Það verða ekki fleiri álver Guðmundur Hörður Guðmundsson skrifar 16. nóvember 2012 06:00 Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Hörður Guðmundsson Mest lesið Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Skoðun Íslenski fáninn fyrir samstöðu ekki mismunun Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Jafnlaunabarnið og baðvatnið Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Sjá meira
Það er óhætt að fullyrða að það verða ekki byggð fleiri álver hér á landi. Fyrir því eru þrjár ástæður. Í fyrsta lagi efnahagsleg áhætta sem tekin er með því að auka hlut álvera í hópi orkukaupenda, í öðru lagi ofmetin efnahagsleg áhrif álvera og í þriðja lagi horfur á álmörkuðum.Slæmar horfur Framtíðarhorfur á alþjóðlegum álmörkuðum eru slæmar og verð hefur farið lækkandi undanfarið eitt og hálft ár. Það eru afar vondar fréttir fyrir skuldum vafin orkufyrirtæki sem hafa tengt raforkuverð til stóriðju við verð á áli. Í umfjöllun Financial Times um álmarkaðinn, sem birt var 7. október síðastliðinn, segir að verð á áli hafi lítið breyst frá 1980. Á sama tímabili hefur verð á kopar þrefaldast og járngrýti áttfaldast. Enda eru álframleiðendur í miklum vanda staddir að mati blaðsins. Þannig eru framleiðsluverðmæti stærstu álfyrirtækjanna nú 65 milljarðar dala samanborið við 200 milljarða fyrir fimm árum. Þessi þróun stafar af alþjóðlegu efnahagskreppunni, miklum uppsöfnuðum birgðum og mjög aukinni álframleiðslu Kínverja. Árið 2000 framleiddu Kínverjar 2,8 milljónir tonna af áli en á liðnu ári var framleiðslan komin í 17,8 milljónir tonna og nam þá 40% heimsframleiðslunnar. Kínverjar stefna að því að auka ársframleiðsluna um tíu milljónir tonna á næstu þremur til fjórum árum. Á sama tíma sitja tíu milljónir tonna af álbirgðum í vöruhúsum um allan heim. Þetta gerir það að verkum að aðrir álframleiðendur þurfa að halda að sér höndum eða draga úr framleiðslu sinni.Efnahagsleg áhætta Tæp 80% af framleiddri raforku hér á landi eru seld álverum. Nær öll eggin eru því komin í sömu körfuna með meðfylgjandi efnahagslegri áhættu. Eðlileg krafa um ráðdeild í efnahagsmálum hlýtur að leiða okkur til þeirrar niðurstöðu að hér verði ekki reist fleiri álver. Að minnsta kosti hvatti starfshópur iðnaðarráðherra um erlenda fjárfestingu til þess að ekki yrði sóst sérstaklega eftir frekari erlendri fjárfestingu til nýrra álvera, meðal annars vegna þess að hún væri ekki ákjósanleg fyrir íslenskt efnahagslíf vegna einhæfni í atvinnulífinu. Financial Times segir í áðurnefndri umfjöllun sinni að samfélög sem byggja afkomu sína á álframleiðslu verði berskjölduð fyrir þeirri þróun sem nú á sér stað á álmörkuðum.Ofmetin áhrif Að undanförnu hefur runnið upp fyrir flestum að jákvæð efnahagsleg áhrif álvera hafa verið ofmetin. Í Orkustefnu fyrir Ísland segir t.d. að árið 2009 hafi sjávarafurðir numið tæpum 30% af nettóútflutningi vöru og þjónustu, ferðaþjónusta tæpum 15% en ál og kísiljárn einungis tæpum 14%. Það er mjög lágt hlutfall miðað við þá fjárbindingu sem liggur í álverum og virkjunum, svo ekki sé minnst á þær fjárhagsábyrgðir og náttúrufórnir sem þjóðin hefur tekið á sínar herðar. Skýrsla Landsvirkjunar um efnahagsleg áhrif af rekstri og arðsemi fyrirtækisins til ársins 2035 vekur athygli á litlum efnahagslegum ávinningi stóriðjustefnunnar. Þar segir m.a. að stóriðja leggi aðeins um 1,7% til landsframleiðslunnar, sem endurspegli fyrst og fremst þá staðreynd að innlend framleiðsluþáttanotkun þessara fyrirtækja fyrir utan raforku sé mjög takmörkuð. En þessi litlu efnahagslegu áhrif hafa verið dýru verði keypt. Á nokkurra ára tímabili var fjárfest í Kárahnjúkavirkjun, Hellisheiðarvirkjun og Reykjanesvirkjun upp á 220 milljarða króna. Fyrir þetta greiddi almenningur með óhóflegri styrkingu krónunnar, hækkun vaxta og efnahagsbólu. Á sama tíma og orkufyrirtæki í eigu almennings ráða vart við þær skuldir sem á þau hafa verið hlaðnar upplýsa erlendir eigendur Norðuráls að fyrirtækið sé skuldlaust, einungis fjórtán árum frá því að það hóf rekstur.Gullkistan Ísland Ísland hefur ekki efni á fleiri álverum. Eitt álver enn myndi auka á efnahagslega áhættu í hagkerfinu og leiða til óhóflegrar skuldsetningar fyrirtækja í eigu almennings. Samt krefjast ASÍ og SA álvers, jafnvel tveggja. Einn talsmaður verkalýðshreyfingarinnar orðaði það svo að íslenska kotsamfélagið yrði að veruleika ef hér yrðu ekki byggð fleiri álver! Samt eigum við heimsmetið í raforkuframleiðslu á hvern íbúa með tvöfalt meiri raforkuframleiðslu en næsta þjóð á eftir okkur, við erum sautjánda umsvifamesta fiskveiðiþjóð heims með 2% heildarafla og hingað koma ferðamenn á hverju ári sem eru tvöfalt fleiri en þjóðin. Á þessari gullkistu sitjum við, rétt rúmlega 300.000 manna þjóð. Það að hér þurfi fólk að lifa við fátækt stafar ekki af of lítilli nýtingu auðlinda. Orsakir fátæktar eru aðrar, t.d. gríðarlegar skuldir fólks og fyrirtækja og sú staðreynd að þjóðin hefur ekki fengið eðlilegan arð af auðlindum sínum, hvorki orku né afla. En það þjónar hagsmunum ákveðinna hópa að telja þjóðinni trú um að hana vanti eitt álver enn, kannski tvö.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun