Heilsusamlegur svefn? Steinunn Helga Sigurðardóttir skrifar 30. júlí 2019 17:45 Undanfarna mánuði hefur umræðan farið að beinast að því hvort efnamengun frá dýnum geti verið valdur af veikindum og slappleika sem fólk er að upplifa. Ef þú ert ekki sjálfur með óútskýrða bakverki, liðverki eða króníska höfuðverki, þá eru nánast allar líkur á því að þú þekkir að minnsta kosti einn eða tvo sem þjást að þessu eða einhverjum öðrum óútskýrðum kvillum. Getur það verið? Dýnur sem eru seldar undir því yfirskyni að vera þvílíkar heilsudýnur. En eru þær í alvöru heilsudýnur? Þannig ég ákvað aðeins að kynna mér hvort það sé eitthvað til í þessu og skoða aðeins hvað leynist í heilsudýnunni. Við leit á netinu er ekki mikið að finna og greinilegt að þetta hefur ekki verið mikið rannsakað. EN, við getum samt alltaf skoðað hvernig efni eru notuð í dýnurnar og hvaða áhrif þau hafa. Memory foam er í dýnum, koddum og mörgu fleiru. Þetta er mjög vinsælt í dýnu iðnaði þar sem þetta efni býr yfir þrýstijöfnunar eiginleikum, en er einnig þekkt fyrir að halda inni hita sem getur leitt til að svefnaðstæður verða ekki góðar og jafnvel svefnumhverfi skaðlegt. Til að búa til memory foam þurfum við : Isocyanates sem er eru fjölskylda af mjög hvarfgjörnum sameindum með lágan mólmassa. Þau eru mjög mikið notuð þegar verið er að búa til sveigjanlegar og stífa froðu (e. Foam), þræði, málningu, lakk og eru mikið notuð í bílaiðnaði, á bifvéla-verkstæðum og eru í efnum í einangrun húsa. Skv. Occupational Safety and Health Administration geta isocyanates valdið ertingu í augum, nefi, hálsi og á húð. Það G-getur einnig leitt til þyngsla yfir bjósti og astma (Center for Disease Control and prevention, 23. apríl 2014). Framleiðindum ber ekki skilda að gefa upp hvaða efni þeir nota í samsetningu dýnunnar og það getur verið mjög erfitt að fá þær upplýsingum hjá fyrirtækjum/framleiðindum þar sem gegnsæi framleiðslunar er lítið. En við rannsóknir á ýmsum dýnum hafa fundist upp í allt að 61 mismuandi efni í mismunandi dýnum, sum þeirra mjög skaðleg. Til að standast Federal Laws í Bandaríkjunum, þá þurfa þessar dýnur að geta staðist eldvarnarpróf. Að þola loga með t.d. íkveikta sígarettu í ákveðið langan tíma. Til þess að það gangi upp er eldvarnarefnum (e. chemical flame retardants) bætt í framleiðslu dýnunar. Mörg slík efni hafa verið tengd við myndun ýmiskonar krabbamein, frjósemisvandamál og minni þroska í heila hjá fóstrum. Athuga skal, að mismunandi eldvarnarefni eru notuð eftir mismunandi framleiðendum. Skoðum aðeins dæmi um slík efni sem eru notuð í dýnur : Boric acid: Mjög góð eldvörn. Oft notað til að drepa skordýr. Þetta er líka sett í fóðrið í dýnunni til að varna gegn vegglúsum (e. bed bugs) og bakteríum. Bráða áhrif af boric sýru geta verið blöðrur á húð, krampar og jafnvel meðvitunarleysi ( e. Coma). Langtíma áhrif af Boric sýru hafa verið tengt við vandamál í taugakerfi, röskun í þroska og svo getur innöndun á efninu valdið skemmdum í efri öndunarvegi (National Center for Biotechnology Information, Boric Acid, 2019). Annað efni sem er mikið notað í plast og textíl iðnaði og dýnugerð er Decabromodiphenyl Oxide (deca-BDE). Þetta er illa frásogað inní líkamanum og kemst því ekki auðveldlega í gegnum frumuveggi. Bæði bráða og langvarandi eitrunaráhrif eru aðallega á lifur og skjaldkirtil. Einnig eru líkur á að það sé krabbameinsvaldur. Návist við efnið veldur hármissi og sýnt hefur verið fram á neikvæð áhrif á taugakerfi (National Center for Biotechnology Information, Decabromodiphenyl oxide, 2019). Ýmsar rannsóknir hafa verið framkvæmdar á kanínum, músum og rottum og voru niðurstöður sláandi.Niðurstöður sýndu að snerting við efnið olli ertingu í húð og augum, stokkbreytingu í DNA, aukin tíðni æxla, þá aðallega í lifur, endocrine æxli og æxli í skjaldkirtli, rannsóknir leiddu einnig í ljós skaðleg áhrif á frjósemi. Minni frjósemi, lát fósturvísa eftir að þeir voru settir upp, aukin frávik í þroska fóstrana, sérstaklega í ónæmiskerfi og lækkuð fæðingarþyngd (Center for Disease Control and prevention, 2018). Í mannfólki hefur deca-BDE greinst í sermi (blóðvökva), móðurmjólk og sæði. Að lokum langar mig aðeins að skoða tvö efni, sem eru í þekkt í „heilsudýnunum“, sem eru ekki eldvörn. Heldur hafa annað notagildi. Eitt helsta eitraða rokgjarna efnið sem kemur frá dýnum sem innihalda tempur-svamp, er formaldahyde. Þekktur krabbameinsvaldur. Formaldehyde er oft nota til að búa til lím, til að halda dýnunni saman. Það hefur verið tengt við astma, aukna tíðni ofnæmis, aukna tíðni krabbameins í lungum, hálsi og nefi. Getur einnig valdið ofsaþreytu, húðútbrotum og alvarlegu bráðaofnæmi (National Cancer Institute, e.d.). Naphthalene er hvítt, rokgjarnt efni, solid polucyclic hydrocarbon. Naphtalene er búið til úr annað hvort kolatjöru eða jarðolíu sem búið er að eima og er að stórum hluta nýtt sem skordýrafæla. Fólk sem andar af sér naphthalene lykt fær höfuðverki, ógleði, uppköst, svima og ef það fær nógu stóran skammt af efninu, getur það fengið blóðlýsublóðleysi. (e. Hemolytic Anemia) (National Center for Biotechnology Information, Naphtalene, 2019). Þegar Naphthalene gufur komast inní líkamann er efnið brotið niður í önnur efni sem hafa áhrif á frumur líkamans og getur skaðað vefi. Einnig er möguleiki á lifrar og nýrnaskaða. Í dýrarannsóknum hafa rannsóknir sýnt fram á Naphthalene geti verið krabbameinsvaldandi ( Gervais, Luukinen, Buhl og Stone, 2010). Þetta voru bara 5 efni sem ég hef skoðað og er vægast sagt undarlegt að nota í eitthvað sem mundi kallast „heilsudýna“. Líklega hægt að fullyrða að allt sem inniheldur þetta, eða eitthvað líkt þessum efnum sé allt annað en heilsusamlegt. Hvernig skyldu svo öll hin efnin vera? Og sérstaklega þau efni sem ekki eru gefin upp? Langar okkur ekki öll að fara að sofa? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilsa Mest lesið Halldór 23.11.2024 Halldór Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson Skoðun Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar Skoðun Nýtt fangelsi – fyrir öruggara samfélag Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Ísland & Orkuskiptin: Styðjum Þróun á Jarðhita & Alþjóðlegt Samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar Skoðun Ærin verkefni næstu ár Ásbjörg Kristinsdóttir skrifar Skoðun Kominn tími á öðruvísi stjórnmál Gísli Rafn Ólafsson skrifar Skoðun Furðuleg réttlæting á hækkun verðtryggðra vaxta Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Raforka er ekki eina orkan! Dagur Helgason skrifar Skoðun Miskunnsami nýmarxistinn Kári Allansson skrifar Skoðun Skapandi skattur og skapandi fólk Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Teppuleggjum ekki íslenska náttúru með vindorku Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Kjósum á næsta kjörtímabili Jón Steindór Valdimarsson skrifar Skoðun Kosningaloforðið sem gleymdist? Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Eru aðventan og jólin kvíða- eða tilhlökkunarefni? Guðlaug Helga Ásgeirsdóttir skrifar Skoðun Óframseljanlegt DAGA-kerfi Kári Jónsson skrifar Skoðun Nýtanleg verðmætasköpun um allt land Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Geðrænn vandi barna og ungmenna Eldur S. Kristinsson skrifar Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar Skoðun Eru sumir heppnari en aðrir? Anna Kristín Jensdóttir skrifar Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar Skoðun Sjálfstætt fólk Kristín Linda Jónsdóttir skrifar Skoðun Óstjórn í húsnæðismálum Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Arfur stjórnmálanna 2024 Elvar Eyvindsson skrifar Skoðun Kjósum rétt(indi) fyrir fatlað fólk! Unnur Helga Óttarsdóttir,Anna Lára Steindal skrifar Skoðun Frelsi er allra, ekki fárra útvaldra Jón Óskar Sólnes skrifar Skoðun Menntun og tækifæri: Hvað veljum við fyrir Ísland? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Eyðimerkurganga kosningabaráttunnar? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan eða evran? Kostir og gallar Hilmar Þór Hilmarsson skrifar Skoðun Kjóstu meiri árangur Bryndís Haraldsdóttir skrifar Sjá meira
Undanfarna mánuði hefur umræðan farið að beinast að því hvort efnamengun frá dýnum geti verið valdur af veikindum og slappleika sem fólk er að upplifa. Ef þú ert ekki sjálfur með óútskýrða bakverki, liðverki eða króníska höfuðverki, þá eru nánast allar líkur á því að þú þekkir að minnsta kosti einn eða tvo sem þjást að þessu eða einhverjum öðrum óútskýrðum kvillum. Getur það verið? Dýnur sem eru seldar undir því yfirskyni að vera þvílíkar heilsudýnur. En eru þær í alvöru heilsudýnur? Þannig ég ákvað aðeins að kynna mér hvort það sé eitthvað til í þessu og skoða aðeins hvað leynist í heilsudýnunni. Við leit á netinu er ekki mikið að finna og greinilegt að þetta hefur ekki verið mikið rannsakað. EN, við getum samt alltaf skoðað hvernig efni eru notuð í dýnurnar og hvaða áhrif þau hafa. Memory foam er í dýnum, koddum og mörgu fleiru. Þetta er mjög vinsælt í dýnu iðnaði þar sem þetta efni býr yfir þrýstijöfnunar eiginleikum, en er einnig þekkt fyrir að halda inni hita sem getur leitt til að svefnaðstæður verða ekki góðar og jafnvel svefnumhverfi skaðlegt. Til að búa til memory foam þurfum við : Isocyanates sem er eru fjölskylda af mjög hvarfgjörnum sameindum með lágan mólmassa. Þau eru mjög mikið notuð þegar verið er að búa til sveigjanlegar og stífa froðu (e. Foam), þræði, málningu, lakk og eru mikið notuð í bílaiðnaði, á bifvéla-verkstæðum og eru í efnum í einangrun húsa. Skv. Occupational Safety and Health Administration geta isocyanates valdið ertingu í augum, nefi, hálsi og á húð. Það G-getur einnig leitt til þyngsla yfir bjósti og astma (Center for Disease Control and prevention, 23. apríl 2014). Framleiðindum ber ekki skilda að gefa upp hvaða efni þeir nota í samsetningu dýnunnar og það getur verið mjög erfitt að fá þær upplýsingum hjá fyrirtækjum/framleiðindum þar sem gegnsæi framleiðslunar er lítið. En við rannsóknir á ýmsum dýnum hafa fundist upp í allt að 61 mismuandi efni í mismunandi dýnum, sum þeirra mjög skaðleg. Til að standast Federal Laws í Bandaríkjunum, þá þurfa þessar dýnur að geta staðist eldvarnarpróf. Að þola loga með t.d. íkveikta sígarettu í ákveðið langan tíma. Til þess að það gangi upp er eldvarnarefnum (e. chemical flame retardants) bætt í framleiðslu dýnunar. Mörg slík efni hafa verið tengd við myndun ýmiskonar krabbamein, frjósemisvandamál og minni þroska í heila hjá fóstrum. Athuga skal, að mismunandi eldvarnarefni eru notuð eftir mismunandi framleiðendum. Skoðum aðeins dæmi um slík efni sem eru notuð í dýnur : Boric acid: Mjög góð eldvörn. Oft notað til að drepa skordýr. Þetta er líka sett í fóðrið í dýnunni til að varna gegn vegglúsum (e. bed bugs) og bakteríum. Bráða áhrif af boric sýru geta verið blöðrur á húð, krampar og jafnvel meðvitunarleysi ( e. Coma). Langtíma áhrif af Boric sýru hafa verið tengt við vandamál í taugakerfi, röskun í þroska og svo getur innöndun á efninu valdið skemmdum í efri öndunarvegi (National Center for Biotechnology Information, Boric Acid, 2019). Annað efni sem er mikið notað í plast og textíl iðnaði og dýnugerð er Decabromodiphenyl Oxide (deca-BDE). Þetta er illa frásogað inní líkamanum og kemst því ekki auðveldlega í gegnum frumuveggi. Bæði bráða og langvarandi eitrunaráhrif eru aðallega á lifur og skjaldkirtil. Einnig eru líkur á að það sé krabbameinsvaldur. Návist við efnið veldur hármissi og sýnt hefur verið fram á neikvæð áhrif á taugakerfi (National Center for Biotechnology Information, Decabromodiphenyl oxide, 2019). Ýmsar rannsóknir hafa verið framkvæmdar á kanínum, músum og rottum og voru niðurstöður sláandi.Niðurstöður sýndu að snerting við efnið olli ertingu í húð og augum, stokkbreytingu í DNA, aukin tíðni æxla, þá aðallega í lifur, endocrine æxli og æxli í skjaldkirtli, rannsóknir leiddu einnig í ljós skaðleg áhrif á frjósemi. Minni frjósemi, lát fósturvísa eftir að þeir voru settir upp, aukin frávik í þroska fóstrana, sérstaklega í ónæmiskerfi og lækkuð fæðingarþyngd (Center for Disease Control and prevention, 2018). Í mannfólki hefur deca-BDE greinst í sermi (blóðvökva), móðurmjólk og sæði. Að lokum langar mig aðeins að skoða tvö efni, sem eru í þekkt í „heilsudýnunum“, sem eru ekki eldvörn. Heldur hafa annað notagildi. Eitt helsta eitraða rokgjarna efnið sem kemur frá dýnum sem innihalda tempur-svamp, er formaldahyde. Þekktur krabbameinsvaldur. Formaldehyde er oft nota til að búa til lím, til að halda dýnunni saman. Það hefur verið tengt við astma, aukna tíðni ofnæmis, aukna tíðni krabbameins í lungum, hálsi og nefi. Getur einnig valdið ofsaþreytu, húðútbrotum og alvarlegu bráðaofnæmi (National Cancer Institute, e.d.). Naphthalene er hvítt, rokgjarnt efni, solid polucyclic hydrocarbon. Naphtalene er búið til úr annað hvort kolatjöru eða jarðolíu sem búið er að eima og er að stórum hluta nýtt sem skordýrafæla. Fólk sem andar af sér naphthalene lykt fær höfuðverki, ógleði, uppköst, svima og ef það fær nógu stóran skammt af efninu, getur það fengið blóðlýsublóðleysi. (e. Hemolytic Anemia) (National Center for Biotechnology Information, Naphtalene, 2019). Þegar Naphthalene gufur komast inní líkamann er efnið brotið niður í önnur efni sem hafa áhrif á frumur líkamans og getur skaðað vefi. Einnig er möguleiki á lifrar og nýrnaskaða. Í dýrarannsóknum hafa rannsóknir sýnt fram á Naphthalene geti verið krabbameinsvaldandi ( Gervais, Luukinen, Buhl og Stone, 2010). Þetta voru bara 5 efni sem ég hef skoðað og er vægast sagt undarlegt að nota í eitthvað sem mundi kallast „heilsudýna“. Líklega hægt að fullyrða að allt sem inniheldur þetta, eða eitthvað líkt þessum efnum sé allt annað en heilsusamlegt. Hvernig skyldu svo öll hin efnin vera? Og sérstaklega þau efni sem ekki eru gefin upp? Langar okkur ekki öll að fara að sofa?
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun
Skoðun Nýja stjórnarskráin — Alþingi rjúfi stöðnunina með stjórnlagaþingi Stjórn Stjórnarskrárfélagsins skrifar
Skoðun Ísland & Orkuskiptin: Styðjum Þróun á Jarðhita & Alþjóðlegt Samstarf Ester Halldórsdóttir skrifar
Skoðun Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hinn opni tékki samgöngusáttmálans – ljósastýring og Sundabraut Eiríkur S. Svavarsson skrifar
Skoðun Við þurfum stjórnmálamenn sem skilja mikilvægi stærstu atvinnugreinar landsins Aðalheiður Ósk Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun Kallað eftir fyrirsjáanleika í opinberum framkvæmdum Þorsteinn Víglundsson ,Jónína Guðmundsdóttir,Karl Andreassen skrifar
Sögufölsun í heimildarþætti RÚV — Svör óskast Jóna Benediktsdóttir,Hjörtur Hjartarson,Katrín Oddsdóttir,Kjartan Jónsson,Kristín Erna Arnardóttir,Sigríður Ólafsdóttir,Þórir Baldursson Skoðun