Faraldurinn náttúruhamfarir og viðbrögð miðist við það Sylvía Hall skrifar 21. maí 2020 23:07 Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Vísir/Baldur Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi. Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Erlent Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Erlent Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Erlent Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Innlent „Býsna margt orðið grænmerkt“ Innlent Konan er fundin Innlent Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Innlent Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Innlent Fleiri fréttir Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Búið að boða til nýs fundar Kerecis bjargaði lífi skallaarnar í tæka tíð fyrir fjórða júlí Lögregla hleypti manni inn sem hafði læst sig úti Lítill munur á bitum bitmýs og lúsmýs Sex fluttir á sjúkrahús eftir umferðarslys í Hörgársveit Inga mundaði skófluna við Sóltún „Þá fylgir það börnum í gegnum skólakerfið og út í samfélagið“ Nýtt bankaráð Seðlabankans skipað Sósíalistum bolað úr Bolholti Sýknaður af kæru Samtakanna 78 um hatursorðræðu Lokametrar, bútasaumur og Starbucks Veiðigjaldið aftur í nefnd og viðræður komnar á lokametra Lára snýr sér að kynningarstörfum fyrir HR Bætti þúsund tonnum í strandveiðipottinn Skellt upp úr í þingsal þegar ráðherra reyndi að mynda hjarta Rúv vildi Ísraelsmenn burt en þeir sluppu með skrekkinn í bili Lögðu hald á mikið magn fíkniefna og fleiri milljónir Sjá meira
Horfa ætti til fyrri viðbragða við náttúruhamförum á borð við eldgos til að mæta efnahagslegum afleiðingum kórónuveirunnar, að mati hagfræðings. Faraldurinn megi flokka sem hamfarir sem bitni nú misjafnlega á fyrirtækjum með ósanngjörnum hætti. Manni er tamt að horfa á eldgos og slíkt sem hamfarir en auðvitað eru þetta hamfarir líka. Hamfarir sem eigi sér nær enga hliðstæðu í efnahagslegum afleiðingum. Samkvæmt Seðlabanka Íslands eru í ár horfur á mesta samdrætti í hundrað ár, sögulega miklu atvinnuleysi og útlit er fyrir að farsóttin valdi þjóðarbúinu langvinnum skaða. Gylfi segir bankahrunið mögulega besta viðmiðið varðandi lengd samdráttarskeiðsins. „Það gekk furðu fljótt að greiða úr þeirri flækju og koma hagkerfinu af stað aftur af stað. Kannski þrjú til fjögur ár," segir Gylfi Magnússon, hagfræðingur og formaður bankaráðs Seðlabanka Íslands. Áfallið dynur yfir með misjöfnum hætti. Útsvarsstofn sveitarfélaga gæti lækkað um allt að fjörtíu prósent, líkt og í Mýrdalshrepp, samkvæmt mati Byggðastofnunar. Fer það allt eftir hlutdeild ferðaþjónustunnar. „Það þarf í einhverjum tilfellum að bjarga einhverjum sveitarfélögum. Það blasir við. Það er bara ekki alveg komið á hreint hversu róttækar aðgerðir þarf," segir Gylfi. „Til að milda högg fyrirtækja gætu stjórnvöld skoðað aðra nálgun. Það má velta fyrir sér hvort við ættum ekki að grípa til róttækari aðgerða og horfa til dæmis til fordæmisins úr Heimaeyjagosinu 1973," segir Gylfi og vísar til þess að eftir gosið hafi viðlagatryggingakerfinu verið komið á fót, sem nú er Náttúruhamfaratrygging Íslands. Efnahagslegar afleiðingar kórónuveirunnar hafa nú þegar komið í ljós víða.Vísir/Vilhelm Útvíkka skilgreiningu hamfara „Það kostaði heilmikið átak. Söluskattur var hækkaður um tvö prósentustig og ýmsir aðrir skattar líka til að afla fjár í viðlagasjóð. Það byggði auðvitað á því að einhverjir höfðu orðið fyrir tjóni og það var bara ákveðið, það var bara pólitísk ákvörðun, að greiða þeim bætur. Hugsanlega myndum við vilja stíga einhver skref í þessa átt núna.“ Og útvíkka skilgreiningu náttúruhamfara til veirufaraldurs. Líkt og við hamfarir væri tjónið þannig metið og nokkurn veginn bætt. „Til frambúðar þyrfti að vera eitthvert iðgjald og slíkt til þess að borga fyrir rekstur tryggingarinnar en kannski þarf að tryggja fólk eftir á núna, líkt og gert var árið 1973,“ segir Gylfi. Hann segir vissa ósanngirni í því að samfélagið í heild verði fyrir tjóni en einungis hluti fólks og fyrirtækja þurfi í reynd að borga. „Sumir koma bara ágætlega út úr þessu og það eru til fyrirtæki sem hafa aldrei gengið betur. Þá er spurning hvort við eigum ekki að nota skattkerfið til að jafna þetta eitthvað,“ segir Gylfi. Ekki einungis til að jafna tjónið heldur einnig til að dreifa því. „Vegna þess að svona tjón verður ekki á nema áratuga- eða aldarfresti er allt í lagi að safna hægt og rólega fé til að greiða það niður. Þegar vextir eru nánast núll prósent er ekkert mál að velta slíkum vanda á undan sér í einhverja áratugi. Þá verður hann mjög viðráðanlegur á hverju ári en hann er hins vegar óviðráðanlegur fyrir þá sem eru að standa í einhverjum rekstri núna. Engir kúnnar, engar tekjur, bara útgjöld,“ segir Gylfi.
Efnahagsmál Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Mest lesið Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn Innlent Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Innlent Elon Musk stofnar nýjan stjórnmálaflokk Erlent Fjörutíu og þrír látnir og umfangsmiklar leitarðagerðir standa yfir Erlent Leynileg neyðarfjárveiting Dana til flugvallagerðar á Grænlandi Erlent Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Innlent „Býsna margt orðið grænmerkt“ Innlent Konan er fundin Innlent Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Innlent Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Innlent Fleiri fréttir Skæður hakkarahópur herjar á framlínustarfsmenn „Býsna margt orðið grænmerkt“ Fjarlægðu sprengju við Keflavíkurflugvöll Leitar að eiganda trúlofunarhrings sem fannst í fjöru Á þriðja tug látnir í Texas og netþrjótar herja á flugfélög Nikkurnar þandar á Reyðarfirði alla helgina Íbúðin í rúst eftir Airbnb-gesti Konan er fundin Þriggja leitað vegna stunguárásar í miðbænum Björguðu göngukonu í sjálfheldu við Hrafntinnusker Mótorhjólakappi fluttur á sjúkrahús eftir að hafa fipast við akstur Tuttugu þingmenn mættu ekki á þingfund Vilja að nemendur borgi allt að 180 þúsund til að skrá sig Búið að boða til nýs fundar Kerecis bjargaði lífi skallaarnar í tæka tíð fyrir fjórða júlí Lögregla hleypti manni inn sem hafði læst sig úti Lítill munur á bitum bitmýs og lúsmýs Sex fluttir á sjúkrahús eftir umferðarslys í Hörgársveit Inga mundaði skófluna við Sóltún „Þá fylgir það börnum í gegnum skólakerfið og út í samfélagið“ Nýtt bankaráð Seðlabankans skipað Sósíalistum bolað úr Bolholti Sýknaður af kæru Samtakanna 78 um hatursorðræðu Lokametrar, bútasaumur og Starbucks Veiðigjaldið aftur í nefnd og viðræður komnar á lokametra Lára snýr sér að kynningarstörfum fyrir HR Bætti þúsund tonnum í strandveiðipottinn Skellt upp úr í þingsal þegar ráðherra reyndi að mynda hjarta Rúv vildi Ísraelsmenn burt en þeir sluppu með skrekkinn í bili Lögðu hald á mikið magn fíkniefna og fleiri milljónir Sjá meira