Heilsusamlegur svefn? Steinunn Helga Sigurðardóttir skrifar 30. júlí 2019 17:45 Undanfarna mánuði hefur umræðan farið að beinast að því hvort efnamengun frá dýnum geti verið valdur af veikindum og slappleika sem fólk er að upplifa. Ef þú ert ekki sjálfur með óútskýrða bakverki, liðverki eða króníska höfuðverki, þá eru nánast allar líkur á því að þú þekkir að minnsta kosti einn eða tvo sem þjást að þessu eða einhverjum öðrum óútskýrðum kvillum. Getur það verið? Dýnur sem eru seldar undir því yfirskyni að vera þvílíkar heilsudýnur. En eru þær í alvöru heilsudýnur? Þannig ég ákvað aðeins að kynna mér hvort það sé eitthvað til í þessu og skoða aðeins hvað leynist í heilsudýnunni. Við leit á netinu er ekki mikið að finna og greinilegt að þetta hefur ekki verið mikið rannsakað. EN, við getum samt alltaf skoðað hvernig efni eru notuð í dýnurnar og hvaða áhrif þau hafa. Memory foam er í dýnum, koddum og mörgu fleiru. Þetta er mjög vinsælt í dýnu iðnaði þar sem þetta efni býr yfir þrýstijöfnunar eiginleikum, en er einnig þekkt fyrir að halda inni hita sem getur leitt til að svefnaðstæður verða ekki góðar og jafnvel svefnumhverfi skaðlegt. Til að búa til memory foam þurfum við : Isocyanates sem er eru fjölskylda af mjög hvarfgjörnum sameindum með lágan mólmassa. Þau eru mjög mikið notuð þegar verið er að búa til sveigjanlegar og stífa froðu (e. Foam), þræði, málningu, lakk og eru mikið notuð í bílaiðnaði, á bifvéla-verkstæðum og eru í efnum í einangrun húsa. Skv. Occupational Safety and Health Administration geta isocyanates valdið ertingu í augum, nefi, hálsi og á húð. Það G-getur einnig leitt til þyngsla yfir bjósti og astma (Center for Disease Control and prevention, 23. apríl 2014). Framleiðindum ber ekki skilda að gefa upp hvaða efni þeir nota í samsetningu dýnunnar og það getur verið mjög erfitt að fá þær upplýsingum hjá fyrirtækjum/framleiðindum þar sem gegnsæi framleiðslunar er lítið. En við rannsóknir á ýmsum dýnum hafa fundist upp í allt að 61 mismuandi efni í mismunandi dýnum, sum þeirra mjög skaðleg. Til að standast Federal Laws í Bandaríkjunum, þá þurfa þessar dýnur að geta staðist eldvarnarpróf. Að þola loga með t.d. íkveikta sígarettu í ákveðið langan tíma. Til þess að það gangi upp er eldvarnarefnum (e. chemical flame retardants) bætt í framleiðslu dýnunar. Mörg slík efni hafa verið tengd við myndun ýmiskonar krabbamein, frjósemisvandamál og minni þroska í heila hjá fóstrum. Athuga skal, að mismunandi eldvarnarefni eru notuð eftir mismunandi framleiðendum. Skoðum aðeins dæmi um slík efni sem eru notuð í dýnur : Boric acid: Mjög góð eldvörn. Oft notað til að drepa skordýr. Þetta er líka sett í fóðrið í dýnunni til að varna gegn vegglúsum (e. bed bugs) og bakteríum. Bráða áhrif af boric sýru geta verið blöðrur á húð, krampar og jafnvel meðvitunarleysi ( e. Coma). Langtíma áhrif af Boric sýru hafa verið tengt við vandamál í taugakerfi, röskun í þroska og svo getur innöndun á efninu valdið skemmdum í efri öndunarvegi (National Center for Biotechnology Information, Boric Acid, 2019). Annað efni sem er mikið notað í plast og textíl iðnaði og dýnugerð er Decabromodiphenyl Oxide (deca-BDE). Þetta er illa frásogað inní líkamanum og kemst því ekki auðveldlega í gegnum frumuveggi. Bæði bráða og langvarandi eitrunaráhrif eru aðallega á lifur og skjaldkirtil. Einnig eru líkur á að það sé krabbameinsvaldur. Návist við efnið veldur hármissi og sýnt hefur verið fram á neikvæð áhrif á taugakerfi (National Center for Biotechnology Information, Decabromodiphenyl oxide, 2019). Ýmsar rannsóknir hafa verið framkvæmdar á kanínum, músum og rottum og voru niðurstöður sláandi.Niðurstöður sýndu að snerting við efnið olli ertingu í húð og augum, stokkbreytingu í DNA, aukin tíðni æxla, þá aðallega í lifur, endocrine æxli og æxli í skjaldkirtli, rannsóknir leiddu einnig í ljós skaðleg áhrif á frjósemi. Minni frjósemi, lát fósturvísa eftir að þeir voru settir upp, aukin frávik í þroska fóstrana, sérstaklega í ónæmiskerfi og lækkuð fæðingarþyngd (Center for Disease Control and prevention, 2018). Í mannfólki hefur deca-BDE greinst í sermi (blóðvökva), móðurmjólk og sæði. Að lokum langar mig aðeins að skoða tvö efni, sem eru í þekkt í „heilsudýnunum“, sem eru ekki eldvörn. Heldur hafa annað notagildi. Eitt helsta eitraða rokgjarna efnið sem kemur frá dýnum sem innihalda tempur-svamp, er formaldahyde. Þekktur krabbameinsvaldur. Formaldehyde er oft nota til að búa til lím, til að halda dýnunni saman. Það hefur verið tengt við astma, aukna tíðni ofnæmis, aukna tíðni krabbameins í lungum, hálsi og nefi. Getur einnig valdið ofsaþreytu, húðútbrotum og alvarlegu bráðaofnæmi (National Cancer Institute, e.d.). Naphthalene er hvítt, rokgjarnt efni, solid polucyclic hydrocarbon. Naphtalene er búið til úr annað hvort kolatjöru eða jarðolíu sem búið er að eima og er að stórum hluta nýtt sem skordýrafæla. Fólk sem andar af sér naphthalene lykt fær höfuðverki, ógleði, uppköst, svima og ef það fær nógu stóran skammt af efninu, getur það fengið blóðlýsublóðleysi. (e. Hemolytic Anemia) (National Center for Biotechnology Information, Naphtalene, 2019). Þegar Naphthalene gufur komast inní líkamann er efnið brotið niður í önnur efni sem hafa áhrif á frumur líkamans og getur skaðað vefi. Einnig er möguleiki á lifrar og nýrnaskaða. Í dýrarannsóknum hafa rannsóknir sýnt fram á Naphthalene geti verið krabbameinsvaldandi ( Gervais, Luukinen, Buhl og Stone, 2010). Þetta voru bara 5 efni sem ég hef skoðað og er vægast sagt undarlegt að nota í eitthvað sem mundi kallast „heilsudýna“. Líklega hægt að fullyrða að allt sem inniheldur þetta, eða eitthvað líkt þessum efnum sé allt annað en heilsusamlegt. Hvernig skyldu svo öll hin efnin vera? Og sérstaklega þau efni sem ekki eru gefin upp? Langar okkur ekki öll að fara að sofa? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilsa Mest lesið Kæru smiðir, hárgreiðslufólk og píparar! Víðir Reynisson Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir Skoðun Við erum heit, græn og orkumikil – gerum kröfur um sjálfbærni, nýsköpun og betri nýtingu auðlinda! Halla Hrund Logadóttir ,Fida Abu Libdeh Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun Kvíðakynslóðin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyrissjóðsgreiðslur? Ögmundur Jónasson Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Að sjá ekki gjöf þjóðar fyrir græðgi Yngvi Sighvatsson Skoðun Skoðun Skoðun Hamstrahjól ríkisútgjalda Aron H. Steinsson skrifar Skoðun Grindavíkin mín Vilhjálmur Ragnar Kristjánsson skrifar Skoðun Kvíðakynslóðin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir skrifar Skoðun Einhver sú besta forvörn sem við eigum Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Að sjá ekki gjöf þjóðar fyrir græðgi Yngvi Sighvatsson skrifar Skoðun Verðbólga og græðgi Bjarki Hjörleifsson skrifar Skoðun Rangfærsluvaðall Hjartar J. Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Þakkir til þjóðar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Hvenær á að skattleggja lífeyrissjóðsgreiðslur? Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Við erum heit, græn og orkumikil – gerum kröfur um sjálfbærni, nýsköpun og betri nýtingu auðlinda! Halla Hrund Logadóttir ,Fida Abu Libdeh skrifar Skoðun Kæru smiðir, hárgreiðslufólk og píparar! Víðir Reynisson skrifar Skoðun Vilja miklu stærra bákn Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Vantar fleiri lyftara í heilbrigðiskerfið? Ragna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Inngilding – nýyrði sem enginn skilur? Miriam Petra Ómarsdóttir Awad skrifar Skoðun Að sætta sig við brot á samkomulagi eða ekki Jón Ágúst Eyjólfsson skrifar Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Geðheilbrigðismál og landsbyggðin Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Er píparinn þinn skattsvikari? Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Frelsi til að búa þar sem þú vilt Sæunn Gísladóttir skrifar Skoðun Kosningar og ,ehf gatið‘ Róbert Farestveit skrifar Skoðun Grípum tækifærin og sköpum bjartari framtíð Ísak Leon Júlíusson skrifar Skoðun Kæra unga móðir Jóna Þórey Pétursdóttir skrifar Skoðun Niðurskurðarhnífnum beitt á skólana Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Verði þitt val, svo á jörðu sem á himni Halldóra Lillý Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Öryggis annarra vegna… Ingunn Björnsdóttir skrifar Skoðun Verðmæti leikskólans Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Vítahringur ofbeldis og áfalla Paola Cardenas skrifar Skoðun Heilbrigð sál í hraustum líkama Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Að segja bara eitthvað Hulda María Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna mánuði hefur umræðan farið að beinast að því hvort efnamengun frá dýnum geti verið valdur af veikindum og slappleika sem fólk er að upplifa. Ef þú ert ekki sjálfur með óútskýrða bakverki, liðverki eða króníska höfuðverki, þá eru nánast allar líkur á því að þú þekkir að minnsta kosti einn eða tvo sem þjást að þessu eða einhverjum öðrum óútskýrðum kvillum. Getur það verið? Dýnur sem eru seldar undir því yfirskyni að vera þvílíkar heilsudýnur. En eru þær í alvöru heilsudýnur? Þannig ég ákvað aðeins að kynna mér hvort það sé eitthvað til í þessu og skoða aðeins hvað leynist í heilsudýnunni. Við leit á netinu er ekki mikið að finna og greinilegt að þetta hefur ekki verið mikið rannsakað. EN, við getum samt alltaf skoðað hvernig efni eru notuð í dýnurnar og hvaða áhrif þau hafa. Memory foam er í dýnum, koddum og mörgu fleiru. Þetta er mjög vinsælt í dýnu iðnaði þar sem þetta efni býr yfir þrýstijöfnunar eiginleikum, en er einnig þekkt fyrir að halda inni hita sem getur leitt til að svefnaðstæður verða ekki góðar og jafnvel svefnumhverfi skaðlegt. Til að búa til memory foam þurfum við : Isocyanates sem er eru fjölskylda af mjög hvarfgjörnum sameindum með lágan mólmassa. Þau eru mjög mikið notuð þegar verið er að búa til sveigjanlegar og stífa froðu (e. Foam), þræði, málningu, lakk og eru mikið notuð í bílaiðnaði, á bifvéla-verkstæðum og eru í efnum í einangrun húsa. Skv. Occupational Safety and Health Administration geta isocyanates valdið ertingu í augum, nefi, hálsi og á húð. Það G-getur einnig leitt til þyngsla yfir bjósti og astma (Center for Disease Control and prevention, 23. apríl 2014). Framleiðindum ber ekki skilda að gefa upp hvaða efni þeir nota í samsetningu dýnunnar og það getur verið mjög erfitt að fá þær upplýsingum hjá fyrirtækjum/framleiðindum þar sem gegnsæi framleiðslunar er lítið. En við rannsóknir á ýmsum dýnum hafa fundist upp í allt að 61 mismuandi efni í mismunandi dýnum, sum þeirra mjög skaðleg. Til að standast Federal Laws í Bandaríkjunum, þá þurfa þessar dýnur að geta staðist eldvarnarpróf. Að þola loga með t.d. íkveikta sígarettu í ákveðið langan tíma. Til þess að það gangi upp er eldvarnarefnum (e. chemical flame retardants) bætt í framleiðslu dýnunar. Mörg slík efni hafa verið tengd við myndun ýmiskonar krabbamein, frjósemisvandamál og minni þroska í heila hjá fóstrum. Athuga skal, að mismunandi eldvarnarefni eru notuð eftir mismunandi framleiðendum. Skoðum aðeins dæmi um slík efni sem eru notuð í dýnur : Boric acid: Mjög góð eldvörn. Oft notað til að drepa skordýr. Þetta er líka sett í fóðrið í dýnunni til að varna gegn vegglúsum (e. bed bugs) og bakteríum. Bráða áhrif af boric sýru geta verið blöðrur á húð, krampar og jafnvel meðvitunarleysi ( e. Coma). Langtíma áhrif af Boric sýru hafa verið tengt við vandamál í taugakerfi, röskun í þroska og svo getur innöndun á efninu valdið skemmdum í efri öndunarvegi (National Center for Biotechnology Information, Boric Acid, 2019). Annað efni sem er mikið notað í plast og textíl iðnaði og dýnugerð er Decabromodiphenyl Oxide (deca-BDE). Þetta er illa frásogað inní líkamanum og kemst því ekki auðveldlega í gegnum frumuveggi. Bæði bráða og langvarandi eitrunaráhrif eru aðallega á lifur og skjaldkirtil. Einnig eru líkur á að það sé krabbameinsvaldur. Návist við efnið veldur hármissi og sýnt hefur verið fram á neikvæð áhrif á taugakerfi (National Center for Biotechnology Information, Decabromodiphenyl oxide, 2019). Ýmsar rannsóknir hafa verið framkvæmdar á kanínum, músum og rottum og voru niðurstöður sláandi.Niðurstöður sýndu að snerting við efnið olli ertingu í húð og augum, stokkbreytingu í DNA, aukin tíðni æxla, þá aðallega í lifur, endocrine æxli og æxli í skjaldkirtli, rannsóknir leiddu einnig í ljós skaðleg áhrif á frjósemi. Minni frjósemi, lát fósturvísa eftir að þeir voru settir upp, aukin frávik í þroska fóstrana, sérstaklega í ónæmiskerfi og lækkuð fæðingarþyngd (Center for Disease Control and prevention, 2018). Í mannfólki hefur deca-BDE greinst í sermi (blóðvökva), móðurmjólk og sæði. Að lokum langar mig aðeins að skoða tvö efni, sem eru í þekkt í „heilsudýnunum“, sem eru ekki eldvörn. Heldur hafa annað notagildi. Eitt helsta eitraða rokgjarna efnið sem kemur frá dýnum sem innihalda tempur-svamp, er formaldahyde. Þekktur krabbameinsvaldur. Formaldehyde er oft nota til að búa til lím, til að halda dýnunni saman. Það hefur verið tengt við astma, aukna tíðni ofnæmis, aukna tíðni krabbameins í lungum, hálsi og nefi. Getur einnig valdið ofsaþreytu, húðútbrotum og alvarlegu bráðaofnæmi (National Cancer Institute, e.d.). Naphthalene er hvítt, rokgjarnt efni, solid polucyclic hydrocarbon. Naphtalene er búið til úr annað hvort kolatjöru eða jarðolíu sem búið er að eima og er að stórum hluta nýtt sem skordýrafæla. Fólk sem andar af sér naphthalene lykt fær höfuðverki, ógleði, uppköst, svima og ef það fær nógu stóran skammt af efninu, getur það fengið blóðlýsublóðleysi. (e. Hemolytic Anemia) (National Center for Biotechnology Information, Naphtalene, 2019). Þegar Naphthalene gufur komast inní líkamann er efnið brotið niður í önnur efni sem hafa áhrif á frumur líkamans og getur skaðað vefi. Einnig er möguleiki á lifrar og nýrnaskaða. Í dýrarannsóknum hafa rannsóknir sýnt fram á Naphthalene geti verið krabbameinsvaldandi ( Gervais, Luukinen, Buhl og Stone, 2010). Þetta voru bara 5 efni sem ég hef skoðað og er vægast sagt undarlegt að nota í eitthvað sem mundi kallast „heilsudýna“. Líklega hægt að fullyrða að allt sem inniheldur þetta, eða eitthvað líkt þessum efnum sé allt annað en heilsusamlegt. Hvernig skyldu svo öll hin efnin vera? Og sérstaklega þau efni sem ekki eru gefin upp? Langar okkur ekki öll að fara að sofa?
Við erum heit, græn og orkumikil – gerum kröfur um sjálfbærni, nýsköpun og betri nýtingu auðlinda! Halla Hrund Logadóttir ,Fida Abu Libdeh Skoðun
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun
Skoðun Við erum heit, græn og orkumikil – gerum kröfur um sjálfbærni, nýsköpun og betri nýtingu auðlinda! Halla Hrund Logadóttir ,Fida Abu Libdeh skrifar
Skoðun Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar
Skoðun Íslenskur landbúnaður er ekki aðeins arfleifð heldur líka framtíð okkar Íslendinga Halla Hrund Logadóttir skrifar
Við erum heit, græn og orkumikil – gerum kröfur um sjálfbærni, nýsköpun og betri nýtingu auðlinda! Halla Hrund Logadóttir ,Fida Abu Libdeh Skoðun
Afhendum raunverulegum eigendum hlut sinn í Íslandsbanka til jafns Sigmundur Davíð Gunnlaugsson Skoðun