Alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna Alma D. Möller skrifar 10. september 2025 10:00 Í dag, 10. september, er alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna en þá er sjónum beint að þeim mikla lýðheilsuvanda sem sjálfsvíg eru. Lögð er áhersla á að við opnum umræðu um sjálfsvíg en að umræðan fari fram með ábyrgum og yfirveguðum hætti. Þar gildir meðal annars að umræða um tölfræði sjálfsvíga sé rétt en árlega eru birtar um þau tölur á vef embættis landlæknis. Þar má sjá að tíðni sjálfsvíga hefur lítið breyst undanfarna áratugi en hún er nú um 11,3 per 100 þúsund íbúa á ári miðað við síðustu 5 ár. Því er nauðsynlegt að gera betur og eins vel og hægt er í hvers kyns forvörnum. Samtal getur bjargað lífi Mörg okkar kunna að bjarga mannslífi með endurlífgun; með því að staðfesta meðvitundarleysi, hringja í 112 eftir hjálp, beita hjartahnoði og nota sjálfvirk hjartastuðtæki þar sem þau eru til taks. Sama gildir um andlega vanlíðan og sjálfsvígshugsanir. Þar gildir í fyrsta lagi að taka eftir; vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan eða breytingum á hegðun. Í öðru lagi að hlusta, þora að taka samtalið og spyrja nánar ef við höfum áhyggjur. Í þriðja lagi að leita lausna og hjálpa viðkomandi að finna leiðir að stuðningi og aðstoð en um slíkt má lesa á vefsíðunni gulurseptember.is Loks þarf að fylgja einstaklingnum eftir, spyrja um líðan og hvort aðstoðin fékkst. Sjá meðfylgjandi mynd. Aðgerðaáætlun gegn sjálfsvígum Í janúar 2024 var stofnuð, undir hatti embættis landlæknis ný miðstöð um sjálfsvígsforvarnir sem hlaut hið fallega nafn Lífsbrú. Einnig var stofnaður sjóður með sama nafni til að styðja við forvarnir. Markmiðið er að fækka sjálfsvígum á Íslandi og veita stuðning þeim sem misst hafa ástvini í sjálfsvígi. Nú liggur fyrir uppfærð aðgerðaáætlun um sjálfsvígsforvarnir til næstu fimm ára. Áætlunin er í sjö liðum og byggir á 27 aðgerðum. Þær snúa m.a að rannsóknum á sjálfsvígum, fyrst afturvirkt til ársins 2000 og svo er ráðgert að skoða hvert sjálfsvíg jafnharðan. Einnig að efla aðgengi að lágþröskuldaúrræðum án biðtíma fyrir bæði fullorðna og börn. Takmarka þarf eins og hægt er aðgengi að mögulegum leiðum til sjálfsvígs og m.a. efla fræðslu um lyf, ekki síst þau sem geta ýtt undir sjálfsvígshugsanir. Þá verður farið í vitundarvakningu og fræðslu, annars vegar til lykilaðila sem að málum koma (heilbrigðisstarfsfólk, þeir sem sinna sálgæslu, viðbragðaðilar, starfsfólk fangelsa, skóla, félagsþjónustu og hjálparsíma) og hins vegar til fjölmiðlafólks. Ábyrg fjölmiðlaumfjöllun um sjálfsvíg hefur verndandi áhrif, svokölluð Papageno áhrif meðan óvönduð umfjöllun getur virkað á gagnstæðan hátt, sk. Werther áhrif. Ætlunin er einnig að efla forvarnar- og heilsueflingarstarf meðal barna og ungmenna með áherslu á að efla seiglu, félags- og tilfinningafærni. Mikilvægur liður sjálfsvígsforvarna er að tryggja lágþröskuldaúrræði fyrir fólk sem upplifir vanlíðan, þ.e. Hjálparsíma Rauða krossins, Upplýsingasíma heilsugæslunnar og þjónustu Pieta samtakanna og Bergsins. Loks er ætlunin að samræma og innleiða áhættumat og skráningu í heilbrigðis- og félagsþjónustu. Mikilvægt er einnig að styrkja stuðning við aðstandendur og koma þar á samræmdu lágþröskuldaúrræði á landsvísu. Vísar að þessu er Hjálp48 hjá Sorgarmiðstöð og Örninn. Áhersla á geðheilbrigðismál Sem heilbrigðisráðherra mun ég leggja áherslu á geðheilbrigðismál í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur. Þegar hefur meðferð vegna fíknisjúkdóma verið styrkt svo um munar. Unnið er að styrkingu úrræða til að stytta bið barna eftir greiningum og meðferð. Fyrir liggur að geðþjónusta í framhaldsskólum verður efld og sömuleiðis hugað að sértækri geðheilbrigðisþjónustu fyrir aldrað fólk. Verið er að hefja tilraunaverkefni varðandi skimun í skólum til að finna börn sem hafa orðið fyrir ofbeldi og þróuð verða meðferðarúrræði til samræmis. Hugað er að áframhaldandi þróun lágþröskuldaúrræða auk þess sem sérhæfð þjónusta á Landspítala og hjá Geðheilsuteymi barna á Norðurlandi er styrkt varanlega. Fleira mætti nefna en á næsta fjárlagaári verður svo áfram haldið og er Geðheilbrigðisáætlun grunnur að áframhaldandi styrkingu í geðheilbrigðismálum. Við erum öll sjálfsvígsforvarnir Kæri lesandi. Kynnum okkur staðreyndir um efnið, t.d. á gulurseptember.is og á sjalfsvig.is. Látum okkur líðan hvers annars varða. Þorum að ræða málin en gerum það af yfirvegun. Við getum öll lagt af mörkum og borið út boðskapinn um að það er hjálp að fá. Þeim sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á Píeta símann s. 552-2218, Upplýsingasíma heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, Hjálparsíma Rauða krossins s.1717 og netspjallið 1717.is. Þeim sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141, Upplýsingamiðstöð heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, og á Píeta símann s. 552-2218. Höfundur er heilbrigðisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Alma D. Möller Mest lesið Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar Skoðun Bætt dagsbirta í Svansvottuðum byggingum Bergþóra Góa Kvaran skrifar Skoðun Skólamáltíðir í Hafnarfirði. Af hverju bauð enginn í verkið? Davíð Arnar Stefánsson skrifar Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Frelsi fylgir ábyrgð Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Skilningsleysi á skaðsemi verðtryggingar Guðmundur Ásgeirsson skrifar Skoðun Menntakerfi í fremstu röð Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar Skoðun Við viljum nafn Jón Kaldal skrifar Skoðun Stóra skekkjan í 13 ára aldurstakmarki samfélagsmiðla Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Er verið að blekkja almenning og sjómenn? Einar Hannes Harðarson skrifar Skoðun Væntingar á villigötum Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Aðskilnaðurinn hlær Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Lágkúrulegur hversdagsleiki illskunnar Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Glerþakið brotið á alþjóðlega sjónverndardaginn Sigþór U. Hallfreðsson skrifar Skoðun Fögur fyrirheit sem urðu að engu Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Ríkissjóður snuðaður um stórar fjárhæðir Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar Skoðun Ruben Amorim og sveigjanleiki – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Framtíðarsýn í samgöngumálum er mosavaxin Sigurður Páll Jónsson skrifar Skoðun Fimmta iðnbyltingin krefst svara – strax Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Hefur þú skoðanir? Jóhannes Óli Sveinsson skrifar Skoðun Er hurð bara hurð? Sölvi Breiðfjörð skrifar Skoðun Reykjavíkurmódel á kvennaári Sóley Tómasdóttir skrifar Skoðun Ekki er allt sem sýnist Valerio Gargiulo skrifar Skoðun Sýndu þér umhyggju – Komdu í skimun Ágúst Ingi Ágústsson skrifar Skoðun Eru Bændasamtökin á móti valdeflingu bænda? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Er lægsta verðið alltaf hagstæðast? Karen Ósk Nielsen Björnsdóttir skrifar Sjá meira
Í dag, 10. september, er alþjóðadagur sjálfsvígsforvarna en þá er sjónum beint að þeim mikla lýðheilsuvanda sem sjálfsvíg eru. Lögð er áhersla á að við opnum umræðu um sjálfsvíg en að umræðan fari fram með ábyrgum og yfirveguðum hætti. Þar gildir meðal annars að umræða um tölfræði sjálfsvíga sé rétt en árlega eru birtar um þau tölur á vef embættis landlæknis. Þar má sjá að tíðni sjálfsvíga hefur lítið breyst undanfarna áratugi en hún er nú um 11,3 per 100 þúsund íbúa á ári miðað við síðustu 5 ár. Því er nauðsynlegt að gera betur og eins vel og hægt er í hvers kyns forvörnum. Samtal getur bjargað lífi Mörg okkar kunna að bjarga mannslífi með endurlífgun; með því að staðfesta meðvitundarleysi, hringja í 112 eftir hjálp, beita hjartahnoði og nota sjálfvirk hjartastuðtæki þar sem þau eru til taks. Sama gildir um andlega vanlíðan og sjálfsvígshugsanir. Þar gildir í fyrsta lagi að taka eftir; vera vakandi fyrir merkjum um vanlíðan eða breytingum á hegðun. Í öðru lagi að hlusta, þora að taka samtalið og spyrja nánar ef við höfum áhyggjur. Í þriðja lagi að leita lausna og hjálpa viðkomandi að finna leiðir að stuðningi og aðstoð en um slíkt má lesa á vefsíðunni gulurseptember.is Loks þarf að fylgja einstaklingnum eftir, spyrja um líðan og hvort aðstoðin fékkst. Sjá meðfylgjandi mynd. Aðgerðaáætlun gegn sjálfsvígum Í janúar 2024 var stofnuð, undir hatti embættis landlæknis ný miðstöð um sjálfsvígsforvarnir sem hlaut hið fallega nafn Lífsbrú. Einnig var stofnaður sjóður með sama nafni til að styðja við forvarnir. Markmiðið er að fækka sjálfsvígum á Íslandi og veita stuðning þeim sem misst hafa ástvini í sjálfsvígi. Nú liggur fyrir uppfærð aðgerðaáætlun um sjálfsvígsforvarnir til næstu fimm ára. Áætlunin er í sjö liðum og byggir á 27 aðgerðum. Þær snúa m.a að rannsóknum á sjálfsvígum, fyrst afturvirkt til ársins 2000 og svo er ráðgert að skoða hvert sjálfsvíg jafnharðan. Einnig að efla aðgengi að lágþröskuldaúrræðum án biðtíma fyrir bæði fullorðna og börn. Takmarka þarf eins og hægt er aðgengi að mögulegum leiðum til sjálfsvígs og m.a. efla fræðslu um lyf, ekki síst þau sem geta ýtt undir sjálfsvígshugsanir. Þá verður farið í vitundarvakningu og fræðslu, annars vegar til lykilaðila sem að málum koma (heilbrigðisstarfsfólk, þeir sem sinna sálgæslu, viðbragðaðilar, starfsfólk fangelsa, skóla, félagsþjónustu og hjálparsíma) og hins vegar til fjölmiðlafólks. Ábyrg fjölmiðlaumfjöllun um sjálfsvíg hefur verndandi áhrif, svokölluð Papageno áhrif meðan óvönduð umfjöllun getur virkað á gagnstæðan hátt, sk. Werther áhrif. Ætlunin er einnig að efla forvarnar- og heilsueflingarstarf meðal barna og ungmenna með áherslu á að efla seiglu, félags- og tilfinningafærni. Mikilvægur liður sjálfsvígsforvarna er að tryggja lágþröskuldaúrræði fyrir fólk sem upplifir vanlíðan, þ.e. Hjálparsíma Rauða krossins, Upplýsingasíma heilsugæslunnar og þjónustu Pieta samtakanna og Bergsins. Loks er ætlunin að samræma og innleiða áhættumat og skráningu í heilbrigðis- og félagsþjónustu. Mikilvægt er einnig að styrkja stuðning við aðstandendur og koma þar á samræmdu lágþröskuldaúrræði á landsvísu. Vísar að þessu er Hjálp48 hjá Sorgarmiðstöð og Örninn. Áhersla á geðheilbrigðismál Sem heilbrigðisráðherra mun ég leggja áherslu á geðheilbrigðismál í samræmi við stefnuyfirlýsingu ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur. Þegar hefur meðferð vegna fíknisjúkdóma verið styrkt svo um munar. Unnið er að styrkingu úrræða til að stytta bið barna eftir greiningum og meðferð. Fyrir liggur að geðþjónusta í framhaldsskólum verður efld og sömuleiðis hugað að sértækri geðheilbrigðisþjónustu fyrir aldrað fólk. Verið er að hefja tilraunaverkefni varðandi skimun í skólum til að finna börn sem hafa orðið fyrir ofbeldi og þróuð verða meðferðarúrræði til samræmis. Hugað er að áframhaldandi þróun lágþröskuldaúrræða auk þess sem sérhæfð þjónusta á Landspítala og hjá Geðheilsuteymi barna á Norðurlandi er styrkt varanlega. Fleira mætti nefna en á næsta fjárlagaári verður svo áfram haldið og er Geðheilbrigðisáætlun grunnur að áframhaldandi styrkingu í geðheilbrigðismálum. Við erum öll sjálfsvígsforvarnir Kæri lesandi. Kynnum okkur staðreyndir um efnið, t.d. á gulurseptember.is og á sjalfsvig.is. Látum okkur líðan hvers annars varða. Þorum að ræða málin en gerum það af yfirvegun. Við getum öll lagt af mörkum og borið út boðskapinn um að það er hjálp að fá. Þeim sem glíma við sjálfsvígshugsanir er bent á Píeta símann s. 552-2218, Upplýsingasíma heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, Hjálparsíma Rauða krossins s.1717 og netspjallið 1717.is. Þeim sem misst hafa ástvin í sjálfsvígi er bent á stuðning í Sorgarmiðstöð s. 551-4141, Upplýsingamiðstöð heilsugæslunnar s. 1700, netspjallið heilsuvera.is, og á Píeta símann s. 552-2218. Höfundur er heilbrigðisráðherra.
Skoðun Almenningssamgöngur fyrir útvalda: Áskorun til stjórnar Strætó bs. og Reykjavíkurborgar Þorsteinn Árnason Sürmeli: skrifar
Skoðun Forðumst að sérhagsmunir geti keypt sig til áhrifa í stjórnmálum Arna Lára Jónsdóttir skrifar
Skoðun Nikótín, konur og krabbamein – gamlar hættur í nýjum búningi Jóhanna Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Enn ríkir áhugaleysi um afdrif fósturbarna Guðlaugur Kristmundsson,Sigurgeir B. Þórisson skrifar
Skoðun Áfengi og íþróttir eiga enga samleið – áskorun til þingfulltrúa UMFÍ Árni Guðmundsson skrifar
Skoðun Lífsskoðunarfélagið Farsæld tekur upp slitinn þráð siðmenntunar Svanur Sigurbjörnsson skrifar