Hækkun skrásetningargjalds – Segjum sannleikann Eiríkur Kúld Viktorsson skrifar 10. september 2025 08:33 Logi Einarsson menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra leggur til að skrásetningargjöld í Háskóla Íslands hækki úr 75.000 í 100.000 kr, sem er hófleg hækkun miðað við það sem Silja Bára, rektor HÍ, óskaði eftir eða 180.000 kr. Við í Vöku fögnum ákvörðun Loga að fara ekki svo geyst í hækkunina en höfnun því algjörlega að til hækkunar þurfi eða eigi að koma. Skrásetningargjald er ætlað að greiða þau útgjöld sem hljótast vegna nemendaskráningar og þjónustu við nemendur að frátöldum kennslukostnaði og rannsóknum. Því hefur lengi verið slegið upp að opinber háskólamenntun á Íslandi sé gjaldfrjáls að öðru leyti en það gjald sem rennur í skrásetningu. Notum réttu orðin. Þessi áform yfirvalda er að setja á skólagjöld í Háskóla Íslands. Við komumst ekki upp með að kalla þetta skrásetningargjald lengur enda er það ljóst að gjaldið rennur í umtalsvert fleira en skrásetningu. Það sem vekur aukinheldur furðu okkar í Vöku er það að ráðist sé í þessa hækkun á gjaldinu á þessari stundu í ljósi þess að enn hefur ekki verið skorið úr um það hvort Háskóla Íslands sé á annað borð heimilt að innheimta það. Lögmæti gjaldsins er satt best að segja í algjörri óvissu. Árið 2023 úrskurðaði Áfrýjunarnefnd í kærumálum háskólanema að innheimta gjaldsins í núverandi mynd væri ólögmæt í ljósi þess að Háskólanum hefði ekki tekist að sýna fram á hvernig gjaldinu væri ráðstafað. Þessu máli er þó ekki lokið enda fór Háskólinn fram á endurupptöku úrskurðarins og er málið nú til meðferðar hjá áfrýjunarnefndinni sem enn hefur ekki kveðið upp endanlega úrskurð sinn. Hér ber því að ítreka að eins og staðan er í dag hvílir gjaldið ekki á traustum grunni Með þessar staðreyndir í huga verður það að teljast afar óábyrgt af rektor að fara þess á leit að gjaldið verði hækkað og enn óábyrgara af ráðherra háskólamála að verða við þeirri beiðni rektors. Í þessu tilfelli væri betur heima setið en af stað farið, enda getur það haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar reynist gjaldið í raun vera ólögmætt. Háskóli Íslands er fjársveltur og er hann í rauninni langminnstur í gotinu miðað við systkini sín á Norðurlöndunum, þar sem opinber háskólamenntun er ýmist frjáls eða gjöld hófleg. Það er sorglegt að óskað sé eftir því að stúdenta eigi að bera upp rekstur opinberrar háskólamenntunar. Sérstaklega þegar Háskóli Íslands er ekki rekinn fyrir stúdenta. Á einhverjum tímapunkti urðu kaflaskil. Grunnskylda HÍ hætti að vera að sinna stúdentum sínum. Stúdentar fá ekki að mæta í skólann án þess að borga háar upphæðir fyrir bílastæði eða meingallaðar almenningssamgöngur, stúdentar fá ekki aðgang að upptökum af fyrirlestrum sínum, sumir stúdentar fá ekki að taka endurtektarpróf eða fá að taka þau það seint að þau missa af útskriftinni sinni, stúdentar þurfa að líða fyrir pláss- og stofuleysi og sumum stúdentum hefur verið gert að dúsa í stofum án rafmagns, internets og gluggatjalda eða í stofum sem hristast undan framkvæmda við Nýja Landspítala, stúdentar fá ekki einu sinni að velja sinn rektor. Ef yfirvöld fá sínu framgengt og koma á skólagjaldi við HÍ þá skerðir það aðgengi að námi, einkum fyrir efnaminni samfélagshópa. Einstæða móðirinn á ekki lengur efni að borga æfingagjöldin fyrir yngsta soninn. Norðfirðingurinn þarf að finna sér nýja drauma um ævistarf þar sem hann á ekki efni á leigu vegna þess að Menntasjóður námsmanna lánar ekki fyrir skólagjaldinu. Tilvonandi viðskiptafræði-, sálfræði-, hagfræði-, lögfræði- og tölvunarfræðinemar munu frekar leita í Háskólann í Reykjavík þar sem þau fá í það minnsta það sem þau borga fyrir. Fjármögnun háskólanna er nú hlutverk stúdenta, einfaldlega vegna þess að stjórnvöld hafa ekki tök á því að halda uppi grunnstarfsemi háskólanna með nægilegri fjárveitingu. Hinni fylkingunni hefur verið tíðrætt um fulltrúa stúdenta fyrir Vöku í háskólaráði. Þegar þetta mál kom fyrst á borð háskólaráðs var uppi spurningin um hvort senda ætti boð til háskólaráðuneytisins um hækkun skrásetningargjalds. Fulltrúi Vöku sat í upphafi hjá til að kynna sér málið betur og taka upplýsta afstöðu. Síðar á sama fundi óskar hann eftir að breyta sinni afstöðu og hafnar þessari tillögu. Það er ekki löstur að taka sér tíma til umhugsunar í þeirri meiningu að taka upplýsta ákvörðun. Hefur hann árétt afstöðu sína og félagsins til gjaldtöku í Háskóla Íslands nú í tvígang. Vaka er mótfallin allri gjaldtöku sem leggst á stúdenta, líkt og bílastæðagjöldum og skrásetningargjöldum, slíkar álögur ganga gegn grundvallarmarkmiðum okkar um jafnt aðgengi að námi óháð efnahag og okkar gæslu að réttindum stúdenta. Vaka krefst þess að tryggt verði að núverandi gjöld haldist óbreytt og hefur farið fram á fundi með rektor og ráðherra. Höfundur er oddviti Vöku, félag lýðræðissinnaðra stúdenta. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Háskólar Fjárlagafrumvarp 2026 Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur Mest lesið Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftlagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Sköpum samfélag fyrir börn Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Skrift er málið Guðbjörg Rut Þórisdóttir skrifar Skoðun Viltu hafa jákvæð áhrif þegar þú ferðast? Ásdís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Tvær leiðir færar til þess að skóli fyrir alla geti virkað Íris Björk Eysteinsdóttir skrifar Skoðun Örorkubyrði og örorkuframlag lífeyrissjóða Björgvin Jón Bjarnason skrifar Skoðun Komið gott! Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Gegn áætluðu kílómetragjaldi stjórnvalda á bifhjól Matthías Arngrímsson skrifar Skoðun Tillaga um hærri vörugjöld á mótorhjól er skref aftur á bak Unnar Már Magnússon skrifar Skoðun Hvernig hugsar þú um hreint vatn? Lovísa Árnadóttir skrifar Skoðun Takk Vigdís! Takk Guðni! Takk Halla! — Takk þjóð! Hjörtur Hjartarson skrifar Skoðun Blóðmerar - skeytingarleysi hinna þriggja valda Árni Stefán Árnason skrifar Sjá meira
Logi Einarsson menningar-, nýsköpunar- og háskólaráðherra leggur til að skrásetningargjöld í Háskóla Íslands hækki úr 75.000 í 100.000 kr, sem er hófleg hækkun miðað við það sem Silja Bára, rektor HÍ, óskaði eftir eða 180.000 kr. Við í Vöku fögnum ákvörðun Loga að fara ekki svo geyst í hækkunina en höfnun því algjörlega að til hækkunar þurfi eða eigi að koma. Skrásetningargjald er ætlað að greiða þau útgjöld sem hljótast vegna nemendaskráningar og þjónustu við nemendur að frátöldum kennslukostnaði og rannsóknum. Því hefur lengi verið slegið upp að opinber háskólamenntun á Íslandi sé gjaldfrjáls að öðru leyti en það gjald sem rennur í skrásetningu. Notum réttu orðin. Þessi áform yfirvalda er að setja á skólagjöld í Háskóla Íslands. Við komumst ekki upp með að kalla þetta skrásetningargjald lengur enda er það ljóst að gjaldið rennur í umtalsvert fleira en skrásetningu. Það sem vekur aukinheldur furðu okkar í Vöku er það að ráðist sé í þessa hækkun á gjaldinu á þessari stundu í ljósi þess að enn hefur ekki verið skorið úr um það hvort Háskóla Íslands sé á annað borð heimilt að innheimta það. Lögmæti gjaldsins er satt best að segja í algjörri óvissu. Árið 2023 úrskurðaði Áfrýjunarnefnd í kærumálum háskólanema að innheimta gjaldsins í núverandi mynd væri ólögmæt í ljósi þess að Háskólanum hefði ekki tekist að sýna fram á hvernig gjaldinu væri ráðstafað. Þessu máli er þó ekki lokið enda fór Háskólinn fram á endurupptöku úrskurðarins og er málið nú til meðferðar hjá áfrýjunarnefndinni sem enn hefur ekki kveðið upp endanlega úrskurð sinn. Hér ber því að ítreka að eins og staðan er í dag hvílir gjaldið ekki á traustum grunni Með þessar staðreyndir í huga verður það að teljast afar óábyrgt af rektor að fara þess á leit að gjaldið verði hækkað og enn óábyrgara af ráðherra háskólamála að verða við þeirri beiðni rektors. Í þessu tilfelli væri betur heima setið en af stað farið, enda getur það haft ófyrirsjáanlegar afleiðingar reynist gjaldið í raun vera ólögmætt. Háskóli Íslands er fjársveltur og er hann í rauninni langminnstur í gotinu miðað við systkini sín á Norðurlöndunum, þar sem opinber háskólamenntun er ýmist frjáls eða gjöld hófleg. Það er sorglegt að óskað sé eftir því að stúdenta eigi að bera upp rekstur opinberrar háskólamenntunar. Sérstaklega þegar Háskóli Íslands er ekki rekinn fyrir stúdenta. Á einhverjum tímapunkti urðu kaflaskil. Grunnskylda HÍ hætti að vera að sinna stúdentum sínum. Stúdentar fá ekki að mæta í skólann án þess að borga háar upphæðir fyrir bílastæði eða meingallaðar almenningssamgöngur, stúdentar fá ekki aðgang að upptökum af fyrirlestrum sínum, sumir stúdentar fá ekki að taka endurtektarpróf eða fá að taka þau það seint að þau missa af útskriftinni sinni, stúdentar þurfa að líða fyrir pláss- og stofuleysi og sumum stúdentum hefur verið gert að dúsa í stofum án rafmagns, internets og gluggatjalda eða í stofum sem hristast undan framkvæmda við Nýja Landspítala, stúdentar fá ekki einu sinni að velja sinn rektor. Ef yfirvöld fá sínu framgengt og koma á skólagjaldi við HÍ þá skerðir það aðgengi að námi, einkum fyrir efnaminni samfélagshópa. Einstæða móðirinn á ekki lengur efni að borga æfingagjöldin fyrir yngsta soninn. Norðfirðingurinn þarf að finna sér nýja drauma um ævistarf þar sem hann á ekki efni á leigu vegna þess að Menntasjóður námsmanna lánar ekki fyrir skólagjaldinu. Tilvonandi viðskiptafræði-, sálfræði-, hagfræði-, lögfræði- og tölvunarfræðinemar munu frekar leita í Háskólann í Reykjavík þar sem þau fá í það minnsta það sem þau borga fyrir. Fjármögnun háskólanna er nú hlutverk stúdenta, einfaldlega vegna þess að stjórnvöld hafa ekki tök á því að halda uppi grunnstarfsemi háskólanna með nægilegri fjárveitingu. Hinni fylkingunni hefur verið tíðrætt um fulltrúa stúdenta fyrir Vöku í háskólaráði. Þegar þetta mál kom fyrst á borð háskólaráðs var uppi spurningin um hvort senda ætti boð til háskólaráðuneytisins um hækkun skrásetningargjalds. Fulltrúi Vöku sat í upphafi hjá til að kynna sér málið betur og taka upplýsta afstöðu. Síðar á sama fundi óskar hann eftir að breyta sinni afstöðu og hafnar þessari tillögu. Það er ekki löstur að taka sér tíma til umhugsunar í þeirri meiningu að taka upplýsta ákvörðun. Hefur hann árétt afstöðu sína og félagsins til gjaldtöku í Háskóla Íslands nú í tvígang. Vaka er mótfallin allri gjaldtöku sem leggst á stúdenta, líkt og bílastæðagjöldum og skrásetningargjöldum, slíkar álögur ganga gegn grundvallarmarkmiðum okkar um jafnt aðgengi að námi óháð efnahag og okkar gæslu að réttindum stúdenta. Vaka krefst þess að tryggt verði að núverandi gjöld haldist óbreytt og hefur farið fram á fundi með rektor og ráðherra. Höfundur er oddviti Vöku, félag lýðræðissinnaðra stúdenta.
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Skoðun Gervigreind er persónulegi kennarinn þinn – Lærum að læra upp á nýtt Sigvaldi Einarsson skrifar
Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson Skoðun