. Þá hafa fáir talað fyrir því að ríkið eigi til allrar framtíðar að eiga þessa tvo banka. En núna í umræðunni um bankasöluna, þar sem lagt er til að ríkið selji um það bil 25% í Íslandsbanka, láta sumir eins og þetta sé alveg ný hugmynd, hún hafi lítið verið rædd og að hraðinn sé mikill. Það er fjarri sanni og í raun hefur verið talað fyrir því í allmörg ár hvernig og hvenær rétt sé að losa um þetta eignarhald. Skrifuð hefur verið Hvítbók um framtíðarsýn fjármálakerfisins sem fékk umfjöllun á þingi, þar er lagt til að Íslandsbanki verði seldur. Þrátt fyrir þetta mætti af sumum stjórnmálamönnum skilja að það sé þeirra vilji að eiga báða bankana til langrar framtíðar. Slík ítök ríkisins á fjármálamarkaði eru algjört einsdæmi, þekkist í ríkjum eins og Norður-Kóreu og Kína en engum vestrænum ríkjum sem við gjarnan berum okkur saman við. Umræðan nú ætti því að snúast um hvort nú sé rétti tíminn til að selja banka og með hvaða aðferð væri eðlilegt að fara í þá vegferð. Margir hafa fært rök fyrir því að það sé einmitt góður tími nú til að selja banka. Vöxtur á hlutabréfamörkuðum hefur verið mikill, skortur virðist vera á fjárfestingarkostum hér á landi, útboð Icelandair gekk vel og þar náðist mikil þátttaka almennings. Vextir hafa aldrei verið lægri og sparnaður fólks leitar því eftir betri ávöxtun, staða bankans er sterk og fleira mæti tína til. En einhverjir hafa líka bent á að þetta sé ekki rétti tímin og er þá fyrst og fremst bent á þá óvissu sem við stöndum frammi fyrir vegna Covid. Við búum vissulega á óvissutímum en til baka má spyrja hvenær búum við á vissutímum. Fyrir rúmu ári síðan var enginn að spá því að veira myndi leggja heiminn á hliðina. Við erum aftur á móti að rísa upp úr kófinu, bólusetning innan seilingar og margt sem bendir til bjartari tíma. En það getur enginn sagt nákvæmlega hvað morgundagurinn ber í skauti sér, og einmitt þess vegna er niðurstaðan nú ekki að selja bankann í heild sinni heldur losa aðeins um u.þ.b. 25% af eignarhaldinu í bankanum og sjá hvort og hver áhuginn er fyrir bankanum. Þetta á að gera með gegnsæju ferli sem fellst í skráningu á markað og útboði á hlutunum. Lengi hefur verið talað fyrir því að leita ætti að „góðum“ erlendum langtímafjárfestum, aðilum sem kynnu að reka banka. Ég skil þá umræðu en spurningin er hversu raunhæf er sú hugmynd? Það var jú það sem reynt var við einkavæðingu bankanna á sínum tíma og svo fór sem fór. Fjölmörg dómsmál og rannsóknaskýrslur hafa tekið á erlendum aðilum sem verið var að lokka eða nýta til að komast yfir hlut í banka. Er sú leið fullreynd? Er raunhæft að ætla að við getum ráðið hverjir eigi banka, frekar en önnur fyrirtæki? Er kannski eðlilegra að horfa til þess að löggjafinn tryggi að lagaumhverfið sé með þeim hætti að öryggi innistæðueigenda sé tryggt, að tryggt sé að eigendur geti ekki tæmt bankanna innan frá, tekið óhóflega mikla áhættu og bara almennt hagað sér almennilega. Á síðustu árum hafa verið gerðar grundvallarbreytingar á laga- og eftirlitsumhverfi banka. Hátt í þrjátíu lagafrumvörp hafa verið samþykkt og fengið umfjöllun á þingi frá árinu 2010. Þessar umbætur lúta að kröfum um eigið fé, laust fé, stöðugri fjármögnun, takmarkanir á lánveitingum, til stendur að takmarka fjárfestingarbankastarfsemi viðskiptabanka. Ýmsar breytingar snúa að stjórnarháttum og eftirlit með reglum um mat á hæfi eigenda og stjórnenda, reglur um áhættustýringu og kaupauka. Eftirlitið hefur verið eflt með sameiningu Fjármálaeftirlits og Seðlabanka og áherslur á fjármálastöðuleika með tækjum og tólum Seðlabanka. Staðan nú er því sú að íslenskir bankar búa við allar þær kröfur sem gerðar eru til baka á Evrópska efnahagssvæðinu og meira til. Í ljósi reynslunnar hefur verið ákveðið að ganga lengra í t.d kröfum um eigið fé bankanna, takmörkunum á kaupaukum o.s.frv. Nú er lagt til að hefja það ferli að losa um eignarhald ríkisins í Íslandsbanka. Ég tel það ekki eingöngu skynsamlegt heldur líka nauðsynlegt. Við megum ekki vera of hrædd við fortíðina að við þorum ekki að stíga skrefin inn í framtíðina. Bankar búa við miklar breytingar á sviði tækni og fleiri og fleiri aðilar sækja inn á markað sem áður bankarnir sinntu og veita greiðslumiðlun, lán og aðra þjónustu í gegnum tækni. Ólíklegt má því telja að bankar framtíðarinnar verði eitthvað í líkingu við það sem við þekkjum frá síðustu áratugum. Höfundur er þingmaður Sjálfstæðisflokks.
Skoðun Netöryggi á krossgötum: Hvernig tryggjum við íslenska innviði? Heimir Fannar Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Hvað er kona? - Þörf kynjakerfisins til að skilgreina og stjórna konum Arna Magnea Danks skrifar
Skoðun Ég styð Ingibjörgu Gunnarsdóttur í stöðu rektors við Háskóla Íslands Herdís Sveinsdóttir skrifar