Ákall um stefnu í menntun um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt: Virkjum sköpunarkraftinn markvisst Svanborg R. Jónsdóttir skrifar 9. október 2019 10:00 Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Nýsköpun Skóla - og menntamál Svanborg R. Jónsdóttir Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Sjá meira
Lilja Alfreðsdóttir menntamálaráðherra skrifaði grein í Mannlíf 13. september sl. með brýningu um að viðurkenna mikilvægi sköpunar og að menntakerfið ýti undir ræktun sköpunarkraftsins í börnum og ungu fólki. Ég tek heilshugar undir orð hennar og tel að við íslendingar höfum tekið góð skref í þá átt að hvetja til ræktunar sköpunarhæfninnar meðal annars með því að byggja menntun á sex grunnþáttum þar sem einn er sköpun. Hins vegar tel ég að við getum gert betur og meðal annars með því að nýta námssviðið sem markvisst styður og ræktar hæfni til sköpunar og framtakssemi. Þar er ég að tala um námssviðið nýsköpunar- og frumkvöðlamennt (NFM). Engin stefna hefur verið mótuð hér á landi um þetta námssvið og er framboð til barna og ungs fólks tilviljanakennt og brotakennt heilt yfir litið. Dæmi eru um að leikskólar vinni að verkefnum í anda NFM og margir vinna markvisst að því að rækta sköpun barna og að sýna afurðir þeirrar starfsemi. Sumir grunnskólar eru með slíkt framboð en fáir með samfellu eða markvissa kennslu og nám í nýsköpunarmennt. Í nokkrum framhaldsskólum eru áfangar sem byggja á eða snúast um NFM en mjög fáir nemendur af heildarfjölda nemenda skólanna fara gegnum þessa áfanga. Undantekningin er einn framhaldsskóli sem leggur áherslu á að allir nemendur skólans fari í gegnum slíkt nám, Menntaskólinn á Tröllaskaga. Nýsköpunar- og frumkvöðlamennt gengur í grófum dráttum út á að þjálfa aðferðir til að greina þarfir, vinna með þær, þróa lausnir og framkvæma þær eða birta á einhvern hátt. Áhersla er lögð á atbeina nemenda og áhrif á eigið nám og þróun sinna hugmynda, þeir fá frelsi til að velja og ákveða og umgerð kennarans í vinnunni er veik eða blönduð og námið er framkvæmt í anda eflandi kennslufræði. Auk áherslu á sköpun og eignun nemenda er mikil áhersla lögð á tengsl við samfélagið utan skólans, atvinnulíf og starfsemi í nærumhverfi. Ég kynntist því sjálf sem grunnskólakennari til margra áratuga að NFM reyndist efla sköpunarhæfni nemenda minna og sjálfstæði til framkvæmda öðruvísi og betur en aðrar greinar sem ég kenndi. Það er ekki nóg að tala um að sköpun og framtakssemi sé mikilvæg og að ætlast svo til þess að þegar fólk kemur í háskóla eða út í atvinnulífið sé það alltíeinu fært um að stunda nýsköpun. Slíka færni þarf og er hægt að rækta og skynsamlegast er að gera það markvisst frá leikskóla til háskóla eins og með aðra lykilhæfni. Meðan engin slík stefna er til staðar er og verður menntun í kennaranámi á sviðinu brotakennd, lítil eða engin. Í nýbirtri nýsköpunarstefnu í skýrlsunni Nýsköpunarlandið Ísland segir meðal annars: Þjálfun í nýsköpun og frumkvöðlahugsun, ásamt gagnrýnni hugsun og tilfinningagreind, verði meðal helstu markmiða menntakerfisins (bls 21). Ef einhver alvara er með slíku markmiði þá þarf því að fylgja leiðbeinandi menntastefna og viðeigandi stuðningur við þá sem eiga að framkvæma hana. En slík menntastefna er ekki til á Íslandi. Önnur lönd hafa mótað skýra stefnu í sínum menntakerfum sem styður við skólafólk í að vinna að þjálfun hæfni til sköpunar og framtakssemi og í verkefnum í anda NFM. Megin niðurstaða tveggja skýrslna um nýsköpunar- og frumkvöðlamennt hér á landi og erlendis, sem gerðar voru 2013 á vegum Nýsköpunarmiðstöðvar Íslands, Mennta- og menningarmálaráðuneytis og Atvinnuvega og nýsköpunarráðuneytis var sú að mikilvægt væri að móta menntastefnu fyrir íslenskt skólakerfi með samfellu og stíganda frá yngsta stigi til háskólastigs. Önnur skýrslan Stefna landa sem fremst standa í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt Uppbygging og framkvæmd náms á þessu sviði og ráðleggingar alþjóðastofnana , eftir Ástu Sölvadóttur sýnir dæmi um öflugar stefnur um námssviðið í Wales, Noregi og Danmörku. Ásta leggur til í sinni skýrslu að menntayfirvöld taki 11 skref til að efla NFM og fyrsta skrefið og það sem leggur grunninn að hinum 10 var að: Skapa nýsköpunar- og frumkvöðlastefnu fyrir íslenskt menntakerfi. Hvernig væri að sýna í verki að þessi hæfni skipti máli, að vera fær um að vera nýskapandi og kunna að framkvæma eða koma hugmyndum sínum á framfæri? Við þurfum þessa hæfni tila að vera skapandi og framkvæma lausnir okkar, ekki bara til að skapa ný atvinnutækifæri heldur líka til að „endurhanna allt“ (Andri Snær) sem þarf. Ég kalla eftir skýrri stefnu um þetta námssvið frá leikskóla til háskóla, þar með talin kennaramenntun. Ef við viljum rækta þessa hæfni NFM þá þurfa kennaranemar að kynnast, þekkja og prófa slíka kennslu.Höfundur er prófessor á Menntavísindasviði Háskóla Íslands og sérfræðingur í nýsköpunar- og frumkvöðlamennt.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun