Og hvað svo? – fyrri hluti Einar Hugi Bjarnason skrifar 22. júní 2010 05:00 Hæstiréttur felldi nýlega tvo sambærilega dóma er varða lögmæti gengistryggingar í bílasamningum. Niðurstaða réttarins í báðum málunum var sú, að umræddir samningar væru lánssamningar en ekki leigusamningar, þeir væru um skuldbindingu í íslenskum krónum og þ.a.l. væri óheimilt að binda skuldbindinguna skv. samningnum við gengi erlendra gjaldmiðla. Þótt framangreindir dómar séu skýrir varðandi það að gengistrygging bílasamninga sé óheimil er nú talsverð óvissa um það hvað tekur við. Vitað er að fjöldi aðila, bæði einstaklingar og fyrirtæki, hefur tekið slík lán og er staða lántakenda misjöfn. Sumir hafa staðið í skilum með afborganir þrátt fyrir hækkun lána, sumir hafa gert upp lánin að fullu, aðrir hafa þurft að þola vörslusviptingu og enn aðrir hafa með skilmálabreytingum breytt lánum sínum í hefðbundin verðtryggð íslensk lán. Í þessari grein verður leitast við að túlka niðurstöðu framangreindra dóma og svara spurningum varðandi réttarstöðu skuldara. Hvernig á að standa að endurútreikningi lána?Hæstiréttur svarar því ekki í dómum sínum hvernig endurreikna skuli gengistryggða lánssamninga. Undirritaðir eru hins vegar eindregið þeirrar skoðunar að túlka verði dómana með þeim hætti að gengistryggingarákvæði bílasamninganna sem um var að tefla sé ógilt en að samningarnir haldi að öðru leyti gildi sínu. Um þetta atriði virðast flestir vera sammála en hins vegar hafa margir orðið til að benda á að eitthvað þurfi að koma í staðinn. Þeim rökum hefur verið teflt fram í því sambandi að ósanngjarnt sé, gagnvart þeim sem kusu að taka verðtryggð lán í íslenskum krónum, að hinir sem tóku hin svonefndu myntkörfulán njóti eftir dóma Hæstaréttar þeirra bestu lánakjara sem boðist hafa á Íslandi fram að þessu. Undirritaðir telja hins vegar að slík rök geti ekki réttlætt það að vikið sé frá skýrum samningsákvæðum. Staðan er einfaldlega sú eftir dóma Hæstaréttar að gengistryggingunni er kippt úr sambandi, ef svo má að orði komast, en eftir standa umsamdir vextir. Að mati undirritaðra er óhugsandi að túlka dóma Hæstaréttar með þeim hætti að í stað gengistryggingar eigi sjálfkrafa að reikna annars konar verðtryggingu. Hvorki sanngirnisrök né rök um brostnar forsendur geta réttlætt slíka niðurstöðu. Sérstaklega skal tekið fram að undirritaðir telja að ekki sé heimilt að miða við vaxtatöflu Seðlabanka Íslands um lægstu óverðtryggðu vexti, sbr. 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu í stað gengistryggingar, enda á sú lagagrein eingöngu við þegar engin vaxtaviðmiðun er í viðkomandi samningi. Slíkt á hins vegar almennt ekki við um hina svonefndu bílalánssamninga þar sem skýrt er kveðið á um hvaða vexti skuldbindingin ber. Í þessu sambandi benda undirritaðir á úrskurð Héraðsdóms Reykjavíkur 30. apríl 2010 sem kveðinn var upp í tilefni af kröfu NBI hf. þess efnis að bú einkahlutafélagsins Þráins yrði tekið til gjaldþrotaskipta. Niðurstaða héraðsdóms var sú að hafna gjaldþrotaskiptakröfu NBI hf. þar sem gengistrygging lánssamninga þeirra sem um var deilt í málinu væri í andstöðu við VI. kafla laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu og því ógild. Þá segir orðrétt í forsendum dómsins: „Telur hann m.ö.o. að ekki sé heimilt að reikna fjárhæð skuldar varnaraðila með þeirri hækkun sem sóknaraðili reiknar vegna breytinga á gengi jens og svissnesks franka gagnvart íslenskri krónu. Telur hann að miða verði við upphaflegan höfuðstól auk áfallinna vaxta, en að ekki sé heimilt að reikna annars konar verðtryggingu í stað gengisviðmiðunar." NBI hf. kærði framangreinda niðurstöðu til Hæstaréttar sem kvað upp dóm sinn í málinu nr. 317/2010 þann 16. júní sl., þ.e. hinn sama dag og hinir svonefndu gengisdómar féllu. Skemmst er frá því að segja að Hæstiréttur nálgaðist málið úr annarri átt en héraðsdómur gerði en komst að sömu niðurstöðu. Hæstiréttur tók því ekki afstöðu til þess álitaefnis hvort heimilt væri að reikna annars konar verðtryggingu í stað gengistryggingar. Undirritaðir lýsa sig sammála niðurstöðu héraðsdómara í ofangreindu máli. Af öllu framangreindu leiðir að við endurútreikning lánssamninga ber að miða við upphaflegan höfuðstól lánanna. Þá er nauðsynlegt að skoða hvern og einn lánssamning sérstaklega og bæta við upphaflegan höfuðstól umsömdum vöxtum. Þegar lánin hafa verið reiknuð út miðað við framangreindar forsendur skal draga frá þær greiðslur sem viðkomandi skuldari hefur greitt að viðbættum vöxtum skv. lögum nr. 38/2001 frá réttum gjalddögum vegna þess sem ofgreitt var. Með þessari aðferðafræði er unnt að reikna út eftirstöðvar viðkomandi lánssamnings. Aðilar sem hafa staðið í skilum með bílalánMiðað við þær forsendur sem gefnar voru hér að framan varðandi endurútreikning lánssamninga má ljóst vera að hugsanlegt er að skuldarar hafi ofgreitt af lánum sínum mánuðum saman miðað við upphaflegar forsendur lánasamningsins. Ef slík aðstaða er uppi er ljóst að viðkomandi skuldari á endurkröfurétt á hendur fjármögnunarfyrirtækinu. Skuldarinn hefur þá það val að krefja fyrirtækið um endurgreiðslu vegna þess sem ofgreitt var eða að lýsa yfir skuldajöfnuði gagnvart eftirstöðvum samningsins. Miðað við þau lausafjárvandræði sem mörg íslensk heimili og fyrirtæki glíma við um þessar mundir er ekki ólíklegt að mörgum þætti fýsilegt að velja fyrrnefnda kostinn. Hins vegar er ljóst, miðað við fjölda gengistryggða lánssamninga og heildarfjárhæð slíkra samninga, að ef margir kysu að fara þessa leið gæti það riðið fjármögnunarfyrirtækjunum að fullu. Seinni hluti greinarinnar birtist á næstu dögum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Einar Hugi Bjarnason Mest lesið Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson Skoðun Skoðun Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Sjá meira
Hæstiréttur felldi nýlega tvo sambærilega dóma er varða lögmæti gengistryggingar í bílasamningum. Niðurstaða réttarins í báðum málunum var sú, að umræddir samningar væru lánssamningar en ekki leigusamningar, þeir væru um skuldbindingu í íslenskum krónum og þ.a.l. væri óheimilt að binda skuldbindinguna skv. samningnum við gengi erlendra gjaldmiðla. Þótt framangreindir dómar séu skýrir varðandi það að gengistrygging bílasamninga sé óheimil er nú talsverð óvissa um það hvað tekur við. Vitað er að fjöldi aðila, bæði einstaklingar og fyrirtæki, hefur tekið slík lán og er staða lántakenda misjöfn. Sumir hafa staðið í skilum með afborganir þrátt fyrir hækkun lána, sumir hafa gert upp lánin að fullu, aðrir hafa þurft að þola vörslusviptingu og enn aðrir hafa með skilmálabreytingum breytt lánum sínum í hefðbundin verðtryggð íslensk lán. Í þessari grein verður leitast við að túlka niðurstöðu framangreindra dóma og svara spurningum varðandi réttarstöðu skuldara. Hvernig á að standa að endurútreikningi lána?Hæstiréttur svarar því ekki í dómum sínum hvernig endurreikna skuli gengistryggða lánssamninga. Undirritaðir eru hins vegar eindregið þeirrar skoðunar að túlka verði dómana með þeim hætti að gengistryggingarákvæði bílasamninganna sem um var að tefla sé ógilt en að samningarnir haldi að öðru leyti gildi sínu. Um þetta atriði virðast flestir vera sammála en hins vegar hafa margir orðið til að benda á að eitthvað þurfi að koma í staðinn. Þeim rökum hefur verið teflt fram í því sambandi að ósanngjarnt sé, gagnvart þeim sem kusu að taka verðtryggð lán í íslenskum krónum, að hinir sem tóku hin svonefndu myntkörfulán njóti eftir dóma Hæstaréttar þeirra bestu lánakjara sem boðist hafa á Íslandi fram að þessu. Undirritaðir telja hins vegar að slík rök geti ekki réttlætt það að vikið sé frá skýrum samningsákvæðum. Staðan er einfaldlega sú eftir dóma Hæstaréttar að gengistryggingunni er kippt úr sambandi, ef svo má að orði komast, en eftir standa umsamdir vextir. Að mati undirritaðra er óhugsandi að túlka dóma Hæstaréttar með þeim hætti að í stað gengistryggingar eigi sjálfkrafa að reikna annars konar verðtryggingu. Hvorki sanngirnisrök né rök um brostnar forsendur geta réttlætt slíka niðurstöðu. Sérstaklega skal tekið fram að undirritaðir telja að ekki sé heimilt að miða við vaxtatöflu Seðlabanka Íslands um lægstu óverðtryggðu vexti, sbr. 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu í stað gengistryggingar, enda á sú lagagrein eingöngu við þegar engin vaxtaviðmiðun er í viðkomandi samningi. Slíkt á hins vegar almennt ekki við um hina svonefndu bílalánssamninga þar sem skýrt er kveðið á um hvaða vexti skuldbindingin ber. Í þessu sambandi benda undirritaðir á úrskurð Héraðsdóms Reykjavíkur 30. apríl 2010 sem kveðinn var upp í tilefni af kröfu NBI hf. þess efnis að bú einkahlutafélagsins Þráins yrði tekið til gjaldþrotaskipta. Niðurstaða héraðsdóms var sú að hafna gjaldþrotaskiptakröfu NBI hf. þar sem gengistrygging lánssamninga þeirra sem um var deilt í málinu væri í andstöðu við VI. kafla laga nr. 38/2001 um vexti og verðtryggingu og því ógild. Þá segir orðrétt í forsendum dómsins: „Telur hann m.ö.o. að ekki sé heimilt að reikna fjárhæð skuldar varnaraðila með þeirri hækkun sem sóknaraðili reiknar vegna breytinga á gengi jens og svissnesks franka gagnvart íslenskri krónu. Telur hann að miða verði við upphaflegan höfuðstól auk áfallinna vaxta, en að ekki sé heimilt að reikna annars konar verðtryggingu í stað gengisviðmiðunar." NBI hf. kærði framangreinda niðurstöðu til Hæstaréttar sem kvað upp dóm sinn í málinu nr. 317/2010 þann 16. júní sl., þ.e. hinn sama dag og hinir svonefndu gengisdómar féllu. Skemmst er frá því að segja að Hæstiréttur nálgaðist málið úr annarri átt en héraðsdómur gerði en komst að sömu niðurstöðu. Hæstiréttur tók því ekki afstöðu til þess álitaefnis hvort heimilt væri að reikna annars konar verðtryggingu í stað gengistryggingar. Undirritaðir lýsa sig sammála niðurstöðu héraðsdómara í ofangreindu máli. Af öllu framangreindu leiðir að við endurútreikning lánssamninga ber að miða við upphaflegan höfuðstól lánanna. Þá er nauðsynlegt að skoða hvern og einn lánssamning sérstaklega og bæta við upphaflegan höfuðstól umsömdum vöxtum. Þegar lánin hafa verið reiknuð út miðað við framangreindar forsendur skal draga frá þær greiðslur sem viðkomandi skuldari hefur greitt að viðbættum vöxtum skv. lögum nr. 38/2001 frá réttum gjalddögum vegna þess sem ofgreitt var. Með þessari aðferðafræði er unnt að reikna út eftirstöðvar viðkomandi lánssamnings. Aðilar sem hafa staðið í skilum með bílalánMiðað við þær forsendur sem gefnar voru hér að framan varðandi endurútreikning lánssamninga má ljóst vera að hugsanlegt er að skuldarar hafi ofgreitt af lánum sínum mánuðum saman miðað við upphaflegar forsendur lánasamningsins. Ef slík aðstaða er uppi er ljóst að viðkomandi skuldari á endurkröfurétt á hendur fjármögnunarfyrirtækinu. Skuldarinn hefur þá það val að krefja fyrirtækið um endurgreiðslu vegna þess sem ofgreitt var eða að lýsa yfir skuldajöfnuði gagnvart eftirstöðvum samningsins. Miðað við þau lausafjárvandræði sem mörg íslensk heimili og fyrirtæki glíma við um þessar mundir er ekki ólíklegt að mörgum þætti fýsilegt að velja fyrrnefnda kostinn. Hins vegar er ljóst, miðað við fjölda gengistryggða lánssamninga og heildarfjárhæð slíkra samninga, að ef margir kysu að fara þessa leið gæti það riðið fjármögnunarfyrirtækjunum að fullu. Seinni hluti greinarinnar birtist á næstu dögum.
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun