Verður framtíðinni slegið á frest? Þorsteinn Víglundsson skrifar 17. nóvember 2017 07:00 Í burðarliðnum er ríkisstjórn Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknar. Formenn þessara flokka hafa talað um ríkisstjórn á „breiðum grunni“. Viðræður hafa gengið svo vel að það má heita vandræðalegt fyrir VG og Sjálfstæðisflokk sem skilgreint hafa sig sem höfuðandstæðinga um áratuga skeið. Rætt er um „sögulegar sættir“ og að hér gæti verið í burðarliðnum langt og farsælt stjórnarsamstarf. En markar sögulegt samstarf flokkanna lengst til vinstri og hægri í hinu pólitíska litrófi endalok stjórnmálaátaka, líkt og talað var um endalok hugmyndafræðinnar við lok kalda stríðsins? Eða eru stjórnmálaátökin einfaldlega að færast yfir á aðrar víddir en áður? Það hversu vel viðræður ganga má rekja til þriggja þátta. Í fyrsta lagi snýst stjórnarmyndunin fyrst og fremst um forgangsröðun ríkisútgjalda. Í öðru lagi hafa öll helstu ágreiningsefni verið lögð til hliðar. Í þriðja lagi er rétt að hafa í huga að þó svo langt sé á milli VG og Sjálfstæðisflokks á hinum klassíska hægri/vinstri ás stjórnmálanna, þá er mun styttra á milli flokkanna þegar horft er til forsjárhyggju eða frjálslyndis annars vegar og alþjóðahyggju eða einangrunarhyggju hins vegar. Það kemur ekki á óvart að flokkarnir geti náð saman um forgangsröðun ríkisútgjalda. Allir flokkar sem buðu fram til síðustu þingkosninga lögðu megináherslu á heilbrigðis-, mennta- og innviðamál. Ágreiningurinn snýst fyrst og fremst um hvernig eigi að fjármagna útgjöldin.Ríkisstjórn þjóðernisíhaldsinsÞó helstu ágreiningsefni séu lögð til hliðar við upphaf stjórnarsamstarfs er líklegt að þau brjótist fram síðar. Viðhorf flokkanna til umhverfismála og atvinnuuppbyggingar hafa t.d. verið mjög ólík. Afstaða til innflytjendamála sömuleiðis. Ný rammaáætlun verður eitt af fyrstu viðfangsefnum nýrrar ríkisstjórnar og þar hafa VG og Sjálfstæðisflokkur lengi eldað grátt silfur saman. Að sama skapi einangraðist Sjálfstæðisflokkurinn í afstöðu sinni til breytinga á útlendingalögum við lok síðasta þings. Það þurfa margir þingmenn að kyngja sannfæringu sinni ef ekki má ræða ágreiningsefnin. Það sem sameinar þessa flokka er sterkt þjóðernisíhald. Íhaldssöm viðhorf til alþjóðasamstarfs og rík forsjárhyggja. Þetta má sjá ágætlega á svörum frambjóðenda í kosningaprófi RÚV fyrir nýafstaðnar kosningar. Þrátt fyrir endurtekinn ástaróð sjálfstæðismanna til frelsisins hefur flokkurinn litlu sem engu áorkað í þeim efnum á undanförnum tveimur áratugum. Raunar má segja að helstu afrekin í þeim efnum hafi verið unnin í samstarfi við Alþýðuflokkinn með gerð EES-samningsins og þeirra margvíslegu umbóta, m.a. í samkeppnisrétti og neytendavernd, sem þeim samningi fylgdu. Hefði barátta flokksins fyrir einfaldara regluverki atvinnulífsins verið jafn ástríðufull og barátta hans fyrir óbreyttu landbúnaðar- og sjávarútvegskerfi þá byggi íslenskt atvinnulíf við talsvert önnur og einfaldari skilyrði en raun ber vitni.Skjaldborg um óbreytt ástandFlokkarnir þrír eiga auðvelt með að sameinast um það sem þeir ekki vilja gera. Þeir vilja engar breytingar gera í sjávarútvegi eða landbúnaði. Þá vill enginn þessara flokka kanna hér möguleikann á upptöku annars gjaldmiðils. Þrátt fyrir að íslenska krónan kosti fyrirtæki og almenning í það minnsta 200 milljarða króna í hærri vaxtagreiðslum en ella á ári hverju. Þrátt fyrir að óstöðugleiki myntarinnar sé ein helsta ástæða þess að hér þrífst illa útflutningur á grundvelli hugvits og tækni. Hér eru sérhagsmunir settir ofar almannahagsmunum. Í hinu síðastnefnda felst mesta hættan. Þrátt fyrir að umhverfi frumkvöðla hér á landi sé mjög sterkt og nýsköpun sé þróttmikil er afraksturinn rýr þegar kemur að vægi tækni og þekkingar í útflutningi landsmanna. Allt of fá fyrirtæki á þessu sviði hafa náð að verða stór og öflug. Helst eru nefnd Össur, Marel og CCP. Hin tvö fyrrnefndu komust á legg á tímum gengisstöðugleika áranna 1993-2000. Þau brugðust síðan við gengisóstöðugleika undanfarinna ára með því að vaxa utan Íslands. Tækifæri þau sem blasa við okkur tengd fjórðu iðnbyltingunni byggjast fyrst og fremst á uppbyggingu þekkingariðnaðar og möguleikum hans til útflutnings í samkeppni við fyrirtæki sem búa við mun stöðugra gengisumhverfi og lægra vaxtastig. Endurskoðun peningastefnunnar með gengisstöðugleika að markmiði er í því samhengi eitt mikilvægasta verkefni íslenskra stjórnvalda ef við ætlum að vera þátttakendur í fjórðu iðnbyltingunni. Flokkarnir þrír geta auðveldlega slegið skjaldborg um óbreytt ástand. Að framtíðinni verði slegið á frest enn um sinn. Ný ríkisstjórn er skýrt merki um að átakalínur íslenskra stjórnmála eru að breytast. Að átökin muni ekki snúast um hefðbundna hægri og vinstri stefnu heldur fremur um stöðu Íslands í alþjóðlegu samstarfi og viljann til að ráðast í nauðsynlegar umbætur á íslensku samfélagi til að tryggja að við verðum þátttakendur en ekki áhorfendur í þeim miklu breytingum og tækifærum sem fylgja munu fjórðu iðnbyltingunni.Höfundur er þingmaður Viðreisnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Víglundsson Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun Skoðun Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Í burðarliðnum er ríkisstjórn Vinstri grænna, Sjálfstæðisflokks og Framsóknar. Formenn þessara flokka hafa talað um ríkisstjórn á „breiðum grunni“. Viðræður hafa gengið svo vel að það má heita vandræðalegt fyrir VG og Sjálfstæðisflokk sem skilgreint hafa sig sem höfuðandstæðinga um áratuga skeið. Rætt er um „sögulegar sættir“ og að hér gæti verið í burðarliðnum langt og farsælt stjórnarsamstarf. En markar sögulegt samstarf flokkanna lengst til vinstri og hægri í hinu pólitíska litrófi endalok stjórnmálaátaka, líkt og talað var um endalok hugmyndafræðinnar við lok kalda stríðsins? Eða eru stjórnmálaátökin einfaldlega að færast yfir á aðrar víddir en áður? Það hversu vel viðræður ganga má rekja til þriggja þátta. Í fyrsta lagi snýst stjórnarmyndunin fyrst og fremst um forgangsröðun ríkisútgjalda. Í öðru lagi hafa öll helstu ágreiningsefni verið lögð til hliðar. Í þriðja lagi er rétt að hafa í huga að þó svo langt sé á milli VG og Sjálfstæðisflokks á hinum klassíska hægri/vinstri ás stjórnmálanna, þá er mun styttra á milli flokkanna þegar horft er til forsjárhyggju eða frjálslyndis annars vegar og alþjóðahyggju eða einangrunarhyggju hins vegar. Það kemur ekki á óvart að flokkarnir geti náð saman um forgangsröðun ríkisútgjalda. Allir flokkar sem buðu fram til síðustu þingkosninga lögðu megináherslu á heilbrigðis-, mennta- og innviðamál. Ágreiningurinn snýst fyrst og fremst um hvernig eigi að fjármagna útgjöldin.Ríkisstjórn þjóðernisíhaldsinsÞó helstu ágreiningsefni séu lögð til hliðar við upphaf stjórnarsamstarfs er líklegt að þau brjótist fram síðar. Viðhorf flokkanna til umhverfismála og atvinnuuppbyggingar hafa t.d. verið mjög ólík. Afstaða til innflytjendamála sömuleiðis. Ný rammaáætlun verður eitt af fyrstu viðfangsefnum nýrrar ríkisstjórnar og þar hafa VG og Sjálfstæðisflokkur lengi eldað grátt silfur saman. Að sama skapi einangraðist Sjálfstæðisflokkurinn í afstöðu sinni til breytinga á útlendingalögum við lok síðasta þings. Það þurfa margir þingmenn að kyngja sannfæringu sinni ef ekki má ræða ágreiningsefnin. Það sem sameinar þessa flokka er sterkt þjóðernisíhald. Íhaldssöm viðhorf til alþjóðasamstarfs og rík forsjárhyggja. Þetta má sjá ágætlega á svörum frambjóðenda í kosningaprófi RÚV fyrir nýafstaðnar kosningar. Þrátt fyrir endurtekinn ástaróð sjálfstæðismanna til frelsisins hefur flokkurinn litlu sem engu áorkað í þeim efnum á undanförnum tveimur áratugum. Raunar má segja að helstu afrekin í þeim efnum hafi verið unnin í samstarfi við Alþýðuflokkinn með gerð EES-samningsins og þeirra margvíslegu umbóta, m.a. í samkeppnisrétti og neytendavernd, sem þeim samningi fylgdu. Hefði barátta flokksins fyrir einfaldara regluverki atvinnulífsins verið jafn ástríðufull og barátta hans fyrir óbreyttu landbúnaðar- og sjávarútvegskerfi þá byggi íslenskt atvinnulíf við talsvert önnur og einfaldari skilyrði en raun ber vitni.Skjaldborg um óbreytt ástandFlokkarnir þrír eiga auðvelt með að sameinast um það sem þeir ekki vilja gera. Þeir vilja engar breytingar gera í sjávarútvegi eða landbúnaði. Þá vill enginn þessara flokka kanna hér möguleikann á upptöku annars gjaldmiðils. Þrátt fyrir að íslenska krónan kosti fyrirtæki og almenning í það minnsta 200 milljarða króna í hærri vaxtagreiðslum en ella á ári hverju. Þrátt fyrir að óstöðugleiki myntarinnar sé ein helsta ástæða þess að hér þrífst illa útflutningur á grundvelli hugvits og tækni. Hér eru sérhagsmunir settir ofar almannahagsmunum. Í hinu síðastnefnda felst mesta hættan. Þrátt fyrir að umhverfi frumkvöðla hér á landi sé mjög sterkt og nýsköpun sé þróttmikil er afraksturinn rýr þegar kemur að vægi tækni og þekkingar í útflutningi landsmanna. Allt of fá fyrirtæki á þessu sviði hafa náð að verða stór og öflug. Helst eru nefnd Össur, Marel og CCP. Hin tvö fyrrnefndu komust á legg á tímum gengisstöðugleika áranna 1993-2000. Þau brugðust síðan við gengisóstöðugleika undanfarinna ára með því að vaxa utan Íslands. Tækifæri þau sem blasa við okkur tengd fjórðu iðnbyltingunni byggjast fyrst og fremst á uppbyggingu þekkingariðnaðar og möguleikum hans til útflutnings í samkeppni við fyrirtæki sem búa við mun stöðugra gengisumhverfi og lægra vaxtastig. Endurskoðun peningastefnunnar með gengisstöðugleika að markmiði er í því samhengi eitt mikilvægasta verkefni íslenskra stjórnvalda ef við ætlum að vera þátttakendur í fjórðu iðnbyltingunni. Flokkarnir þrír geta auðveldlega slegið skjaldborg um óbreytt ástand. Að framtíðinni verði slegið á frest enn um sinn. Ný ríkisstjórn er skýrt merki um að átakalínur íslenskra stjórnmála eru að breytast. Að átökin muni ekki snúast um hefðbundna hægri og vinstri stefnu heldur fremur um stöðu Íslands í alþjóðlegu samstarfi og viljann til að ráðast í nauðsynlegar umbætur á íslensku samfélagi til að tryggja að við verðum þátttakendur en ekki áhorfendur í þeim miklu breytingum og tækifærum sem fylgja munu fjórðu iðnbyltingunni.Höfundur er þingmaður Viðreisnar.
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson Skoðun