Eiga mannréttindi og jafnrétti við um okkur líka? Sjónarhorn innflytjenda Grace Achieng skrifar 21. mars 2025 17:32 Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Innflytjendamál Mest lesið Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon Skoðun Flækjustig í skjóli einföldunar Kolbrún Georgsdóttir Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson Skoðun Skoðun Skoðun Eflum geðheilsu alla daga Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Skoðanagrein – Alþjóðlegi Gigtardaginn: Achieve Your Dreams Hrönn Stefánsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Drifkraftur bata – Alþjóðlegi geðheilbrigðisdagurinn Sigríður Ásta Hauksdóttir skrifar Skoðun Lordinn lýgur! Andrés Pétursson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að þykjast með líf barnanna okkar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Í örugga höfn! Örlygur Hnefill Örlygsson,Bergur Elías Ágústsson skrifar Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar Skoðun Varasjóður eða hefðbundið styrkjakerfi? Birgitta Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Geðheilsa á tímum óvissu og áskorana María Heimisdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið Ragnheiður Ósk Jensdóttir skrifar Skoðun Villta vestur ólöglegra veðmálaauglýsinga á Íslandi Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar Skoðun Ísland þarf engan sérdíl Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Er edrúlífið æðislegt? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Rúmfatalagerinn, ekki fyrir alla! Ragnar Gunnarsson skrifar Skoðun Að gera ráð fyrir frelsi Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að þekkja sín takmörk Heiðar Guðjónsson skrifar Skoðun Gervigreind og dómgreind Henry Alexander Henrysson skrifar Skoðun Fjárfesting í réttindum barna bætir fjárhag sveitarfélaga Marín Rós Eyjólfsdóttir skrifar Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar Skoðun Á að takmarka samfélagsmiðlanotkun barna? María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Hvernig vogar þú þér að gera grín að Möggu Stínu? Elliði Vignisson skrifar Skoðun Hvað er í gangi? Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Lausnir í leikskólamálum Kristín Thoroddsen skrifar Skoðun Hjálpum fólki að eignast börn Hildur Sverrisdóttir skrifar Skoðun Ráðgátan um RÚV Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hvetjandi refsing Reykjavíkurborgar Halla Gunnarsdóttir skrifar Sjá meira
Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun
Skoðun Réttlæti hins sterka. Hvernig hinn sterki getur unnið nánast öll dómsmál Jörgen Ingimar Hansson skrifar
Skoðun Við sem lifum með POTS höfum verið yfirgefin af kerfinu Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Reykjavíkurmódelið er skref í rétta átt – fyrir börnin og starfsfólkið Bozena Raczkowska skrifar
Skoðun Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir skrifar
Skoðun Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson skrifar
Skoðun Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn – réttur til réttrar meðferðar Pétur Maack Þorsteinsson skrifar
Hættið að þykjast standa með mannréttindum – hafnið nýju útlendingafrumvarpi Jón Sigurðsson Skoðun
Sterkari saman – geðheilsa er mannréttindi allra Halldóra Jónsdóttir,Halldóra Víðisdóttir,Júlíana Guðrún Þórðardóttir Skoðun