Geðheilsa, atvinna og menntun Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar 31. október 2020 08:03 Þessi málefni, í þessari forgangsröðun, eru þrjú helstu áhyggjuefni forystu samtaka ungs fólks í OECD löndunum þegar kemur að áhrifum Covid-19 faraldursins. Geðheilbrigði ungs fólks og námsfólks hérlendis hefur lengi verið áhyggjuefni svo ekki má við miklu. Undanfarið hefur Geðhjálp staðið fyrir vitundarvakningu með 39.is og Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur varað við áhrifum COVID-19 á geðheilbrigði frá því í vor. Á opnum fundi Norðurlandaráðs um faraldurinn var forsætisráðherra Íslands innt eftir svörum við því hvað skuli gera í geðheilbrigðismálum ungs fólks. Minntist hún á auknar fjárveitingar í geðheilbrigðismál og að þannig sé stuðlað að aukinni sálfræði- og geðheilbrigðisþjónustu um land allt. Jákvæð og mikilvæg skref hafa verið tekin að þessu leyti með fjölgun sálfræðinga í opinberri þjónustu á heilsugæslustöðvum, spítölum og skólum. Enn of dýrt að líða illa Á sama tíma vekur furðu að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga sé ekki skýrt fjármögnuð í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar, sem þó hefur verið samþykkt að setja skuli á fót af fulltrúum allra flokka á Alþingi. Það þarf að koma til móts við þá sem ekki komast að í önnur úrræði og fjármagna gefin loforð. Sálfræðingafélag Íslands og Félagsráðgjafafélag Íslands lýsa eðlilega yfir áhyggjum af því að úrræðið sé ekki fjármagnað og minnt er á að líf eru í húfi. Taka verður undir þessar áhyggjur og má hafa í huga að kannanir stúdentahreyfinga landsins gefa trekk í trekk vísbendingu um vanlíðan og töluvert álag sem faraldurinn hefur á námsfólk. Ungt fólk er oft og tíðum efnaminna og eignaminna en aðrir aldurshópar og á því fyrr í hættu á að lenda í fátækt. Sálfræðiþjónusta er dýr og hefur ungt fólk síður áunnið sér nægileg réttindi í stéttarfélögum til að geta nýtt sér sjóði þeirra til að niðurgreiða þjónustuna, þó einhverjir séu vonandi svo heppnir. Tæplega helmingur atvinnulausra eru 18-35 ára Í ofanálag við andlegt álag blasir við ungu fólki að það muni bera þungann af efnahagslegum afleiðingum þessa faraldurs á komandi árum. Atvinnuleysi er mikið en ungt fólk er tæplega helmingur atvinnulausra hér á landi, enn fleiri ef vinnandi námsfólk sem fær þó engan rétt úr atvinnuleysistryggingasjóði, er tekið með í reikninginn. Hver er framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar fyrir ungt fólk? Það eru blikur á lofti um langtímaafleiðingar faraldursins á framtíðarvinnuafl landsins. Ungt fólk sem er atvinnulaust til lengri tíma býðst færri atvinnutækifæri og lægri laun seinna á vinnuferlinum og ekki þarf að fara mörgum orðum um að atvinnuleysi hefur ekki góð áhrif á geðheilsu. Þetta helst allt í hendur. Mette Fredriksen forsætisráðherra Danmerkur sagði á fyrrgreindum fundi að raunveruleg hætta er til staðar á að hluti ungu kynslóðarinnar verði skilinn eftir í þessum faraldri. Stefan Löfven forsætisráðherra Svíþjóðar tók í sama streng og telur grundvallaratriði að skapa störf, sérstaklega í þágu ungs fólks. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra Íslands sagði að nýta eigi ríkisfjármálin í fjárfestingar; þannig skapist störf og að hér hafi verið lögð áhersla á nýsköpun og rannsóknir í þeim efnum. Á sama tíma gerir fjárlagafrumvarpið aðeins ráð fyrir að atvinnuleysi minnki um 1% milli ára og atvinnuleysi fólks á aldrinum 18-35 ára, sem nemur tæplega helmingi atvinnulausra, er ekki ávarpað sérstaklega. Þær vonir sem ríkisstjórnin bindur við aðgerðirnar sem forsætisráðherra okkar minntist á skili fleiri störfum á næstunni geta því varla verið ýkja miklar. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú fer að líða að lokum haustannar þessa skólaárs. Sameiginlegt þema meðal margra samnemenda minna er að námið myndi nú ganga aðeins betur ef manni gæti bara liðið aðeins betur. Bugunin er farin að segja til sín en nám og fjárhagsöryggi fer sjaldnast saman enda fjárhagsáhyggjur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskt námsfólk tefst í námi í heilt ár eða meira. Vanlíðan og áhyggjur hafa nefnilega áhrif á virkni, flest fólk hlýtur að hafa fundið fyrir því á eigin skinni. Að draga úr vanlíðan hlýtur því ekki bara að vera heilbrigðismál heldur líka efnahags- og menntamál. Að efna loforð um greiðsluþátttöku ríkisins vegna sálfræðiþjónustu og auka þannig aðgang fólks að þjónustunni ætti að vera forgangsmál. Þá er nauðsynlegt, þegar helmingur atvinnulausra er ungt fólk, að taka atvinnuleysi ungs fólks föstum tökum. Bæði þarf að leiðrétta ósanngjarnar skerðingar á réttindum þess hluta vinnumarkaðarins sem kýs að mennta sig samhliða störfum sínum sem og að fjölga störfum handa þeim sem þegar hafa lokið sinni menntun eða kjósa að mennta sig ekki frekar. Þörf er á sértækum aðgerðum til að koma til móts við ungt fólk í þessum faraldri og sakna ég þess að staða ungs fólks hafi ekki verið greind sérstaklega. -Jóna Þórey Pétursdóttir, meistaranemi í lögfræði og fyrrverandi forseti SHÍ. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóna Þórey Pétursdóttir Geðheilbrigði Mest lesið Sjálfstæðismenn boða víst skattalækkanir á þá efnamestu Haukur V. Alfreðsson Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson Skoðun Viltu borga 200 þús á mánuði eða 600 þús á mánuði af íbúðinni? Hildur Þórðardóttir Skoðun Almageddon? Eyþór Kristleifsson Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson Skoðun ESB kærir sig ekkert um Ísland í jólagjöf Ole Anton Bieltvedt Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Vímuefnið VONÍUM Haraldur Ingi Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hvaða hlekkur ert þú í keðjunni? Ellý Tómasdóttir skrifar Skoðun Laxeldið verður ekki stöðvað Kristinn H. Gunnarsson skrifar Skoðun Þroskamerki þjóðar Tómas Torfason skrifar Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar Skoðun Var stytting náms til stúdentsprófs í þágu ungmenna? Sigurður E. Sigurjónsson skrifar Skoðun Það sem ekki má fjalla um fyrir kosningar til Alþingis Árni Jensson skrifar Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar Skoðun Sjálfstæðar konur? Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Fullveldinu er fórnað með aðild að Evrópusambandinu Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Endurhugsum dæmið, endurnýtum textíl Guðbjörg Rut Pálmadóttir skrifar Skoðun Betri Strætó 2025 og (svo) Borgarlína Dagur B. Eggertsson skrifar Skoðun Um kosningar, gulrætur og verðbólgu Jean-Rémi Chareyre skrifar Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Fellur helsti stuðningsmaður menningarmála af þingi? Magnús Logi Kristinsson skrifar Sjá meira
Þessi málefni, í þessari forgangsröðun, eru þrjú helstu áhyggjuefni forystu samtaka ungs fólks í OECD löndunum þegar kemur að áhrifum Covid-19 faraldursins. Geðheilbrigði ungs fólks og námsfólks hérlendis hefur lengi verið áhyggjuefni svo ekki má við miklu. Undanfarið hefur Geðhjálp staðið fyrir vitundarvakningu með 39.is og Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hefur varað við áhrifum COVID-19 á geðheilbrigði frá því í vor. Á opnum fundi Norðurlandaráðs um faraldurinn var forsætisráðherra Íslands innt eftir svörum við því hvað skuli gera í geðheilbrigðismálum ungs fólks. Minntist hún á auknar fjárveitingar í geðheilbrigðismál og að þannig sé stuðlað að aukinni sálfræði- og geðheilbrigðisþjónustu um land allt. Jákvæð og mikilvæg skref hafa verið tekin að þessu leyti með fjölgun sálfræðinga í opinberri þjónustu á heilsugæslustöðvum, spítölum og skólum. Enn of dýrt að líða illa Á sama tíma vekur furðu að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu greiðsluþátttöku Sjúkratrygginga sé ekki skýrt fjármögnuð í fjárlagafrumvarpi ríkisstjórnarinnar, sem þó hefur verið samþykkt að setja skuli á fót af fulltrúum allra flokka á Alþingi. Það þarf að koma til móts við þá sem ekki komast að í önnur úrræði og fjármagna gefin loforð. Sálfræðingafélag Íslands og Félagsráðgjafafélag Íslands lýsa eðlilega yfir áhyggjum af því að úrræðið sé ekki fjármagnað og minnt er á að líf eru í húfi. Taka verður undir þessar áhyggjur og má hafa í huga að kannanir stúdentahreyfinga landsins gefa trekk í trekk vísbendingu um vanlíðan og töluvert álag sem faraldurinn hefur á námsfólk. Ungt fólk er oft og tíðum efnaminna og eignaminna en aðrir aldurshópar og á því fyrr í hættu á að lenda í fátækt. Sálfræðiþjónusta er dýr og hefur ungt fólk síður áunnið sér nægileg réttindi í stéttarfélögum til að geta nýtt sér sjóði þeirra til að niðurgreiða þjónustuna, þó einhverjir séu vonandi svo heppnir. Tæplega helmingur atvinnulausra eru 18-35 ára Í ofanálag við andlegt álag blasir við ungu fólki að það muni bera þungann af efnahagslegum afleiðingum þessa faraldurs á komandi árum. Atvinnuleysi er mikið en ungt fólk er tæplega helmingur atvinnulausra hér á landi, enn fleiri ef vinnandi námsfólk sem fær þó engan rétt úr atvinnuleysistryggingasjóði, er tekið með í reikninginn. Hver er framtíðarsýn ríkisstjórnarinnar fyrir ungt fólk? Það eru blikur á lofti um langtímaafleiðingar faraldursins á framtíðarvinnuafl landsins. Ungt fólk sem er atvinnulaust til lengri tíma býðst færri atvinnutækifæri og lægri laun seinna á vinnuferlinum og ekki þarf að fara mörgum orðum um að atvinnuleysi hefur ekki góð áhrif á geðheilsu. Þetta helst allt í hendur. Mette Fredriksen forsætisráðherra Danmerkur sagði á fyrrgreindum fundi að raunveruleg hætta er til staðar á að hluti ungu kynslóðarinnar verði skilinn eftir í þessum faraldri. Stefan Löfven forsætisráðherra Svíþjóðar tók í sama streng og telur grundvallaratriði að skapa störf, sérstaklega í þágu ungs fólks. Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra Íslands sagði að nýta eigi ríkisfjármálin í fjárfestingar; þannig skapist störf og að hér hafi verið lögð áhersla á nýsköpun og rannsóknir í þeim efnum. Á sama tíma gerir fjárlagafrumvarpið aðeins ráð fyrir að atvinnuleysi minnki um 1% milli ára og atvinnuleysi fólks á aldrinum 18-35 ára, sem nemur tæplega helmingi atvinnulausra, er ekki ávarpað sérstaklega. Þær vonir sem ríkisstjórnin bindur við aðgerðirnar sem forsætisráðherra okkar minntist á skili fleiri störfum á næstunni geta því varla verið ýkja miklar. Sértækar aðgerðir nauðsynlegar Nú fer að líða að lokum haustannar þessa skólaárs. Sameiginlegt þema meðal margra samnemenda minna er að námið myndi nú ganga aðeins betur ef manni gæti bara liðið aðeins betur. Bugunin er farin að segja til sín en nám og fjárhagsöryggi fer sjaldnast saman enda fjárhagsáhyggjur þriðja algengasta ástæða þess að íslenskt námsfólk tefst í námi í heilt ár eða meira. Vanlíðan og áhyggjur hafa nefnilega áhrif á virkni, flest fólk hlýtur að hafa fundið fyrir því á eigin skinni. Að draga úr vanlíðan hlýtur því ekki bara að vera heilbrigðismál heldur líka efnahags- og menntamál. Að efna loforð um greiðsluþátttöku ríkisins vegna sálfræðiþjónustu og auka þannig aðgang fólks að þjónustunni ætti að vera forgangsmál. Þá er nauðsynlegt, þegar helmingur atvinnulausra er ungt fólk, að taka atvinnuleysi ungs fólks föstum tökum. Bæði þarf að leiðrétta ósanngjarnar skerðingar á réttindum þess hluta vinnumarkaðarins sem kýs að mennta sig samhliða störfum sínum sem og að fjölga störfum handa þeim sem þegar hafa lokið sinni menntun eða kjósa að mennta sig ekki frekar. Þörf er á sértækum aðgerðum til að koma til móts við ungt fólk í þessum faraldri og sakna ég þess að staða ungs fólks hafi ekki verið greind sérstaklega. -Jóna Þórey Pétursdóttir, meistaranemi í lögfræði og fyrrverandi forseti SHÍ.
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Skoðun Afvegaleidd umræða um áskoranir heilbrigðiskerfisins Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Launafólk sýndi ábyrgð – Hvað með bankana og fjármagnseigendur? Finnbjörn A. Hermannsson skrifar
Skoðun Gæti aukin einkavæðing og skólaval í grunnskólakerfinu bætt námsárangur og aukið jafnrétti? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar