Áskoranir og tækifæri alþjóðaviðskipta á óvissutímum Hildur Árnadóttir og Pétur Þ. Óskarsson skrifa 26. mars 2025 11:33 Útflutningur er ein grunnstoða íslensks efnahagslífs og gegnir lykilhlutverki í að skapa gjaldeyristekjur, atvinnu og efnahagslegan stöðugleika. Lítill innanlandsmarkaður þýðir að íslensk fyrirtæki eru í auknum mæli háð því að selja vörur og þjónustu erlendis til að vaxa og eflast sem hvetur til nýsköpunar og alþjóðlegrar samkeppnishæfni. Útflutningstekjur eru jafnframt sú líflína sem landið þarf til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu sem ekki eru framleidd hér heima, og tryggja okkur þar með lífsgæði og verðstöðugleika. Á fyrsta fjórðungi þessarar aldar hefur íslenskur útflutningur tekið stakkaskiptum. Í kringum aldamótin var útflutningur frá Íslandi einhæfur og viðskiptahalli var hvort tveggja, viðvarandi og ósjálfbær. Þessari þróun hefur okkur tekist að snúa við á undanförnum árum. Það hafa bæst við nýjar stoðir og viðskiptajöfnuður er alla jafna jákvæður, frekar en neikvæður. Sem er jákvætt, því þetta hefur gjörbreytt öllum forsendum tekjuöflunar íslensku þjóðarinnar. Lítil útflutningsþjóð þarf þó að geta brugðist hratt við breytingum á síkvikum mörkuðum. Það er ekki langt síðan að stór markaður í Rússlandi lokaðist íslenskum sjávarútvegi sem þurfti þá að leita á ný mið með sitt sölustarf í skugga sviptinga í alþjóðamálum. Þá er skemmst að minnast þeirra sviptinga sem urðu á heimsmörkuðum í tengslum við heimsfaraldur kórónavírusins. Enn á ný stöndum við frammi fyrir miklum sviptingum og á örfáum mánuðum hefur heimsmynd okkar breyst. Frjáls viðskipti, grunnur þess samfélagsmynsturs sem við höfum komið okkur upp á undanförnum áratugum, á nú undir högg að sækja. Við slíkar aðstæður er gott að búa að því að við höfum skapað landinu sterka ímynd og rekið öflugt markaðsstarf fyrir Ísland sem greiðir götu íslenskra fyrirtækja á erlendum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings Þrátt fyrir þá óvissu sem ríkir í alþjóðamálum teljum við að íslenskur útflutningur eigi ennþá mikið inni. Orkugeirinn, sem lengi hefur verið hornsteinn í útflutningi Íslendinga í gegnum orkusækinn iðnað, stendur nú frammi fyrir nýjum og spennandi tækifærum á sviði grænna lausna. Sú mikla þekking sem myndast hefur á sviði sjálfbærrar orkunýtingar og loftslagslausna er gríðarlega eftirsótt um allan heim. Orka og grænar lausnir hafa því mikla burði til að leggja meira af mörkum fyrir íslenskan útflutning. Hugvits- og tæknigeirinn hefur sýnt ótrúlegan vöxt á undanförnum árum. Íslensk fyrirtæki hafa náð fótfestu á ólíkum sviðum, allt frá líf- og heilsutækni til leikjaiðnaðar og fjártækni. Helstu áskoranir sem þau glíma við felast í að laða að sérfræðiþekkingu og fjárfestingar í harðri alþjóðlegri samkeppni. Ef vel tekst til við að leysa úr þeim áskorunum erum við væntanlega að horfa á upphaf mikils vaxtaskeiðs þessa geira og líklegt að íslensk hugvitsfyrirtæki verði leiðandi útflutningsfyrirtæki landsins innan skamms. Listir og skapandi greinar hafa einnig náð eftirtektarverðum árangri en þar hafa útflutningstekjur meira en tvöfaldast frá 2019 með mestum hlutfallslegum vexti í tónlist. Hér höfum við tækifæri til að bæði efla andann og auka tekjur af kvikmyndaiðnaði, tónlistarútflutningi, bókmenntum, hönnun og arkitektúr með samræmdu og öflugu markaðsstarfi. Ferðaþjónusta er ein umfangsmesta útflutningsgrein landsins og stendur undir nær þriðjungi útflutningstekna. Það er nokkur óvissa uppi í greininni, fjöldi ferðamanna dróst saman í janúar og febrúar. Áhersla markaðsstarfs í ferðaþjónustu hefur verið á að draga úr árstíðarsveiflu og dreifa ferðamönnum um landið, þótt enn sé vinna óunnin í að jafna ávinning milli landshluta. Lykilatriði til að auka verðmætasköpun er heilsársferðaþjónusta um allt land og sérhæfðari ferðaþjónusta eins og vellíðunar-, ævintýra-, menningar- og matarferðaþjónustu. Sjávarútvegur og matvæli hafa lengst af verið undirstaða íslenskrar gjaldeyrisöflunar. Þrátt fyrir að náttúran setji framleiðslunni ákveðin mörk eru tækifæri til að auka útflutningsverðmæti með skýrri mörkun og nýsköpun. Miklar væntingar eru jafnframt til fiskeldis, ekki síst á landi, þar sem við höfum tækifæri til þess að skapa okkur mikla sérstöðu með hágæðavöru. Þá eru einnig tækifæri í auknum útflutningi drykkjarvara og matvæla þar sem hreinleiki og gæði eru í fyrirrúmi. Íslenskar vörur og þjónusta hafa öll skilyrði til að skara fram úr á alþjóðlegum mörkuðum, ekki vegna magns, heldur vegna gæða, hreinleika og sjálfbærni. Það er ekki spurning um hvort, heldur hvernig við nýtum þessa sérstöðu okkar á næstu árum. Óvissa í alþjóðaviðskiptum Ísland hefur sýnt fram á hæfni til að aðlagast breyttum aðstæðum og nýta tækifæri á alþjóðlegum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings auka lífsgæði á Íslandi til framtíðar að því gefnu að ekki verði gerðar grundvallarbreytingar á því kerfi frjálsra viðskipta sem við höfum búið við á Vesturlöndum. Það mun krefjast samhæfðra aðgerða stjórnvalda, atvinnulífs og stofnana að raungera þau tækifæri sem bjóðast og standa vörð um hagsmuni Íslands á erlendri grund. Ársfundur Íslandsstofu fer fram á Hilton Nordica kl. 15 á morgun. Umræðuefni fundarins er: Alþjóðaviðskipti á óvissutímum. Höfundar eru Hildur Árnadóttir, stjórnarformaður Íslandsstofu, og Pétur Þ. Óskarsson, framkvæmdastjóri Íslandsstofu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Vinnumarkaður Nýsköpun Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Útflutningur er ein grunnstoða íslensks efnahagslífs og gegnir lykilhlutverki í að skapa gjaldeyristekjur, atvinnu og efnahagslegan stöðugleika. Lítill innanlandsmarkaður þýðir að íslensk fyrirtæki eru í auknum mæli háð því að selja vörur og þjónustu erlendis til að vaxa og eflast sem hvetur til nýsköpunar og alþjóðlegrar samkeppnishæfni. Útflutningstekjur eru jafnframt sú líflína sem landið þarf til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu sem ekki eru framleidd hér heima, og tryggja okkur þar með lífsgæði og verðstöðugleika. Á fyrsta fjórðungi þessarar aldar hefur íslenskur útflutningur tekið stakkaskiptum. Í kringum aldamótin var útflutningur frá Íslandi einhæfur og viðskiptahalli var hvort tveggja, viðvarandi og ósjálfbær. Þessari þróun hefur okkur tekist að snúa við á undanförnum árum. Það hafa bæst við nýjar stoðir og viðskiptajöfnuður er alla jafna jákvæður, frekar en neikvæður. Sem er jákvætt, því þetta hefur gjörbreytt öllum forsendum tekjuöflunar íslensku þjóðarinnar. Lítil útflutningsþjóð þarf þó að geta brugðist hratt við breytingum á síkvikum mörkuðum. Það er ekki langt síðan að stór markaður í Rússlandi lokaðist íslenskum sjávarútvegi sem þurfti þá að leita á ný mið með sitt sölustarf í skugga sviptinga í alþjóðamálum. Þá er skemmst að minnast þeirra sviptinga sem urðu á heimsmörkuðum í tengslum við heimsfaraldur kórónavírusins. Enn á ný stöndum við frammi fyrir miklum sviptingum og á örfáum mánuðum hefur heimsmynd okkar breyst. Frjáls viðskipti, grunnur þess samfélagsmynsturs sem við höfum komið okkur upp á undanförnum áratugum, á nú undir högg að sækja. Við slíkar aðstæður er gott að búa að því að við höfum skapað landinu sterka ímynd og rekið öflugt markaðsstarf fyrir Ísland sem greiðir götu íslenskra fyrirtækja á erlendum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings Þrátt fyrir þá óvissu sem ríkir í alþjóðamálum teljum við að íslenskur útflutningur eigi ennþá mikið inni. Orkugeirinn, sem lengi hefur verið hornsteinn í útflutningi Íslendinga í gegnum orkusækinn iðnað, stendur nú frammi fyrir nýjum og spennandi tækifærum á sviði grænna lausna. Sú mikla þekking sem myndast hefur á sviði sjálfbærrar orkunýtingar og loftslagslausna er gríðarlega eftirsótt um allan heim. Orka og grænar lausnir hafa því mikla burði til að leggja meira af mörkum fyrir íslenskan útflutning. Hugvits- og tæknigeirinn hefur sýnt ótrúlegan vöxt á undanförnum árum. Íslensk fyrirtæki hafa náð fótfestu á ólíkum sviðum, allt frá líf- og heilsutækni til leikjaiðnaðar og fjártækni. Helstu áskoranir sem þau glíma við felast í að laða að sérfræðiþekkingu og fjárfestingar í harðri alþjóðlegri samkeppni. Ef vel tekst til við að leysa úr þeim áskorunum erum við væntanlega að horfa á upphaf mikils vaxtaskeiðs þessa geira og líklegt að íslensk hugvitsfyrirtæki verði leiðandi útflutningsfyrirtæki landsins innan skamms. Listir og skapandi greinar hafa einnig náð eftirtektarverðum árangri en þar hafa útflutningstekjur meira en tvöfaldast frá 2019 með mestum hlutfallslegum vexti í tónlist. Hér höfum við tækifæri til að bæði efla andann og auka tekjur af kvikmyndaiðnaði, tónlistarútflutningi, bókmenntum, hönnun og arkitektúr með samræmdu og öflugu markaðsstarfi. Ferðaþjónusta er ein umfangsmesta útflutningsgrein landsins og stendur undir nær þriðjungi útflutningstekna. Það er nokkur óvissa uppi í greininni, fjöldi ferðamanna dróst saman í janúar og febrúar. Áhersla markaðsstarfs í ferðaþjónustu hefur verið á að draga úr árstíðarsveiflu og dreifa ferðamönnum um landið, þótt enn sé vinna óunnin í að jafna ávinning milli landshluta. Lykilatriði til að auka verðmætasköpun er heilsársferðaþjónusta um allt land og sérhæfðari ferðaþjónusta eins og vellíðunar-, ævintýra-, menningar- og matarferðaþjónustu. Sjávarútvegur og matvæli hafa lengst af verið undirstaða íslenskrar gjaldeyrisöflunar. Þrátt fyrir að náttúran setji framleiðslunni ákveðin mörk eru tækifæri til að auka útflutningsverðmæti með skýrri mörkun og nýsköpun. Miklar væntingar eru jafnframt til fiskeldis, ekki síst á landi, þar sem við höfum tækifæri til þess að skapa okkur mikla sérstöðu með hágæðavöru. Þá eru einnig tækifæri í auknum útflutningi drykkjarvara og matvæla þar sem hreinleiki og gæði eru í fyrirrúmi. Íslenskar vörur og þjónusta hafa öll skilyrði til að skara fram úr á alþjóðlegum mörkuðum, ekki vegna magns, heldur vegna gæða, hreinleika og sjálfbærni. Það er ekki spurning um hvort, heldur hvernig við nýtum þessa sérstöðu okkar á næstu árum. Óvissa í alþjóðaviðskiptum Ísland hefur sýnt fram á hæfni til að aðlagast breyttum aðstæðum og nýta tækifæri á alþjóðlegum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings auka lífsgæði á Íslandi til framtíðar að því gefnu að ekki verði gerðar grundvallarbreytingar á því kerfi frjálsra viðskipta sem við höfum búið við á Vesturlöndum. Það mun krefjast samhæfðra aðgerða stjórnvalda, atvinnulífs og stofnana að raungera þau tækifæri sem bjóðast og standa vörð um hagsmuni Íslands á erlendri grund. Ársfundur Íslandsstofu fer fram á Hilton Nordica kl. 15 á morgun. Umræðuefni fundarins er: Alþjóðaviðskipti á óvissutímum. Höfundar eru Hildur Árnadóttir, stjórnarformaður Íslandsstofu, og Pétur Þ. Óskarsson, framkvæmdastjóri Íslandsstofu.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun