Allt mun fara vel Bjarni Karlsson skrifar 13. ágúst 2025 09:30 Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16 Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Bjarni Karlsson Mest lesið Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson Skoðun Skoðun Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Sjá meira
Á þeim trylltu tímum sem við erum að lifa er mikilvægt að halda yfirsýn til þess að missa ekki móðinn andspænis allri þeirri heimsku og grimmd sem við blasir í veröldinni. Þrátt fyrir allt og allt lifum við nú það skeið í sögu mannkyns sem klárlega er það skásta sem verið hefur. Nefna má þá staðreynd að umliðin þrjátíu ár hefur sárafátækt, ólæsi, ungbarnadauði og önnur óáran minkað um helming á heimsvísu ásamt tíðni alls kyns kvilla sem hægt er að bólusetja gegn. Allt er þetta þakkarvert og sýnir okkur hvað máttur skipulagningarinnar og samhjálparinnar er mikill. Sameinuðu þjóðirnar hafa mælt lífskjör heimsbúa með kerfisbundnum hætti frá árinu 1990 og gefið út árlega lífskjaravístitölu (Human Development Index) fyrir hvert ríki heims. Lífskjör fólks eru þá metin út frá þrennslags opinberum upplýsingum; Langlífi, menntunarstigi og svo nefndum Gini-stuðli sem mælir innbyrðis ójöfnuð í hverju ríki. Samkvæmt þessu mati hafa samanlögð lífskjör heimsbúa vaxið hægt og bítandi þau 35 ár sem mælingar hafa staðið og ánægjulegt er að sjá að einmitt á þessu sumri stöndum við Íslendingar best að vígi samanborið við öll ríki heims í þeim mælingum.[1] Valdið sem safnar sjálfu sér Það að lífsgæði almennings hafi þokast upp á við umliðin ár á heimsvísu merkir þó ekki að ranglæti og misskiptingu hafi linnt eða að allt stefni sjálfkrafa í réttar áttir. Bresku hjálparsamtökin Oxfam hafa bent á að aldrei fyrr í sögunni hafi efnahagslegur ójöfnuður náð viðlíka hæðum sem hin síðustu ár og tölur sem sýna samþjöppun auðs og valda í heiminum síðustu fimm ár eru sláandi.[2] Valdið sem safnar sjálfu sér á öllum tímum er nú orðið að yfirþjóðlegum samsteypum sem fara sínu fram með þeim hætti að þjóðkjörnar ríkisstjórnir mega sín iðulega lítils í samanburði. Lýðræði á undir högg að sækja, Sameinuðu þjóðirnar eru ítrekað virtar að vettugi og Alþjóðadómstóllinn er markvisst hundsaður. Annað stórt áhyggjuefni er sívaxandi skautun innan samfélaga á heimsvísu sem veldur glundroða og rænir athygli frá mikilvægum úrlausnarefnum sem varða almannahag, svo sem fátækt, heilbrigðis- og menntamálum og sjálfum vistkerfisvandanum. Andúð sem tæki Þeir koma til yðar í sauðaklæðum en innra eru þeir gráðugir vargar, mælti Jesús þegar hann lýsti valdsmönnum samtíma síns. Svo gaf hann ráð sem gildir á öllum öldum: Af ávöxtum þeirra skuluð þér þekkja þá.[3] Einkennis-ávöxtur flest allra þjóðfélagsþjösnara er sá að þeir útnefna einhvern sérstakan óvin innan samfélagsins sem þeir hyggjast ná tökum á. Gagnlegir hópar í sögulegu ljósi hafa verið gyðingar, hommar, sígaunar, þeldökkt fólk, ólíkir trúar- og menningarhópar eftir atvikum og nú síðast múslimar, innflytjendur og flóttafólk. Erindið snýr þó ekki í raun að völdum hópum hverju sinni heldur eru þeir nýttir sem tæki til að gefa lágstétt viðkomandi samfélags tilfinningu fyrir því að vera obbolítið ofan á svo hægt sé að ganga enn frekar á lífsgæði hennar. Að ógleymdu ríki nasista á síðustu öld eru þrjú dæmi fyrir augum okkar í dag: Hið glórulausa stjórnarfar í Bandaríkjunum þar sem andúð á minnihlutahópum eru kerfisbundið nýtt við stjórnun. Innrásarstríðið sem geysar í Evrópu af hálfu Rússa undir því yfirskyni að verið sé að berjast við nasista í Úkraínu. Loks er tryllt, rasísk nýlenduhrollvekja sýnd í beinu raunveruleikastreymi frá Gaza með vanvirkum stuðningi vesturvelda. Kveðjum óttann Á öllum öldum, allt frá því menn fóru að geta reist múra og safnað korni í hlöður hefur yfirráðahyggjan verið við stjórnvölinn. Enn lætur almenningur glepjast í óttablöndnum feginleika yfir því að vera þó ekki gyðingur eða hommi, eða palestínumaður eða sígauni eða múslimi eða flótamaður eða heimilislaus eða hvað annað sem valdasjúklingunum dettur í hug þá stundina. Þvert á alla skynsemi og reynslu ástundar mannkyn yfirráð í stað samráðs. Við beitum ásökunum í stað ábyrgðar, trúum á forréttindi fárra í stað almannahags og sjáum hvert annað sem keppnauta vitandi þó ofur vel að við erum ekkert annað en fjölskylda. Í raun og sannleika vitum við að jörðin er máttug og rík og býður öllu lífi faðm sinn. Við vitum líka að mannkyn er eitt fjölbreytt kyn og landamæri eru seinni tíma föndur. Allt mun fara vel þegar við kveðjum óttann og tökum höndum saman á forsendum lífsins. Höfundur er prestur og siðfræðingur. [1] https://hdr.undp.org/data-center/human-development-index#/indicies/HDI [2] https://www.oxfam.org.uk/media/press-releases/wealth-of-five-richest-men-doubles-since-2020-as-wealth-of-five-billion-people-falls/ [3] Matt. 7.15-16
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun