Fjörutíu ár frá hamfaragosinu í St Helens Atli Ísleifsson skrifar 17. maí 2020 21:00 Gosið í St Helens var svokallað sprengigos og má því segja að fjallið hafi sprungið í loft upp þarna að morgni 18. maí 1980. Getty Fjörutíu ár eru á morgun liðin frá hamfaragosinu í St Helens fjalli í Washington-ríki í Bandaríkjunum. Öflugur skjálfti framkallaði þá mikið sprengigos, en skriður úr fjallinu og öskufall leiddi til gríðarlegrar eyðileggingar á umhverfi og eignum. Gosið er sömuleiðis það mannskæðasta í sögu Bandaríkjanna, en alls fórust 57 manns í hamförunum þennan dag, þar á meðal bóndinn Harry R. Truman sem hafði vakið mikla athygli í bandarískum fjölmiðlum eftir að hafa neitað að yfirgefa heimili sitt, þrátt fyrir aðsteðjandi hættu. Gosið í St Helens var svokallað sprengigos og má því segja að fjallið hafi sprungið í loft upp þarna að morgni 18. maí 1980. Kraftur sprengingarinnar jafnaðist á við fimm hundruð kjarnorkusprengjur og var sú stærsta sinnar tegundar í sögu Bandaríkjanna. Á fáeinum sekúndum lækkaði hæð fjallsins um einhverja 400 metra, í 2.549 metra. Fylgdust með fjallinu í nokkrar vikur Jarðvísindamenn urðu varir við aukna skjálftavirkni í og í kringum fjallið, sem er að finna um 150 kílómetrum suður af Seattle, þann 16. mars 1980. Eftir nokkuð stöðuga skjálftavirkni hófust svo eldsumbrot þann 27. mars þegar um 75 metra breiður gígur opnaðist á toppi fjallsins og ösku spúði út í andrúmsloftið. Bárust fréttir um ösku á jörð í allt að 500 kílómetra fjarlægð frá fjallinu. Fulltrúar yfirvalda gerðu sér grein fyrir því að hætta væri á ferðum og skilgreindu því svæði með 80 kílómetra radíus frá fjallinu sem sérstakt hættusvæði. Vegatálmum var komið upp, en margir hunsuðu tilskipanir yfirvalda og nýttu sér fáfarna skógarvegi, ætlaða fyrir timburflutninga, til að komast leiðar sinnar. Harry R. Truman, eigandi Spirit Lake Lodge við St Helens-fjallaði, neitaði að yfirgafa heimili sitt. Truman tengdist samnefndum forseta Bandaríkjunum ekki. Getty Neituðu að yfirgefa skilgreint hættusvæði Fjölmargir flúðu heimili sín vegna yfirvofandi hættu, en aðrir neituðu, þar á meðal hinn 84 ára bóndi, Harry Truman, sem átti eftir að vekja gríðarlega athygli fyrir staðfestu sína. Hann bjó á jörð sinni ásamt sextán köttum sínum og átján þvottabjörnum, en hann sagðist neita að yfirgefa hana, meðal annars þar sem þar væri kona hans jarðsett. Allan aprílmánuð og byrjun maí fylgdust vísindamenn svo grannt með norðurhlið fjallsins bólgna út. Skjálfti 5,1 að stærð varð svo klukkan 8:32 að morgni 18. maí – skjálfti sem framkallaði gríðarlegt sprengigos í fjallinu. Feikileg aurskriða Ógurlegt magn ösku fór þá út í andrúmsloftið á sama tíma og berg, aur, gas og ís streymdi niður fjallshlíðina á miklum hraða. Þegar jökullinn á fjallinu bráðnaði myndaðist feikileg aurskriða sem hrifsaði með sér byggingar og ýmislegt fleira, auk þess að stífla ár. Jarðfræðingurinn Dave Johnston var næst fjallinu þegar sprengigosið varð, og náði hann bara að segja „Vancouver! Vancouver! Þetta er að gerast“ í talstöð sína áður en skriðan hrifsaði bíl hans ofan í gil og hann lést. Fjallið spúði sömuleiðis gríðarlegu magni ösku í níu tíma áður en tók að róast á ný og bárust þá fréttir af öskufalli á fjarlægum slóðum, meðal annars Minneapolis í Minnesota. Eyðileggingin í kringum St Helens-fjall var gríðarleg.Getty Rúmlega 22 kílómetra kafli af Toutle-ánni fór á kaf vegna skriðunnar og hraun rann sömuleiðis langar leiðir í átt frá fjallinu. Áætlað er að um 600 ferkílómetra svæði umhverfis fjallið hafi eyðilagst í hamförunum, en milljónir trjáa ýmist brunnu eða eyðilögðust í hamförunum. Þá drápust þúsundir stórra dýra, meðal annars hreindýr, birnir og elgir. Eldvirkni í fjallinu var áfram nokkur á níunda áratugnum og hófst á ný í fjallinu árið 2004 og var hún minniháttar næstu árin sem fylgdu. Bandaríkin Einu sinni var... Fréttaskýringar Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Innlent Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu Innlent Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Innlent Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Innlent Reyndist ekki faðir stúlknanna Innlent „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Innlent Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg Innlent Fleiri fréttir Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Hafa séð Hezbollah fyrir símboðum í tvö ár Gera umfangsmiklar árásir í Líbanon Felldu tugi og brenndu forsetaflugvélina Reyna að stöðva olíuleka eftir að skip sökk við Grænland Neyðarástand vegna skógarelda í Portúgal Margrét Þórhildur á sjúkrahúsi Átta ára tók fjölskyldubílinn, ók í Target og fékk sér frappó Tuttugu konur saka Mohamed Al Fayed um kynferðisofbeldi 20 létust og 450 slösuðust þegar talstöðvarnar sprungu Vitorðsmaður viðurkennir að hafa gert það sama og Pelicot Þrír handteknir eftir skotárás við skóla í Osló Talstöðvar springa einnig í Beirút Harris eykur forskotið á landsvísu Þverár Amasonfljóts þorna upp sem aldrei fyrr Símboðarnir sagðir koma frá ungversku skúffufélagi Meta úthýsir rússneskum ríkisfjölmiðlum Stærðarinnar sprengingar í vopnageymslu í Rússlandi Telur að hægt hefði verið að koma í veg fyrir kafbátsslysið Microsoft segir rússneskt tröllabú á bak við falsáróður um Harris Neitað um lausn gegn tryggingu og á yfir höfði sér lífstíðarfangelsi 169 börn sem fæddust eftir 7. október á lista yfir látnu Settu sprengjur í símboðana Látin eftir hákarlaárás suður af Kanaríeyjum „Það er hula yfir sólinni“ Norskur læknir grunaður um að nauðga 88 konum Tæplega þrjú þúsund slasaðir eftir að símboðar sprungu Stækkar herinn í þriðja sinn Verður kanslaraefni Kristilegra demókrata „Ég er nauðgari eins og hinir mennirnir hér inni“ Sjá meira
Fjörutíu ár eru á morgun liðin frá hamfaragosinu í St Helens fjalli í Washington-ríki í Bandaríkjunum. Öflugur skjálfti framkallaði þá mikið sprengigos, en skriður úr fjallinu og öskufall leiddi til gríðarlegrar eyðileggingar á umhverfi og eignum. Gosið er sömuleiðis það mannskæðasta í sögu Bandaríkjanna, en alls fórust 57 manns í hamförunum þennan dag, þar á meðal bóndinn Harry R. Truman sem hafði vakið mikla athygli í bandarískum fjölmiðlum eftir að hafa neitað að yfirgefa heimili sitt, þrátt fyrir aðsteðjandi hættu. Gosið í St Helens var svokallað sprengigos og má því segja að fjallið hafi sprungið í loft upp þarna að morgni 18. maí 1980. Kraftur sprengingarinnar jafnaðist á við fimm hundruð kjarnorkusprengjur og var sú stærsta sinnar tegundar í sögu Bandaríkjanna. Á fáeinum sekúndum lækkaði hæð fjallsins um einhverja 400 metra, í 2.549 metra. Fylgdust með fjallinu í nokkrar vikur Jarðvísindamenn urðu varir við aukna skjálftavirkni í og í kringum fjallið, sem er að finna um 150 kílómetrum suður af Seattle, þann 16. mars 1980. Eftir nokkuð stöðuga skjálftavirkni hófust svo eldsumbrot þann 27. mars þegar um 75 metra breiður gígur opnaðist á toppi fjallsins og ösku spúði út í andrúmsloftið. Bárust fréttir um ösku á jörð í allt að 500 kílómetra fjarlægð frá fjallinu. Fulltrúar yfirvalda gerðu sér grein fyrir því að hætta væri á ferðum og skilgreindu því svæði með 80 kílómetra radíus frá fjallinu sem sérstakt hættusvæði. Vegatálmum var komið upp, en margir hunsuðu tilskipanir yfirvalda og nýttu sér fáfarna skógarvegi, ætlaða fyrir timburflutninga, til að komast leiðar sinnar. Harry R. Truman, eigandi Spirit Lake Lodge við St Helens-fjallaði, neitaði að yfirgafa heimili sitt. Truman tengdist samnefndum forseta Bandaríkjunum ekki. Getty Neituðu að yfirgefa skilgreint hættusvæði Fjölmargir flúðu heimili sín vegna yfirvofandi hættu, en aðrir neituðu, þar á meðal hinn 84 ára bóndi, Harry Truman, sem átti eftir að vekja gríðarlega athygli fyrir staðfestu sína. Hann bjó á jörð sinni ásamt sextán köttum sínum og átján þvottabjörnum, en hann sagðist neita að yfirgefa hana, meðal annars þar sem þar væri kona hans jarðsett. Allan aprílmánuð og byrjun maí fylgdust vísindamenn svo grannt með norðurhlið fjallsins bólgna út. Skjálfti 5,1 að stærð varð svo klukkan 8:32 að morgni 18. maí – skjálfti sem framkallaði gríðarlegt sprengigos í fjallinu. Feikileg aurskriða Ógurlegt magn ösku fór þá út í andrúmsloftið á sama tíma og berg, aur, gas og ís streymdi niður fjallshlíðina á miklum hraða. Þegar jökullinn á fjallinu bráðnaði myndaðist feikileg aurskriða sem hrifsaði með sér byggingar og ýmislegt fleira, auk þess að stífla ár. Jarðfræðingurinn Dave Johnston var næst fjallinu þegar sprengigosið varð, og náði hann bara að segja „Vancouver! Vancouver! Þetta er að gerast“ í talstöð sína áður en skriðan hrifsaði bíl hans ofan í gil og hann lést. Fjallið spúði sömuleiðis gríðarlegu magni ösku í níu tíma áður en tók að róast á ný og bárust þá fréttir af öskufalli á fjarlægum slóðum, meðal annars Minneapolis í Minnesota. Eyðileggingin í kringum St Helens-fjall var gríðarleg.Getty Rúmlega 22 kílómetra kafli af Toutle-ánni fór á kaf vegna skriðunnar og hraun rann sömuleiðis langar leiðir í átt frá fjallinu. Áætlað er að um 600 ferkílómetra svæði umhverfis fjallið hafi eyðilagst í hamförunum, en milljónir trjáa ýmist brunnu eða eyðilögðust í hamförunum. Þá drápust þúsundir stórra dýra, meðal annars hreindýr, birnir og elgir. Eldvirkni í fjallinu var áfram nokkur á níunda áratugnum og hófst á ný í fjallinu árið 2004 og var hún minniháttar næstu árin sem fylgdu.
Bandaríkin Einu sinni var... Fréttaskýringar Eldgos og jarðhræringar Mest lesið Fundu lík karlmanns í Reynisfjalli Innlent Kona á níræðisaldri sá björninn í þriggja metra fjarlægð Innlent Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Erlent Sýknaður af ákæru um manndráp af gáleysi á Akureyri Innlent Ákærður fyrir að stinga lækni í kvöldgöngu Innlent Rafrettukóngur og eigandi Drekans sakaðir um 740 milljóna brot Innlent Áhyggjuefni að innri landamærin séu ekki betur tryggð Innlent Reyndist ekki faðir stúlknanna Innlent „Kerfið er algjörlega að bregðast fólkinu“ Innlent Nafn mannsins sem lést í vinnuslysi í Árborg Innlent Fleiri fréttir Frambjóðandi Trump lýsti sér sem „svörtum nasista“ á klámsíðu Hafa séð Hezbollah fyrir símboðum í tvö ár Gera umfangsmiklar árásir í Líbanon Felldu tugi og brenndu forsetaflugvélina Reyna að stöðva olíuleka eftir að skip sökk við Grænland Neyðarástand vegna skógarelda í Portúgal Margrét Þórhildur á sjúkrahúsi Átta ára tók fjölskyldubílinn, ók í Target og fékk sér frappó Tuttugu konur saka Mohamed Al Fayed um kynferðisofbeldi 20 létust og 450 slösuðust þegar talstöðvarnar sprungu Vitorðsmaður viðurkennir að hafa gert það sama og Pelicot Þrír handteknir eftir skotárás við skóla í Osló Talstöðvar springa einnig í Beirút Harris eykur forskotið á landsvísu Þverár Amasonfljóts þorna upp sem aldrei fyrr Símboðarnir sagðir koma frá ungversku skúffufélagi Meta úthýsir rússneskum ríkisfjölmiðlum Stærðarinnar sprengingar í vopnageymslu í Rússlandi Telur að hægt hefði verið að koma í veg fyrir kafbátsslysið Microsoft segir rússneskt tröllabú á bak við falsáróður um Harris Neitað um lausn gegn tryggingu og á yfir höfði sér lífstíðarfangelsi 169 börn sem fæddust eftir 7. október á lista yfir látnu Settu sprengjur í símboðana Látin eftir hákarlaárás suður af Kanaríeyjum „Það er hula yfir sólinni“ Norskur læknir grunaður um að nauðga 88 konum Tæplega þrjú þúsund slasaðir eftir að símboðar sprungu Stækkar herinn í þriðja sinn Verður kanslaraefni Kristilegra demókrata „Ég er nauðgari eins og hinir mennirnir hér inni“ Sjá meira