Ákall um stefnu í menntun um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt: Virkjum sköpunarkraftinn markvisst Svanborg R. Jónsdóttir skrifar 9. október 2019 10:00 Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skóla - og menntamál Svanborg R. Jónsdóttir Mest lesið „Við andlát manns lýkur skattskyldu hans“ Þórður Gunnarsson Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson Skoðun Aðgangur bannaður Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun Það er verið að ljúga að okkur Hildur Þórðardóttir Skoðun Ævintýralegar eftiráskýringar Hildur Sverrisdóttir Skoðun Loftslagskvíði Sjálfstæðisflokksins Gunnar Bragi Sveinsson Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Stjórnvöld, virðið frumbyggjaréttinn í íslensku samfélagi Sæmundur Einarsson skrifar Skoðun Handleiðsla og vellíðan í starfi Sveindís Anna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Eldgos og innviðir: Tryggjum öryggi Suðurnesja Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Er aukin einkavæðing lausnin? Reynir Böðvarsson skrifar Skoðun Samfélag á krossgötum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Hvað er vandamálið? Alexandra Briem skrifar Skoðun Au pair fyrirkomulagið – barn síns tíma? Hlöðver Skúli Hákonarson skrifar Skoðun Fontur – hiti þrjú stig Stefán Steingrímur Bergsson skrifar Skoðun Bankinn gefur, bankinn tekur Breki Karlsson skrifar Skoðun Hægt og hljótt Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar Skoðun Gervigóðmennska fyrir almannafé Kári Allansson skrifar Skoðun Góður granni, gulli betri! Jóna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Frelsi er alls konar Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Betra plan í ríkisfjármálum Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenskufræðingurinn Sigmundur Davíð Hákon Darri Egilsson skrifar Skoðun Dýrkeyptur aðgangur Stella Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þarf Alþingi að vera í óvissu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Stöndum með einyrkjum og sjálfstætt starfandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Ætla Íslendingar að standa vörð um orkuauðlindir sínar? Ágústa Ágústsdóttir skrifar Skoðun Evrópa og sjálfstæði Íslands Anna Sofía Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Heilnæmt samfélag, betri lífskjör og jöfn tækifæri fyrir öll Unnur Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Lifað með reisn - Frá starfslokum til æviloka Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Viðreisn, evran og Finnland Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Við þurfum þingmann eins og Ágúst Bjarna Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Sagnaarfur Biblíunnar – Heildræn sýn á sköpunina Sigurvin Lárus Jónsson skrifar Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar Skoðun Iðkum nægjusemi, nýtum náttúruna Borghildur Gunnarsdóttir,Ósk Kristinsdóttir skrifar Sjá meira
Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt.
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun
Skoðun Kennaraverkfall – sparka í dekkin eða setja meira bensín á bílinn? Melkorka Mjöll Kristinsdóttir skrifar
Skoðun Mölunarverksmiðja eða umhverfisvæn matvælaframleiðsla Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar
Skoðun Fleiri staðreyndir um jafnlaunavottun – íþyngjandi og kostnaðarsamt regluverk Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon skrifar
Hvers vegna hefur frammistöðu íslenskra nemenda í PISA farið hrakandi? Jón Páll Haraldsson,Linda Heiðarsdóttir,Ómar Örn Magnússon Skoðun