Þjóðskrá Íslands: Flaggskip á tölvuöld Ögmundur Jónasson skrifar 11. apríl 2013 07:00 Fréttablaðið hefur í fréttaflutningi sínum að undanförnu beint sjónum að Þjóðskrá Íslands og slegið upp í fyrirsagnir hve vanbúin stofnunin sé að takast á við verkefni á tölvuöld. Þessari umræðu fagna ég því mikilvægt er að efla skilning á því lykilhlutverki sem Þjóðskrá gegnir og mun gegna í framtíðinni. Því miður hefur þessi skilningur ekki alltaf verið fyrir hendi hjá fjárveitingarvaldinu á Alþingi eins og dæmin sanna. En nánar að því síðar.Þörf á endurnýjun Þjóðskrá Íslands er tiltölulega ný af nálinni í núverandi mynd. Hún stendur hins vegar á gömlum merg. Tvær stofnanir, sem annars vegar önnuðust fasteignaskráningu og hins vegar þjóðskrána, runnu saman í Þjóðskrá Íslands. Mörg ný verkefni hafa síðan verið falin stofnuninni. Forráðamenn og starfsmenn hafa innt þau verkefni vel af hendi við hin erfiðustu skilyrði þar sem tölvukerfið, sem heldur utan um sjálfa þjóðskrána, er að stofni til frá árdögum tölvualdar hér á landi. Við svo búið verður ekki unað lengur. Ekki þarf að fjölyrða um þá hröðu þróun sem orðið hefur í samfélaginu síðustu áratugi, meðal annars á sviði upplýsinga- og samskiptatækni sem hefur nýst á æ fleiri sviðum hins daglega lífs. Íslendingar hafa að mörgu leyti staðið sig vel í þessum efnum. Fjarskiptakerfi okkar er með því besta sem gerist í heiminum og stofnanir og sveitarfélög hafa byggt upp öflug tölvukerfi og margs konar rafræna þjónustu. En þjóðfélagið kallar á sífellt meiri rafræna þjónustu og hið opinbera þarf að geta tekið nauðsynleg skref til að svara því kalli og ef vel á að vera, fara á undan og sýna fram á gagnsemi rafrænnar þjónustu á sem flestum sviðum. Þar á Þjóðskrá Íslands að vera flaggskipið. Fasteignaskrá og þjóðskrá eru enn meðal umfangsmestu verkefna Þjóðskrár Íslands, enda er þar um að ræða tvær af mikilvægustu grunnskrám Íslands. Á meðal mikilvægra verkefna sem hafa verið falin í ábyrgð hennar á undanförnum árum má nefna upplýsinga- og þjónustuveituna Ísland.is, undirbúning og þróun nýs auðkenningarlykils, Íslykils, og undirbúning fyrir rafrænar kjörskrár sem gefur möguleika á rafrænum íbúakosningum og undirskriftasöfnunum svo dæmi séu nefnd. Þessi verkefni byggjast fyrst og fremst á nýtingu tölvutækninnar og krefjast margs konar sérfræðiþekkingar og reynslu, frumkvæðis og útsjónarsemi sem bæði forráðamenn og starfsmenn Þjóðskrár Íslands búa ríkulega yfir. Þessi verkefni krefjast líka þess að stofnuninni séu annars vegar búin þau fjárhagslegu starfsskilyrði að hún geti staðið undir þeim verkefnum og hins vegar þau lagalegu skilyrði sem gera henni kleift að útfæra þjónustuna. Á það hefur skort af hálfu stjórnvalda og ég endurtek að þetta þurfum við að laga.Umfjöllun á Alþingi Í nóvember 2011 mælti ég á Alþingi fyrir frumvarpi um breytingu á lögum um þjóðskrá og almannaskráningu sem hafði það markmið að styrkja stoðir fyrir gjaldtöku upplýsinga úr þjóðskrá og skapa fjárhagslegan grundvöll til að hefja endurgerð tölvukerfa Þjóðskrár Íslands. Ljóst var að þetta yrði umfangsmikið verkefni og kostnaðarsamt en jafnljóst var að mjög brýnt var að hefja þessa vinnu og hafði meðal annars umboðsmaður Alþingis bent á það í tveimur álitum. Frumvarpið fór til umfjöllunar í þingnefnd sem kallaði ýmsa aðila á sinn fund og leitaði umsagnar fjölmargra. Ekki náðist að ljúka afgreiðslu málsins á því þingi og höfðu komið fram margs konar athugasemdir þar sem meðal annars var kallað eftir heildarendurskoðun á lagarammanum öllum. Allt var það satt og rétt en í umræðunni á þingi kom berlega í ljós að skilning skorti á bráðavandanum. Og það er þess vegna sem ég fagna sérstaklega gagnrýninni umræðu um málefnið í fjölmiðlum.Framtíðarsýn Í Innanríkisráðuneytinu hafa málefni Þjóðskrár Íslands verið til rækilegrar skoðunar. Ég tek hjartanlega undir þau sjónarmið sem að framan er getið og komu fram í umræðu á Alþingi að nauðsynlegt er að móta stofnuninni nýja framtíðarsýn og setja síðan fram raunhæf markmið og leiðir til að ná þeim. Í því verki þarf að taka tillit til hinna öru framfara á sviði upplýsingatækni og fjarskipta sem leiða af sér þá eðlilegu kröfu að stjórnsýslan breytist, að þjónustan breytist og taki mið af þörfum nútímans. Hvað varðar auðkennismál er þar um að ræða grunnþátt í stoðkerfi samfélags sem ætlar að halda inn á brautir rafrænnar stjórnsýslu og beins lýðræðis. Og hvað varðar gáttina að öllum þeim upplýsingamiðlum sem nú spretta upp innan stjórnsýslunnar, hvort sem er hjá ríki eða sveitarfélögum, er augljóst í mínum huga að sú gátt á heima hjá Þjóðskrá Íslands enda er sú að verða reyndin. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ögmundur Jónasson Mest lesið Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Skoðun Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Sjá meira
Fréttablaðið hefur í fréttaflutningi sínum að undanförnu beint sjónum að Þjóðskrá Íslands og slegið upp í fyrirsagnir hve vanbúin stofnunin sé að takast á við verkefni á tölvuöld. Þessari umræðu fagna ég því mikilvægt er að efla skilning á því lykilhlutverki sem Þjóðskrá gegnir og mun gegna í framtíðinni. Því miður hefur þessi skilningur ekki alltaf verið fyrir hendi hjá fjárveitingarvaldinu á Alþingi eins og dæmin sanna. En nánar að því síðar.Þörf á endurnýjun Þjóðskrá Íslands er tiltölulega ný af nálinni í núverandi mynd. Hún stendur hins vegar á gömlum merg. Tvær stofnanir, sem annars vegar önnuðust fasteignaskráningu og hins vegar þjóðskrána, runnu saman í Þjóðskrá Íslands. Mörg ný verkefni hafa síðan verið falin stofnuninni. Forráðamenn og starfsmenn hafa innt þau verkefni vel af hendi við hin erfiðustu skilyrði þar sem tölvukerfið, sem heldur utan um sjálfa þjóðskrána, er að stofni til frá árdögum tölvualdar hér á landi. Við svo búið verður ekki unað lengur. Ekki þarf að fjölyrða um þá hröðu þróun sem orðið hefur í samfélaginu síðustu áratugi, meðal annars á sviði upplýsinga- og samskiptatækni sem hefur nýst á æ fleiri sviðum hins daglega lífs. Íslendingar hafa að mörgu leyti staðið sig vel í þessum efnum. Fjarskiptakerfi okkar er með því besta sem gerist í heiminum og stofnanir og sveitarfélög hafa byggt upp öflug tölvukerfi og margs konar rafræna þjónustu. En þjóðfélagið kallar á sífellt meiri rafræna þjónustu og hið opinbera þarf að geta tekið nauðsynleg skref til að svara því kalli og ef vel á að vera, fara á undan og sýna fram á gagnsemi rafrænnar þjónustu á sem flestum sviðum. Þar á Þjóðskrá Íslands að vera flaggskipið. Fasteignaskrá og þjóðskrá eru enn meðal umfangsmestu verkefna Þjóðskrár Íslands, enda er þar um að ræða tvær af mikilvægustu grunnskrám Íslands. Á meðal mikilvægra verkefna sem hafa verið falin í ábyrgð hennar á undanförnum árum má nefna upplýsinga- og þjónustuveituna Ísland.is, undirbúning og þróun nýs auðkenningarlykils, Íslykils, og undirbúning fyrir rafrænar kjörskrár sem gefur möguleika á rafrænum íbúakosningum og undirskriftasöfnunum svo dæmi séu nefnd. Þessi verkefni byggjast fyrst og fremst á nýtingu tölvutækninnar og krefjast margs konar sérfræðiþekkingar og reynslu, frumkvæðis og útsjónarsemi sem bæði forráðamenn og starfsmenn Þjóðskrár Íslands búa ríkulega yfir. Þessi verkefni krefjast líka þess að stofnuninni séu annars vegar búin þau fjárhagslegu starfsskilyrði að hún geti staðið undir þeim verkefnum og hins vegar þau lagalegu skilyrði sem gera henni kleift að útfæra þjónustuna. Á það hefur skort af hálfu stjórnvalda og ég endurtek að þetta þurfum við að laga.Umfjöllun á Alþingi Í nóvember 2011 mælti ég á Alþingi fyrir frumvarpi um breytingu á lögum um þjóðskrá og almannaskráningu sem hafði það markmið að styrkja stoðir fyrir gjaldtöku upplýsinga úr þjóðskrá og skapa fjárhagslegan grundvöll til að hefja endurgerð tölvukerfa Þjóðskrár Íslands. Ljóst var að þetta yrði umfangsmikið verkefni og kostnaðarsamt en jafnljóst var að mjög brýnt var að hefja þessa vinnu og hafði meðal annars umboðsmaður Alþingis bent á það í tveimur álitum. Frumvarpið fór til umfjöllunar í þingnefnd sem kallaði ýmsa aðila á sinn fund og leitaði umsagnar fjölmargra. Ekki náðist að ljúka afgreiðslu málsins á því þingi og höfðu komið fram margs konar athugasemdir þar sem meðal annars var kallað eftir heildarendurskoðun á lagarammanum öllum. Allt var það satt og rétt en í umræðunni á þingi kom berlega í ljós að skilning skorti á bráðavandanum. Og það er þess vegna sem ég fagna sérstaklega gagnrýninni umræðu um málefnið í fjölmiðlum.Framtíðarsýn Í Innanríkisráðuneytinu hafa málefni Þjóðskrár Íslands verið til rækilegrar skoðunar. Ég tek hjartanlega undir þau sjónarmið sem að framan er getið og komu fram í umræðu á Alþingi að nauðsynlegt er að móta stofnuninni nýja framtíðarsýn og setja síðan fram raunhæf markmið og leiðir til að ná þeim. Í því verki þarf að taka tillit til hinna öru framfara á sviði upplýsingatækni og fjarskipta sem leiða af sér þá eðlilegu kröfu að stjórnsýslan breytist, að þjónustan breytist og taki mið af þörfum nútímans. Hvað varðar auðkennismál er þar um að ræða grunnþátt í stoðkerfi samfélags sem ætlar að halda inn á brautir rafrænnar stjórnsýslu og beins lýðræðis. Og hvað varðar gáttina að öllum þeim upplýsingamiðlum sem nú spretta upp innan stjórnsýslunnar, hvort sem er hjá ríki eða sveitarfélögum, er augljóst í mínum huga að sú gátt á heima hjá Þjóðskrá Íslands enda er sú að verða reyndin.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun